Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΕ ΕΠΙΤΙΜΟ ΔΙΔΑΚΤΟΡΑ ΤΟΥ ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ

Επίτιμος διδάκτορας του ΤΕΙ Καβάλας αναγορεύτηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος σε ειδική τελετή που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Πέμπτης στην αίθουσα τελετών του Ιδρύματος.

Παρουσία πλήθος κόσμου ο Πρόεδρος του ΤΕΙ Αθανάσιος Μητρόπουλος ανέγνωσε την απόφαση του Τεχνολογικού Ιδρύματος και παρέδωσε στον Πατριάρχη τον σχετικό πάπυρο.

Ακολούθως ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εκφώνησε την εξής ενδιαφέρουσα ομιλία:

Αι θεμελιώδεις αξίαι του οικολογικού πολιτισμού

Ιερώτατοι εν Χριστώ αδελφοί,
Κύριε Πρόεδρε,
Κυρίαι και Κύριοι,

Η επιστήμη και η τεχνολογία προσέφερον και προσφέρουν πολλά εις τον άνθρωπον. Συνέβαλον εις την υπέρβασιν πολλών λεγομένων «μοιραίων» καταστάσεων, εις την αντιμετώπισιν της ενδείας και της ασθενείας, εις την άνοδον του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητος ζωής και προάγουν τον πολιτισμόν, την εκπαίδευσιν και την επικοινωνίαν. Ουδείς νουνεχής δύναται να αμφισβητήση την ανθρωπιστικήν διάστασιν της επιστήμης. Βεβαίως, δια τα ευεργετήματα αυτά, η ανθρωπότης πληρώνει βαρύ τίμημα. Η επιστημονική και τεχνική πρόοδος δίδει λύσεις, δημιουργεί όμως νέα προβλήματα, τα οποία η ιδία δυσκολεύεται να αντιμετωπίση.

Σήμερα, εις τον «αιώνα της Βιολογίας», η Γενετική και η Βιοτεχνολογία έχουν καταστή δυνάμεις απρόβλεπτοι και αυτονομημέναι από τας πραγματικάς ανάγκας του ανθρώπου. Η κυριαρχία της τεχνολογίας και της λογικής της μετατρέπει ταχύτατα την παγκόσμιον κοινωνίαν εις «τεχνοπώλιον», υποτάσσοντας εις τας αρχάς της όλας τας εκφάνσεις του πολιτισμού. Η επανάστασις της Πληροφορικής όχι μόνον διευκολύνει την επικοινωνίαν και την οργάνωσιν της ζωής, αλλά και δημιουργεί ποικίλας εξαρτήσεις και ανεξελέγκτους «πλοηγήσεις» και παρεμβάσεις.

Η οικονομία αναπτύσσεται δυναμικά, αλλά υποτάσσει τον άνθρωπον εις την τυραννίαν των αναγκών του και εις τον οικονομισμόν και την κερδοσκοπίαν. «Ποτέ το χρήμα δεν βοούσε, όπως σήμερα, απ’ τη μία ως την άλλη άκρη του πλανήτη», γράφει ο George Steiner. Κατωρθώσαμεν να αντλώμεν από την φύσιν ποικίλα και πλούσια αγαθά, αλλά έχομεν μετατραπή εις εκμεταλλευτάς και καταστροφείς της φύσεως.

Ο ονομαστός σύγχρονος θεολόγος J. Molten παρατηρεί ευστόχως τα εξής: «Παγκοσμιοποιούμεν τον τεχνικόν πολιτισμόν μας, χωρίς να υπολογίζωμεν τας δυνατότητας και τα αδύνατα σημεία αυτού του πλανήτου. Παγκοσμιοποιούμεν την οικονομίαν μας, εις βάρος των φυσικών πόρων αυτής της γης. Τα αποκαλούμεν αυτά «πρόοδον», όμως η πρόοδος ημών σημαίνει οπισθοδρόμησιν δια τα υπόλοιπα έμβια όντα και απειλήν δια την εύθραυστον ισορροπίαν των όρων ζωής. Εξαφανίζονται πάμπολλα είδη του ζωϊκού βασιλείου, το κλίμα επιδεινώνεται, αι έρημοι επεκτείνονται, διαπιστώνεται άνοδος της στάθμης της θαλάσσης. Όλοι γνωρίζομεν την μελέτην του Club of Rome του 1972 δια τα «Όρια της αναπτύξεως», όμως δεν σεβόμεθα αυτά τα όρια» (J. Moltmann).

