Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΕΓΚΑΙΝΙΑΣΕ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΟ CHAMBESY ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ

Παρουσία της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου εγκαινιάστηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2011 το «Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης» στο Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Chambésy Γενεύης. O Προϊστάμενος του Κέντρου, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ελβετίας κ. Ιερεμίας, αναφέρθηκε στο ιστορικό της ιδρύσεώς του και στην σημαντική συνεισφορά σε αυτό του τέως Μητροπολίτη Ελβετίας κ. Δαμασκηνού κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του. Στην ομιλία του ανέφερε ότι σκοπός του Μουσείου είναι να αποτελέσει διεθνές κέντρο προβολής της εκκλησιαστικής αλλά και κάθε άλλης μορφής τέχνης που συνδέεται με την παράδοση και τον πολιτισμό της Ορθοδοξίας, συμπληρώνοντας τον ρόλο του Ορθόδοξου Κέντρου.
Το Μουσείο, το οποίο ανεγέρθηκε με δωρεά της Οικογένειας Λάτση εις μνήμην του Ιωάννη Σ. Λάτση, -με αρχιτεκτονική μελέτη και επίβλεψη από τον Άρη Σερμπέτη- εγκαινιάζεται με δύο παράλληλες εκθέσεις που με διαφορετική προσέγγιση και οπτική αναδεικνύουν το οικουμενικό πνεύμα της Ορθοδοξίας, το οποίο διαχρονικά πρεσβεύει και υπηρετεί το Κέντρο από την ίδρυσή του το 1966.

Η έκθεση «Κειμήλια του Παρελθόντος: Θησαυροί της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και η Ανταλλαγή Πληθυσμών. Από τις Συλλογές του Μουσείου Μπενάκη» που θα φιλοξενείται στο Μουσείο μέχρι τις 24 Ιουλίου 2011 διοργανώθηκε από το Μουσείο Μπενάκη με την αποκλειστική χρηματοδότηση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση. Απαρτίζεται από 90 εκκλησιαστικούς θησαυρούς που χρονολογούνται από τον 16ο έως και τον 19ο αιώνα, κυρίως έργα αργυροχοΐας, κεντήματα και εικόνες που έφεραν στην Ελλάδα οι ελληνορθόδοξοι πληθυσμοί της Μικράς Ασίας και Ανατολικής Θράκης.

Το Μουσείο Μπενάκη είναι ένα εκ των ελληνικών ιδρυμάτων που διαφύλαξαν όσα πολύτιμα κειμήλια κατόρθωσαν να περισώσουν οι Έλληνες πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923.

Στον δίγλωσσο -αγγλικά και γαλλικά- κατάλογο που κυκλοφορεί και συνοδεύει την έκθεση, ο Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Άγγελος Δεληβορριάς αναφέρει: «Στις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη υπάρχουν αντικείμενα που προέρχονται από την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο και την Κεντρική Μικρά Ασία, την παλαιά βυζαντινή επαρχία της Καππαδοκίας. Ένας σημαντικός αριθμός από τα αντικείμενα αυτά, καθώς σχετίζεται με εργαστήρια της Κωνσταντινουπόλεως, υπομνηματίζει εμμέσως το κλίμα της γεωγραφίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θα μπορούσε επομένως να υποστηριχτεί ότι η παρουσία τους στο Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Chambésy της Ελβετίας υποδηλώνει κατά κάποιο τρόπο επιστροφή στον φυσικό τους χώρο». Ο κατάλογος παρουσιάζει όλα τα εκθέματα πλαισιωμένα από κείμενα της επιμελήτριας της έκθεσης, Δρ. Άννας Μπαλλιάν, επικεφαλής επιμελήτριας της ισλαμικής και μεταβυζαντινής συλλογής του Μουσείου Μπενάκη.

Το ισόγειο του Μουσείου Χριστιανικής Τέχνης φιλοξενεί στους χώρους του την έκθεση φωτογραφιών με τίτλο «Fred Boissonnas: Οι Αποστολές στο Σινά, 1929-1933», η οποία διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Αγίας Αικατερίνης και του Ligatus Research Centre, University of the Arts London και παρουσιάζει 68 φωτογραφίες από τα ταξίδια του σπουδαίου Ελβετού φωτογράφου στη Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά.

