Λόγος επί τη Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως
υπό Μ. Αρχιδιακόνου κ. Μαξίμου
υπό Μ. Αρχιδιακόνου κ. Μαξίμου
εκφωνηθείς στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι (22-3-2009)
«Χαίροις το τρισόλβιον, ξύλον και θείον, Σταυρέ φως τοις εν σκότει, ο τετραπέρατον Κόσμον, τη ελλάμψει τη ση, της Εγέρσεως του Χριστού προδεικνύς τας αυγάς, αξίωσον πάντας πιστούς, φθάσαι το Πάσχα».
Παναγιώτατε Δέσποτα,
Σεβασμία των Ιεραρχών χορεία,
Λαέ του Θεού,
Η Ορθόδοξος Εκκλησία χαίρουσα και άδουσα σήμερον, κατά την εορτήν της Σταυροπροσκυνήσεως, εξυμνεί ομού μετά του υμνωδού του κανόνος του όρθρου, τον θείον Σταυρόν, όργανον της ταπεινώσεως και του θανάτου, τον προδεικνύοντα όμως κατά τον αυτόν υμνωδόν τας αυγάς της Αναστάσεως του Κυρίου. Κυριαρχεί, δηλαδή, η σταυροαναστάσιμος χαρά, η δοξολογική αναφορά προς τον θείον Σταυρόν, διότι ο Σταυρός εν τω Αναστάντι Χριστώ μετετράπη από όργανον θανάτου εις ζωής εργαστήριον. Απευθυνόμενος προς τον Χριστόν ο αυτός υμνωδός του κανόνος της εορτής λέγει χαρακτηριστικώς: «Ο δείξας το θνητότητος όργανον, ζωής εργαστήριον, Κόσμω ασπαστόν, τον σον Σταυρόν Πανοικτίρμον, τους αυτόν προσκυνούντας αγίασον..».
Ούτω, δια την Ορθόδοξον Εκκλησίαν και δια τον Ορθόδοξον πιστόν ο Σταυρός έχει αυτό το βαθύ και με οντολογικάς συνεπείας νόημα. Κατά συνέπειαν, ο Σταυρός δεν είναι απλώς γυμνόν και αφηρημένον σύμβολον σωτηρίας, αλλ᾿ αποκάλυψις της εν Χριστώ αναστασίμου και αιωνίου χαράς, της Βασιλείας του Θεού. Είναι ο Σταυρός του Κυρίου της Εκκλησίας. Είναι το ξύλον το εισάγον εις τον Παράδεισον (Οίκος της εορτής της Σταυροπροσκυνήσεως).
Την σταυροαναστάσιμον ταύτην ζωήν του Κυρίου, την οποίαν δοξολογεί ο υμνωδός πραγματώνει δια μέσου των αιώνων η Εκκλησία Του.
Οίκοθεν νοείται ότι το σταυροαναστάσιμον ήθος πραγματούται και βιούται εις το γεγονός της εκκλησιαστικής Ευχαριστίας. Εις την Ευχαριστίαν ο Αρχιθύτης Χριστός μετά της Εκκλησίας προσφέρουν την αναίμακτον θυσίαν υπέρ της του κόσμου ζωής και εις ζωήν αιώνιον. Επαναλαμβάνεται η θυσία και προσφορά του Χριστού εις τον Θεόν Πατέρα. Όπως, δηλαδή, ο Χριστός εν αγάπη και ελευθερία προς τον Θεόν Πατέρα προσέφερεν εις Αυτόν την ανθρωπίνην φύσιν και την κατέστησε κοινωνόν της αφθάρτου Τριαδικής Ζωής- εις την εν αγάπη και ελευθερία αιωνίαν ζωήν της Αγίας Τριάδος- κατά τον ίδιον ακριβώς τρόπον, οι πιστοί εν τη Ευχαριστία προσφέρουν την ζωήν των και τον κόσμον ολόκληρον εις τον Θεόν Πατέρα. Λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Λοιπόν χρειαζόταν θυσία που θα συμφιλίωνε τον Ύψιστον Πατέρα με εμάς και θα μας αγίαζε, αφού ήμασταν μολυσμένοι από την επικοινωνία με τον πονηρό» (Λόγος εις το Μ. Σάββατον).
