Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΓΓΙΝΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ 

Καθηγητής Λαογραφίας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 

Άρχων Προστάτης των Γραμμάτων της Α.Μ.τ.Χ.Ε. 

Το άγγελμα της κοιμήσεως του Νικολάου Μαγγίνα, με λύπησε βαθύτατα, δεδομένου ότι έχασα ένα πολύτιμο φίλο. Άνθρωπος αξιοπρεπής και φιλότιμος, με αρχοντική πάντοτε διάθεση και συμπεριφορά, έτοιμος να συμβουλεύσει και να βοηθήσει σε κάθε περίσταση. Συναντιόμασταν πάντα στις μεταβάσεις μου στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και στην Αθήνα, ανταλλάσσαμε απόψεις, επικοινωνούσαμε και σε ορισμένες περιπτώσεις συνεργαστήκαμε. Τον εκτιμούσα βαθύτατα, ενώ ανεξάντλητες ήταν οι γνώσεις του για την νεώτερη και ιδίως την σύγχρονη εκκλησιαστική ιστορία μας. Ήταν μάλιστα ιδιαιτέρως μετριόφρων, καθώς τις όποιες αναφορές στο πρόσωπό του, ιδίως σε κείμενα και αναρτήσεις, χαρακτήριζε κατά κανόνα συλλήβδην με τον αμίμητης εκφοράς προσδιορισμό: «αηδίες». 

Αν ζούσε, δεν θα ήθελε σίγουρα να γράψω γι’ αυτόν. Τώρα όμως που πέρασε στην αντίπερα όχθη, που ο θάνατος σφράγισε την επί γης παρουσία και προσφορά του, αισθάνομαι ότι του χρωστώ δυο λόγια, ως αποχαιρετισμό και συνάμα ελάχιστη αποτίμηση της προσφοράς του. Γιατί όποιος πιστεύει ότι ο Νίκος Μαγγίνας ήταν απλώς ο φωτογράφος των Πατριαρχείων κάνει λάθος. Ήταν πολλά περισσότερα, γι’ αυτό και η προσφορά του είναι ιδιαιτέρως σημαντική και αξιομνημόνευτη, ιδίως την πικρή αυτή στιγμή του πρόσκαιρου αποχωρισμού, που γίνεται με την βέβαιη ελπίδα της συναντήσεως στην άλλη, την αιώνια ζωή. 

Πρώτα από όλα, ο Μαγγίνας υπήρξε άνθρωπος αφοσιωμένος ολοκληρωτικά στον Οικουμενικό Θρόνο και στην ομογένειά μας. Άνθρωπος της υπακοής και της προσφοράς. Την απόλυτη αφοσίωσή του στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στην ΑΘΠ τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, συνδύαζε πάντοτε με ευγένεια και διακριτικότητα, με έλλειψη οποιασδήποτε αυτοπροβολής, αλλά και με εξαιρετική ευθυκρισία. Το Πατριαρχείο και η Πατριαρχική Αυλή ήταν η ζωή του ολόκληρη. Κι έτσι βοήθησε συχνά στην εξομάλυνση κρίσεων και στην αποκατάσταση προσώπων και καταστάσεων, με τιμιότητα, ευθύτητα και διάκριση. Ήταν πάντοτε κοντά στον Παναγιώτατο, πρόθυμος διάκονος του δεινότατου οιακοστρόφου του σκάφους της Οικουμενικής Ορθοδοξίας, αθόρυβος και αποτελεσματικός, πανταχού παρών, ουσιαστικός και ευθύβολος στις παρατηρήσεις και τις υποδείξεις του. Κι αυτό χρειαζόταν υπομονή, αφιέρωση, σταθερότητα και αγάπη προς το Πατριαρχείο, την οποία διέθετε αφειδώλευτη. 

Έπειτα, ο Μαγγίνας κατέγραψε με το φακό του όλες τις μεγάλες στιγμές όχι μόνο του Οικουμενικού Θρόνου και του Πατριάρχου, αλλά και της Ορθόδοξης Εκκλησίας γενικότερα, όπως για παράδειγμα την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας στην Κρήτη. Και δεν είναι μόνο οι φωτογραφίες του, ελάχιστο μέρος των οποίων έχει δημοσιευθεί ή συμπεριληφθεί σε αφιερώματα και επετειακές εκδόσεις, αλλά και τα κείμενά του από το Γραφείο Τύπου του Πατριαρχείου που έχουν την ίδια σημασία και αξία. Φωτογραφίες και κείμενα, εικόνα, ήχος και λόγος συναποτελούν ένα πολύτιμο αρχείο, που είμαι σίγουρος ότι ο Οικουμενικός Θρόνος θα φροντίσει ώστε να διασωθεί για τις επόμενες γενιές, για τους ιστορικούς και την έρευνα, αλλά και για την αποτύπωση του φαναριώτικου ήθους και ύφους που εκείνος επιχείρησε και επέτυχε. 