Η Καθηγήτρια Oriana Baddeley, από το CCW Graduate School (Camberwell, Chelsea και Wimbledon), University of the Arts London, που επιμελήθηκε την έκθεση, αναφέρει μεταξύ άλλων στον επίσης δίγλωσσο κατάλογο που συνοδεύει την αντίστοιχη έκθεση: «Οι αποστολές στο Σινά ήταν το τελευταίο μεγάλο εγχείρημα του φωτογράφου και, όπως με κάθε κύκνειο άσμα πολλών καλλιτεχνών, ενσωματώνει την επαγγελματική γνώση και τον πειραματισμό μιας ολόκληρης ζωής συμπυκνώνοντας την γενική φιλοσοφία του για τη ζωή και την τέχνη. Οι αποστολές στο Σινά του Fred Boissonnas είναι ένα ταξίδι στο όραμα ενός καλλιτέχνη για τον κόσμο πέρα από την επιφάνεια των πραγμάτων».

Στην εκδήλωση επίσης παρέστη και απηύθυνε χαιρετισμό ο Έλληνας Πρέσβης στην Ελβετία Ιωάννης Μουρίκης.

Την τελετή των εγκαινίων τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χαλκηδόνος κ. Αθανάσιος, ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Λαμψάκου κ. Μακάριος, ο Δήμαρχος του Chambésy Μr. Jean Marc Mermoud, μέλη της οικογένειας Λάτση, η Πρόεδρος του Μουσείου Μπενάκη Αιμιλία Γερουλάνου, ο Διευθυντής Άγγελος Δεληβορριάς και η Αναπλ. Διευθύντρια Ειρήνη Γερουλάνου, καθώς και πλήθος μελών της Ελληνικής Κοινότητας της Γενεύης.

Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου εἰς τὰ ἐγκαίνια τοῦ Μουσείου Χριστιανικῆς Τέχνης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν Σαμπεζύ Γενεύης
(3 Φεβρουαρίου 2011)

Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοὶ Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,
Ἐξοχώτατοι κύριοι Πρέσβεις,
Ἐξοχώτατοι ἐκπρόσωποι τῶν Ἑλβετικῶν Ἀρχῶν,
Ἀξιότιμοι ἐκπρόσωποι τοῦ Μουσείου Μπενάκη,
Ἐντιμολογιώτατε Ἄρχων καὶ Καθηγητὰ κ. Σπυρίδων Λάτση καὶ λοιποὶ Ἄρχοντες τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας,
Φιλόμουσος ὁμήγυρις,