Δια της πράξεως της Ευχαριστίας η Εκκλησία συνεχίζει την ιδίαν στάσιν ζωής του Κυρίου αυτής και μετέχει εις την Σταυρικήν ιερωσύνην του Χριστού.
Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίον το γεγονός ότι τα Βιβλικά Αναγνώσματα της Θείας Λειτουργίας, ομιλούν περί της Αρχιερωσύνης του Χριστού, της άρσεως του σταυρού και της αρνήσεως του εγώ εκάστου εξ ημών. «Είπεν ο Κύριος· Ει τις θέλει οπίσω μου ελθείν͵ απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι. Ος γαρ εάν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι απολέσει αυτήν·»
Η θυσία και η άρσις του Σταυρού και η άρνησις του εαυτού μας ευρίσκουν αληθινόν νόημα εντός του γεγονότος της Εκκλησίας, εις την Θείαν Λειτουργίαν, εις την Ευχαριστιακήν κοινωνίαν.
Τα ασκητικά κατορθώματα και παλαίσματα, η θανάτωσις και η σταύρωσις του παλαιού ανθρώπου εντός της ημετέρας υπάρξεως, είναι η δυναμική κίνησις της ελευθερίας του ανθρώπου, στοχεύουσα εις την παραμονήν αυτού εντός των ορίων του εν Χριστώ σταυροαναστασίμου ήθους και τρόπου υπάρξεως της Εκκλησίας, εις το μυστήριον της ενότητος της Εκκλησίας, εις την Θείαν Ευχαριστίαν. Εις το εσχατολογικόν και αναστάσιμον μυστήριον της Βασιλείας του Αναστάντος Χριστού, εις την αγαπητικήν αλληλοπεριχώρησιν των προσώπων της Αγίας Τριάδος. Εν τη εσχάτη ημέρα, η Εκκλησία θα εισέλθη εις τον άφθαρτον χώρον και χρόνον της Βασιλείας του Θεού.
Το αναστάσιμον ήθος της Εκκλησίας ως συνεχής ευχαριστιακή μετοχή εις την ζωήν της ευλογημένης και αθανάτου Βασιλείας του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος είναι εσχατολογική πραγματικότης, την οποίαν ήδη προγευόμαστε, αλλά και την οποίαν προσδοκώμεν: «Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος».
Η τελετή της περιφοράς του τιμίου Σταυρού, εάν κατανοηθή εντός του πλαισίου τούτου, παύει να αποτελή μίαν πομπώδην, ατομικήν και συναισθηματικήν τελετήν, η οποία διεγείρει και ικανοποιεί το ατομικόν θρησκευτικόν συναίσθημα της εγωτικής εσωτερικότητος και προκαλεί «αισθήματα» λατρείας προς τον Θεόν και ρίγη συγκινήσεως.
Ως ετονίσαμεν, το νόημα του Σταυρού κατανοείται εντός της συμμετοχής μας εις το σταυροαναστάσιμον ήθος της Εκκλησίας, και τούτο προϋποθέτει την άρνησιν της ατομικότητός μας, την πνευματικήν και σωματικήν νηστείαν, τον εγκεντρισμόν εις το αγαπητικόν και ερωτικόν ήθος της Εκκλησίας, την απαγκίστρωσίν μας από μίαν θρησκευτικήν - ατομικήν κατανόησιν της Εκκλησίας, το άθλημα αυθυπερβάσεως του εγώ μας, την παραίτησιν από την ατομικήν αυτοϊκανοποίησιν, την δίψαν δι’ εξουσίαν, και της εντάξεώς του εις την εν Αγίω Πνεύματι κοινωνίαν της Εκκλησίας. Να αληθεύωμεν, δηλαδή, εν αγάπη, διότι εν τέλει ο ατομισμός είναι το ψεύδος, «η κατ’ επίφασιν ζωή» και ο πατήρ του ψεύδους και του εγωϊσμού, ο διάβολος, ηρνήθη την εν αγάπη κοινωνίαν μετά του Θεού.