Τρίτον, ο Μαγγίνας γνώριζε πολλά και σημαντικά για τη νεώτερη και προπαντός τη σύγχρονη ιστορία της Ορθοδοξίας, και τα αποκάλυπτε στάγδην όπου και όποτε πίστευε ότι θα ωφελήσουν ή θα συμβάλλουν στο καλό. Η έμφυτη σεμνότητα και ταπεινότητά του δεν τον άφηνα ποτέ να κάνει επίδειξη γνώσεων ή πληροφοριών. Άνθρωπος άτυφος και πράος, πάντοτε χαμογελαστός, αποκάλυπτε ψήγματα, κάποτε με τη μορφή διδακτικών ανεκδότων, που κατά κανόνα είχαν συγκεκριμένο στόχο, για τους έχοντες «ώτα ακούειν». Και είναι κρίμα που δεν υπάρχει, καθόσον τουλάχιστον εγώ γνωρίζω, καταγραφή αυτού του θησαυρού της εκκλησιαστικής μας προφορικής ιστορικής παράδοσης. Ελπίζω ο ίδιος κάτι να προνόησε να διασώσει στο αρχείο του, που πρέπει βεβαίως να ενταχθεί στην προσπάθεια διάσωσης και διαφύλαξης, για την οποία έκανα λόγο και παραπάνω. 

Τέλος, ο Μαγγίνας λειτούργησε συχνά ως πολύτιμος σύμβουλος πολλών και ως σύνδεσμος με σημαντικές προσωπικότητες της ομογένειάς μας, ανά τον κόσμο. Με τα πολλά ταξίδια του, είχε δημιουργήσει ένα μεγάλο δίκτυο ανθρώπων, το οποίο πάντοτε ενεργοποιούσε, όποτε τα δίκαια του Πατριαρχείου διακυβευόταν. Είχε πρόσβαση σε πολλούς, και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, και αυτό τον καθιστούσε καλό γνώστη και πολύτιμο σύμβουλο σε δύσκολες καταστάσεις και σε περιπτώσεις δυσεπίλυτων προβλημάτων. 

Είναι σίγουρο ότι ο Νίκος ήδη θα έχει δυσαρεστηθεί με όσα γράφω, και περιμένω να με μαλώσει όταν συναντηθούμε ξανά, στην ουράνια πατρίδα. Ωστόσο όσα έγραψα ήταν όχι για να τον εγκωμιάσω, αλλά για να δείξω το μέγεθος της προσφοράς του και το χρηστόν του παραδείγματος που μας άφησε με την αίρεση του βίου του. Κι αυτό επειδή μας άφησε έμπρακτο παράδειγμα διακονίας της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, την μαρτυρία και το μαρτύριο της Οποίας βίωνε μέχρις μυελού οστέων. Καθώς η παρουσία του ήταν συνυφασμένη με την Πόλη και το Φανάρι, μας είναι αδιανόητο, τώρα που η οδύνη του χωρισμού είναι ακόμη τόσο νωπή, να σκεφθούμε ότι θα πάμε προσκυνητές στα σκηνώματα της Μητέρας Εκκλησίας χωρίς να τον συναντήσουμε. 

Ο Νίκος Μαγγίνας είχε πολλά ακόμη να προσφέρει, αλλά ο Κύριος της ζωής και του θανάτου άλλα αποφάσισε. Ας είναι ευλογημένο το όνομά Του. Σε μας μένει μόνη η προσευχή για την ανάπαυση της ψυχής του «εν σκηναίς δικαίων». Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους, στους συνεργάτες του αλλά και στο Πατριαρχείο μας για την απώλεια στελέχους αφοσιωμένου, ικανού και αποτελεσματικού. Κι ας ελπίσουμε ότι το παράδειγμά του θα εμπνεύσει όλων μας την αφοσίωση στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στον Σεπτό Προκαθήμενό του, όπως και ο ίδιος διακαώς επιθυμούσε. Αυτό θα είναι ίσως το καλλίτερο μνημόσυνό του.