Ὅταν πρὸ τεσσαράκοντα καὶ πέντε ἐτῶν, ἐπὶ πατριαρχείας τοῦ ἀοιδίμου προκατόχου ἡμῶν Ἀθηναγόρου, ἐδημιουργεῖτο ἐνταῦθα τὸ Σταυροπήγιον τοῦ Ὀρθοδόξου Κέντρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, μεταξὺ τῶν σκοπῶν τῆς ἱδρύσεώς του, συμφώνως πρὸς τὸν ἱδρυτικὸν Πατριαρχικὸν καὶ Συνοδικὸν Τόμον, ἦτο, καὶ δὴ καὶ πρωτίστως, ἡ πληροφόρησις τοῦ Χριστιανικοῦ κόσμου τῆς Δύσεως, καὶ εἰδικώτερον τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης, περὶ τὴν Ὀρθόδοξον λατρείαν, τὴν διδασκαλίαν, παράδοσιν καὶ Θεολογίαν. Βεβαίως ὁ τοιοῦτος σκοπὸς ἐξεπληροῦτο μέχρι σήμερον ὑπὸ τοῦ Κέντρου μὲ τὸ σύνολον τῶν δραστηριοτήτων του, ἐν συνεχείᾳ δὲ καὶ ὑπὸ τοῦ ἀργότερον ἱδρυθέντος παρ’ αὐτῷ Ἰνστιτούτου Μεταπτυχιακῶν Σπουδῶν Ὀρθοδόξου Θεολογίας. Ὅμως, κατὰ τὴν γνώμην ἡμῶν, «κάτι ἔλειπε». Καὶ τοῦτο τὸ «κάτι» ἦτο ἕν Ἐκκλησιαστικὸν Μουσεῖον ἤ Κειμηλιοφυλάκιον, εἰς τὸ ὁποῖον θὰ ἐξετίθεντο σπουδαῖα λειτουργικὰ ἀντικείμενα, εἰκόνες, ἄμφια καὶ βιβλία, τὰ ὁποῖα ἐκφράζουν τὴν ἱστορικὴν πορείαν τῆς καθ’ ἡμᾶς ἀνατολικῆς λατρείας, ἐκκλησιαστικῆς τέχνης, Θεολογίας καὶ ζωῆς. Τοῦτο καὶ ἔχομεν τὴν μεγάλην χαρὰν καὶ βαθεῖαν ἱκανοποίησιν νὰ ἐγκαινιάζωμεν ἐπισήμως σήμερον.
Ἀσφαλῶς εἰς τὴν εὐχάριστον αὐτὴν ὥραν ἐφθάσαμε μετὰ ἀπὸ μακρὰν καὶ ἐπίπονον πορείαν, μετὰ ἀπὸ πολλὰς δυσκολίας, τεχνικὰ προβλήματα, πρακτικὰς δυσχερείας καὶ ἀντιξοότητας, αἱ ὁποῖαι ὅμως δὲν ἤλλαξαν οὔτε τὴν θέλησιν, οὔτε τὸν ὁραματισμόν μας. Τὸ Μουσεῖον τοῦτο ἦτο θέλημα Θεοῦ νὰ γίνῃ, καὶ ὁ Θεὸς ἐλείανε τὴν ὁδόν, ἐβοήθησε νὰ ὑπερπηδηθοῦν τὰ πάσης φύσεως ἐμπόδια, ἀνεζωπύρωσε τὸν ἐνθουσιασμὸν ὅλων, ἐνέπνευσε καλοπροαιρέτους ἀνθρώπους νὰ σπεύσουν εἰς βοήθειαν, ἐκίνησε μηχανισμοὺς φιλοπροόδων Ὀργανισμῶν νὰ ἔλθουν ἀρωγοί, καί, ἰδού, σήμερον τὸ ὄνειρον εἶναι πλέον πραγματικότης!