Βεβαίως ο αγών δεν είναι εύκολος, και μάλιστα κατά την σημερινήν εποχήν, η οποία δομείται επί ατομοκεντρικής βάσεως και λειτουργεί δια την εξυπηρέτησιν των ατομικών αναγκών, επιθυμιών, συμφερόντων, και απαιτήσεων. Και τίθεται το ερώτημα: Μήπως η προσφάτως εκσπάσασα οικονομική κρίσις είναι απότοκος του ατομοκεντρικού τρόπου συγκροτήσεως του βίου μας;
Παναγιώτατε Δέσποτα,
Εν τη ιστορία η Εκκλησία φέρει δύο παράδοξα· το παράδοξον του σταυρού, ήτοι την αμαρτίαν των μελών αυτής και τον θάνατον· τούτο βεβαίως ουδόλως μειώνει την αγιότητα της Εκκλησίας, η οποία πηγάζει από την Κεφαλήν της· φέρει όμως εν οστρακίνοις σκεύεσι την δια του ζωηφόρου Σταυρού του Κυρίου της Ανάστασιν Αυτού και την δι᾿ αυτής είσοδον εις την άφθαρτον, αγαπητικήν και επουράνιον ζωήν της Βασιλείας του Θεού.
«Χαίροις ο ζωηφόρος Σταυρός, της ευσεβείας το αήττητον τρόπαιον, η θύρα του Παραδείσου, ο των πιστών στηριγμός το της Εκκλησίας περιτείχισμα· δι’ ου εξηφάνισται, η αρά και κατήργηται, και κατεπόθη του θανάτου η δύναμις, και υψώθημεν από γης προς ουράνια·»
Παναγιώτατε Δέσποτα,
Σεβασμία των Ιεραρχών χορεία,
Λαέ του Θεού,
Η Ορθόδοξος Εκκλησία χαίρουσα και άδουσα σήμερον, κατά την εορτήν της Σταυροπροσκυνήσεως, εξυμνεί ομού μετά του υμνωδού του κανόνος του όρθρου, τον θείον Σταυρόν, όργανον της ταπεινώσεως και του θανάτου, τον προδεικνύοντα όμως κατά τον αυτόν υμνωδόν τας αυγάς της Αναστάσεως του Κυρίου. Κυριαρχεί, δηλαδή, η σταυροαναστάσιμος χαρά, η δοξολογική αναφορά προς τον θείον Σταυρόν, διότι ο Σταυρός εν τω Αναστάντι Χριστώ μετετράπη από όργανον θανάτου εις ζωής εργαστήριον. Απευθυνόμενος προς τον Χριστόν ο αυτός υμνωδός του κανόνος της εορτής λέγει χαρακτηριστικώς: «Ο δείξας το θνητότητος όργανον, ζωής εργαστήριον, Κόσμω ασπαστόν, τον σον Σταυρόν Πανοικτίρμον, τους αυτόν προσκυνούντας αγίασον..».
Ούτω, δια την Ορθόδοξον Εκκλησίαν και δια τον Ορθόδοξον πιστόν ο Σταυρός έχει αυτό το βαθύ και με οντολογικάς συνεπείας νόημα. Κατά συνέπειαν, ο Σταυρός δεν είναι απλώς γυμνόν και αφηρημένον σύμβολον σωτηρίας, αλλ᾿ αποκάλυψις της εν Χριστώ αναστασίμου και αιωνίου χαράς, της Βασιλείας του Θεού. Είναι ο Σταυρός του Κυρίου της Εκκλησίας. Είναι το ξύλον το εισάγον εις τον Παράδεισον (Οίκος της εορτής της Σταυροπροσκυνήσεως).
Την σταυροαναστάσιμον ταύτην ζωήν του Κυρίου, την οποίαν δοξολογεί ο υμνωδός πραγματώνει δια μέσου των αιώνων η Εκκλησία Του.
Οίκοθεν νοείται ότι το σταυροαναστάσιμον ήθος πραγματούται και βιούται εις το γεγονός της εκκλησιαστικής Ευχαριστίας. Εις την Ευχαριστίαν ο Αρχιθύτης Χριστός μετά της Εκκλησίας προσφέρουν την αναίμακτον θυσίαν υπέρ της του κόσμου ζωής και εις ζωήν αιώνιον. Επαναλαμβάνεται η θυσία και προσφορά του Χριστού εις τον Θεόν Πατέρα. Όπως, δηλαδή, ο Χριστός εν αγάπη και ελευθερία προς τον Θεόν Πατέρα προσέφερεν εις Αυτόν την ανθρωπίνην φύσιν και την κατέστησε κοινωνόν της αφθάρτου Τριαδικής Ζωής- εις την εν αγάπη και ελευθερία αιωνίαν ζωήν της Αγίας Τριάδος- κατά τον ίδιον ακριβώς τρόπον, οι πιστοί εν τη Ευχαριστία προσφέρουν την ζωήν των και τον κόσμον ολόκληρον εις τον Θεόν Πατέρα. Λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Λοιπόν χρειαζόταν θυσία που θα συμφιλίωνε τον Ύψιστον Πατέρα με εμάς και θα μας αγίαζε, αφού ήμασταν μολυσμένοι από την επικοινωνία με τον πονηρό» (Λόγος εις το Μ. Σάββατον).
Δια της πράξεως της Ευχαριστίας η Εκκλησία συνεχίζει την ιδίαν στάσιν ζωής του Κυρίου αυτής και μετέχει εις την Σταυρικήν ιερωσύνην του Χριστού.
Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίον το γεγονός ότι τα Βιβλικά Αναγνώσματα της Θείας Λειτουργίας, ομιλούν περί της Αρχιερωσύνης του Χριστού, της άρσεως του σταυρού και της αρνήσεως του εγώ εκάστου εξ ημών. «Είπεν ο Κύριος· Ει τις θέλει οπίσω μου ελθείν͵ απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι. Ος γαρ εάν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι απολέσει αυτήν·»
Η θυσία και η άρσις του Σταυρού και η άρνησις του εαυτού μας ευρίσκουν αληθινόν νόημα εντός του γεγονότος της Εκκλησίας, εις την Θείαν Λειτουργίαν, εις την Ευχαριστιακήν κοινωνίαν.
Τα ασκητικά κατορθώματα και παλαίσματα, η θανάτωσις και η σταύρωσις του παλαιού ανθρώπου εντός της ημετέρας υπάρξεως, είναι η δυναμική κίνησις της ελευθερίας του ανθρώπου, στοχεύουσα εις την παραμονήν αυτού εντός των ορίων του εν Χριστώ σταυροαναστασίμου ήθους και τρόπου υπάρξεως της Εκκλησίας, εις το μυστήριον της ενότητος της Εκκλησίας, εις την Θείαν Ευχαριστίαν. Εις το εσχατολογικόν και αναστάσιμον μυστήριον της Βασιλείας του Αναστάντος Χριστού, εις την αγαπητικήν αλληλοπεριχώρησιν των προσώπων της Αγίας Τριάδος. Εν τη εσχάτη ημέρα, η Εκκλησία θα εισέλθη εις τον άφθαρτον χώρον και χρόνον της Βασιλείας του Θεού.
Το αναστάσιμον ήθος της Εκκλησίας ως συνεχής ευχαριστιακή μετοχή εις την ζωήν της ευλογημένης και αθανάτου Βασιλείας του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος είναι εσχατολογική πραγματικότης, την οποίαν ήδη προγευόμαστε, αλλά και την οποίαν προσδοκώμεν: «Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος».