Τοὺς μογήσαντας καὶ παντοειδῶς συνδραμόντας διὰ νὰ ἐπιτευχθῇ ἡ ἵδρυσις, ἀνέγερσις καὶ ἀπὸ σήμερον λειτουργία τοῦ Μουσείου ἡμῶν, κατὰ χρέος εὐχαριστοῦμεν θερμότατα καὶ ἀπονέμομεν εἰς αὐτοὺς ὁλόθυμον τὴν Πατριαρχικὴν ἡμῶν εὐαρέσκειαν. Ὁ Ἱερώτατος Μητροπολίτης Χαλκηδόνος κ. Ἀθανάσιος, ὁ Ἱερώτατος Μητροπολίτης Ἑλβετίας κ. Ἱερεμίας, ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Λαμψάκου κ. Μακάριος, τὸ φιλογενὲς καὶ πάντοτε πρόθυμον εἰς ἔργα εὐποιΐας κοινωφελὲς Ἵδρυμα Λάτση καὶ ὁ ἐντιμολογιώτατος Ἄρχων Ἀκτουάριος Δρ Σπυρίδων Λάτσης μετὰ τοῦ Γενικοῦ Διευθυντοῦ τοῦ Ὁμίλου Λάτση ἐντιμολογιωτάτου Ἄρχοντος Μαΐστορος κ. Εὐαγγέλου Χρόνη καὶ τῶν λοιπῶν ἐκλεκτῶν συνεργατῶν των, εἶναι οἱ πρῶτοι, οἱ ὁποῖοι δικαιοῦνται τὸν δίκαιον ἔπαινον τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας. Ὅλως ἰδιαιτέρως σημειοῦμεν τὴν γενναιόφρονα χορηγίαν τοῦ Ἱδρύματος Λάτση, ἄνευ τῆς ὁποίας δὲν θὰ ἦτο εὔκολος ἡ ἀντιμετώπισις τῆς οἰκονομικῆς δαπάνης τοῦ ἔργου. Πάντοτε τὸ Ἵδρυμα Λάτση ἔχει τεταμένον εὐήκοον οὖς εἰς τὰς ἀνάγκας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ ἀνταποκρίνεται εἰς αὐτὰς εὐγενῶς καὶ ὑποδειγματικῶς. Διὰ τοῦτο καὶ ἐπιλαμβανόμεθα τῆς παρούσης εὐτυχοῦς εὐκαιρίας διὰ νὰ εὐχαριστήσωμεν θερμῶς τὴν ἐρίτιμον κυρίαν Ἐριέτταν Λάτση, τῆς ὁποίας ἡ παρουσία ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν μᾶς γεμίζει ἀπὸ χαράν. Εἰς τὸ ἐγκαινιαζόμενον ἔργον ἡ συμβολὴ τοῦ Ἱδρύματος Λάτση δὲν περιορίζεται εἰς τὴν οἰκονομικὴν χορηγίαν, ἀλλὰ ὁ λίαν ἡμῖν ἀγαπητὸς Καθηγητὴς Σπυρίδων Λάτσης ἠγαθύνθη νὰ προσφέρῃ πρὸς ἔκθεσιν καὶ ἱκανὰ ἀντικείμενα ἐκ τῆς οἰκογενειακῆς του συλλογῆς, ἐφ’ ᾧ καὶ ἀπευθύνομεν εἰς αὐτὸν ἀπὸ καρδίας προσθέτους εὐγνώμονας εὐχαριστίας.