Η τελετή της περιφοράς του τιμίου Σταυρού, εάν κατανοηθή εντός του πλαισίου τούτου, παύει να αποτελή μίαν πομπώδην, ατομικήν και συναισθηματικήν τελετήν, η οποία διεγείρει και ικανοποιεί το ατομικόν θρησκευτικόν συναίσθημα της εγωτικής εσωτερικότητος και προκαλεί «αισθήματα» λατρείας προς τον Θεόν και ρίγη συγκινήσεως.
Ως ετονίσαμεν, το νόημα του Σταυρού κατανοείται εντός της συμμετοχής μας εις το σταυροαναστάσιμον ήθος της Εκκλησίας, και τούτο προϋποθέτει την άρνησιν της ατομικότητός μας, την πνευματικήν και σωματικήν νηστείαν, τον εγκεντρισμόν εις το αγαπητικόν και ερωτικόν ήθος της Εκκλησίας, την απαγκίστρωσίν μας από μίαν θρησκευτικήν - ατομικήν κατανόησιν της Εκκλησίας, το άθλημα αυθυπερβάσεως του εγώ μας, την παραίτησιν από την ατομικήν αυτοϊκανοποίησιν, την δίψαν δι’ εξουσίαν, και της εντάξεώς του εις την εν Αγίω Πνεύματι κοινωνίαν της Εκκλησίας. Να αληθεύωμεν, δηλαδή, εν αγάπη, διότι εν τέλει ο ατομισμός είναι το ψεύδος, «η κατ’ επίφασιν ζωή» και ο πατήρ του ψεύδους και του εγωϊσμού, ο διάβολος, ηρνήθη την εν αγάπη κοινωνίαν μετά του Θεού.
Βεβαίως ο αγών δεν είναι εύκολος, και μάλιστα κατά την σημερινήν εποχήν, η οποία δομείται επί ατομοκεντρικής βάσεως και λειτουργεί δια την εξυπηρέτησιν των ατομικών αναγκών, επιθυμιών, συμφερόντων, και απαιτήσεων. Και τίθεται το ερώτημα: Μήπως η προσφάτως εκσπάσασα οικονομική κρίσις είναι απότοκος του ατομοκεντρικού τρόπου συγκροτήσεως του βίου μας;
Παναγιώτατε Δέσποτα,
Εν τη ιστορία η Εκκλησία φέρει δύο παράδοξα· το παράδοξον του σταυρού, ήτοι την αμαρτίαν των μελών αυτής και τον θάνατον· τούτο βεβαίως ουδόλως μειώνει την αγιότητα της Εκκλησίας, η οποία πηγάζει από την Κεφαλήν της· φέρει όμως εν οστρακίνοις σκεύεσι την δια του ζωηφόρου Σταυρού του Κυρίου της Ανάστασιν Αυτού και την δι᾿ αυτής είσοδον εις την άφθαρτον, αγαπητικήν και επουράνιον ζωήν της Βασιλείας του Θεού.
«Χαίροις ο ζωηφόρος Σταυρός, της ευσεβείας το αήττητον τρόπαιον, η θύρα του Παραδείσου, ο των πιστών στηριγμός το της Εκκλησίας περιτείχισμα· δι’ ου εξηφάνισται, η αρά και κατήργηται, και κατεπόθη του θανάτου η δύναμις, και υψώθημεν από γης προς ουράνια·»
Καλήν Ανάστασιν!
Λόγιος & ρέκτης ο Αρχιδιάκονος Μάξιμος .
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίναι το χρυσό μέλλον του Θρόνου !
Μπράβο χρυσό μου παιδί.Ο λόγος σου ήταν υπέροχος. Εύχομαι να σε ακούσω πρεσβύτερο και Επίσκοπο.
ΑπάντησηΔιαγραφή