Ἀλλὰ τὸ Μουσεῖον τοῦτο Χριστιανικῆς Τέχνης ἀρχίζει τὴν λειτουργίαν του μὲ μίαν λαμπρὰν εἰσαγωγικὴν ἔκθεσιν ὑπὸ τὸν τίτλον: «Κειμήλια τῆς Ἑλληνορθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ 16ου, 17ου, 18ου καὶ 19ου αἰῶνος ἐκ τῆς Συλλογῆς τοῦ Μουσείου Μπενάκη». Τὸ Μουσεῖον Μπενάκη, τὸ ὑπέροχον καὶ περιάκουστον αὐτὸ πνευματικὸν καθίδρυμα τῶν Ἀθηνῶν, εἶναι καρπὸς τῆς φιλογενείας τοῦ μεγάλου Ἐθνικοῦ Εὐεργέτου Ἀντωνίου Μπενάκη, ἐπλουτίσθη κατὰ καιροὺς μὲ θησαυροὺς τοῦ Μείζονος Ἑλληνισμοῦ καὶ εὐτυχεῖ νὰ διαθέτῃ, πρὸς τοῖς ἄλλοις, καὶ πλεῖστα ἐκκλησιαστικὰ κειμήλια ἐκ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης, τὰ ὁποῖα περιῆλθον εἰς τὴν κατοχήν του μετὰ τὰ τραγικὰ διὰ τὸ εὐσεβὲς ἡμῶν Γένος γεγονότα τῆς τρίτης δεκαετίας τοῦ παρελθόντος εἰκοστοῦ αἰῶνος. Ἡ ἀξιότιμος διεύθυνσίς του, προφρόνως ἀνταποκρινομένη εἰς σχετικὸν αἴτημα, παρεχώρησε μέρος τῶν κειμηλίων αὐτῶν διὰ νὰ ἐκτεθοῦν προσωρινῶς ἐνταῦθα καὶ νὰ ἐγκαινιασθῇ τὸ Μουσεῖον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Εἴμεθα βαθύτατα εὐγνώμονες πρὸς τὸ ἀξιότιμον Διοικητικὸν Συμβούλιον καὶ τὴν Διεύθυνσιν τοῦ Μουσείου Μπενάκη διὰ τὴν εὐγενῆ αὐτὴν παραχώρησιν, πολλὰς δ’ εὐχαριστίας ἐπιγράφομεν καὶ τῇ εὐγενεστάτῃ κ. Ἄννῃ Μπαλλιὰν διὰ τὴν σχετικὴν μέριμναν καὶ φροντίδα καὶ τοὺς κόπους της. Τὰ ἐκτιθέμενα κειμήλια, ἀγαπητοὶ παρόντες, εἶναι μίγμα χριστιανικῆς καὶ μεταβυζαντινῆς τέχνης, προέρχονται ἀπὸ τὴν ἁγιοτόκον Καππαδοκίαν, τὸν Πόντον καὶ τὴν Ἀνατολικὴν Θράκην καὶ ἀπεικονίζουν τὸ βάθος τῆς ψυχῆς τῶν ἐκεῖθεν ὁμογενῶν προσφύγων καὶ τὴν πολιὰν ἀρχοντιὰν καὶ εὐγένειαν τῆς Ρωμηοσύνης. Ἀφοῦ τὰ ἀπολαύσωμεν ἐκτιθέμενα, δυνάμεθα νὰ τὰ σπουδάσωμεν ἐμβριθέστερον μέσα ἀπὸ τὰς σελίδας τοῦ ὡραίου διγλώσσου Καταλόγου τῆς Ἐκθέσεως, διὰ τὴν ἀρτίαν καὶ αἰσθητικῶς ἄψογον ἐμφάνισιν τοῦ ὁποίου καὶ συγχαίρομεν τοὺς καταρτίσαντας αὐτόν, τοὺς ἐκδόντας καὶ τοὺς χορηγούς. Πιστεύομεν ἀκραδάντως ὅτι οἱ Ἑσπέριοι, καὶ ὄχι μόνον, ἐπισκέπται τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ τούτου Μουσείου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου θὰ εὕρουν ἐν αὐτῷ ἕν ἀκόμη ἀνοικτὸν παράθυρον πρὸς τὴν καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολὴν καὶ τὴν ἑλληνορθόδοξον Παράδοσιν καὶ ζωήν, τὸ ὁποῖον ἡ πρὸς αὐτοὺς ἐκτενὴς ἡμῶν ἀγάπη ἀπὸ τῆς σήμερον ἐν εὐλογίαις προσφέρει. Τῷ δὲ χορηγῷ παντὸς ἀγαθοῦ Ἁγίῳ Τριαδικῷ Θεῷ δόξα καὶ αἶνος καὶ εὐλογία, καὶ τούτου καὶ πάντων ἕνεκεν! Καὶ ἕνα ἀκροτελεύτιον λόγον, διὰ νὰ ἐκφράσωμεν τὴν ἐπὶ πλέον χαρὰν καὶ ἱκανοποίησιν ἡμῶν διότι τὰ ἐγκαίνια τοῦ Μουσείου Χριστιανικῆς Τέχνης συνοδεύονται ἀπὸ μίαν ἔκθεσιν φωτογραφιῶν διὰ τὸ Σινᾶ τοῦ ἀξιονομάστου καὶ διασήμου φωτογράφου καὶ περιηγητοῦ Boissonnas, τὴν ὁποίαν ὅλοι μαζὶ ἀπολαμβάνομεν ἀπόψε. Εὐχαριστοῦμεν θερμῶς τοὺς κατόχους τῆς συλλογῆς διὰ τὴν καλλιτεχνικὴν ἀπόλαυσιν τὴν ὁποίαν προσφέρουν εἰς ἡμᾶς καὶ εἰς πολλοὺς ἄλλους, καὶ εὐχόμεθα τὸ Πατριαρχικὸν ἡμῶν Κέντρον τοῦ Σαμπεζὺ εἰς τὸ μέλλον νὰ φιλοξενήσῃ καὶ ἄλλα πολλὰ καὶ σπουδαῖα εἰκαστικὰ καὶ ἐν γένει πολιτισμικὰ γεγονότα.

Tην ομιλία στα γαλλικά διαβάστε εδώ.

- φωτογραφίες κειμηλίων:
1. Χρυσό ιερατικό εγκόλπιο σε σχήμα δικέφαλου αετού με πολύτιμες πέτρες και σμαλτωμένες παραστάσεις της Παναγίας Βρεφοκρατούσας και του Ευαγγελισμού. Κωνσταντινούπολη, β' μισό του 17ου αιώνα.
2. Λεκάνη αγιασμού από ασήμι με ανάγλυφα εξαπτέρυγα Σεραφείμ, 1722.
3. Χρυσοκέντητος μεταξωτός επιτάφιος, έργο της φημισμένη κεντήστρας Δεσποινέτας. Κωνσταντινούπολη, 1723.