Δυστυχώς, οι κίνδυνοι αυτοί επιτείνονται σήμερον δια δύο λόγους: Πρώτον, επειδή ο άνθρωπος φαίνεται να πιστεύη αφελώς η αυταπατώμενος ότι το περιβάλλον είναι εις θέσιν να ανανεώνεται εις το διηνεκές και να αντέχη και την πλέον ακραίαν εκμετάλλευσιν. Δεύτερον, λόγω του γεγονότος ότι σήμερα πολλοί από εκείνους, οι οποίοι αποφασίζουν δια τας εξελίξεις και καθορίζουν το μέλλον, πιστεύουν αναφανδόν εις την παντοδυναμίαν της επιστήμης και της τεχνολογίας και εις την απόλυτον ασφάλειαν των τεχνολογικών των επιτευγμάτων.

Είναι προφανές ότι αι σύγχρονοι κοινωνίαι προσπαθούν να διαφοροποιηθούν και να αποκοπούν οριστικώς από το παρελθόν, από πεπαλαιωμένας κατ αὐτάς λύσεις των μεγάλων προβλημάτων, εθελοτυφλούσαι εμπρός εις την πραγματικότητα των αμεταθέτων όρων της ανθρωπίνης ζωής, αλλά και της ζωής γενικώτερον. Λησμονούν το «μη μεταιρε όρια α οι πατέρες καλώς έθεντο».

Είμεθα όλοι συγκλονισμένοι από το δράμα του λαού της Ιαπωνίας. Σαφώς ο σεισμός και το σεισμικόν υπερθαλάσσιον κύμα – το τσουνάμι- προκάλεσαν την βιβλικήν καταστροφήν. Όμως δια το γεγονός ότι το ατύχημα ήτο και «πυρηνικόν» δεν ευθύνεται, βεβαίως, ο σεισμός, αλλά ημείς, οι οποίοι κατασκευάζομεν πυρηνικά εργοστάσια, παρ ὅλον ότι γνωρίζομεν τους κινδύνους. Πταίει η ύβρις, η επιστημονική υπεροψία του συγχρόνου ανθρωποθεού, ο οποίος νομίζει ότι είναι παντοδύναμος, και επίσης η πίστις ημών εις την προτεραιότητα των οικονομικών κριτηρίων, δηλαδή η λογική της παραγωγής ευθηνής ενεργείας, η μείωσις του κόστους, εις βάρος, φυσικά, της ασφαλείας των πυρηνικών σταθμών.

Τι ποιητέον; Τι δέον γενέσθαι; Είναι άραγε πιο αργά από όσον φανταζόμεθα; Είναι δυνατόν να σταματήση η πορεία από την σύγχρονον οικολογικήν κρίσιν προς την παγκόσμιον οικολογικήν καταστροφήν; Πόσον ασφαλείς είναι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες, πόσον ειρηνική ημπορεί να χαρακτηρισθή η χρήσις της πυρηνικής ενεργείας; Είναι προφανές ότι ειρήνη σημαίνει ειρήνη και με την γην. Όμως, η ειρηνική αξιοποίησις της πυρηνικής ενεργείας ήτο μόνον κατ’ επίφασιν ειρηνική, διότι αποτελεί απειλήν δια το φυσικόν περιβάλλον και δια την ανθρωπίνην ζωήν. Εμφανέστατα, η πυρηνική ενέργεια δεν είναι ασφαλής, δεν είναι «πράσινη ενέργεια», όπως ποικιλοτρόπως υποστηρίζεται. Εφ ὅσον τα πυρηνικά εργοστάσια θεωρούνται οικονομική επένδυσις, είναι αδύνατον να μην υπακούουν εις τους νόμους της αγοράς και εις την λογικήν του κέρδους.

Όλοι γνωρίζομεν, πως ξεκίνησε η στροφή εις την κατασκευήν πυρηνικών εργοστασίων. Το ενεργειακόν πρόβλημα της δεκαετίας του 1970 και η πετρελαϊκή κρίσις, με την εκτίναξιν της τιμής του πετρελαίου και τον γενικώτερον προβληματισμόν δια τα ενεργειακά αποθέματα του πλανήτου μας, έθεσαν επί τάπητος οξύτερον το θέμα της ενεργείας. Λύσις εθεωρήθη η κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων, τα οποία εγγυώντο την παραγωγήν αφθόνου ενεργείας με μικρότερον κόστος. Εις την πορείαν απεδείχθη, βεβαίως, ότι και το οικονομικόν κόστος ήτο αρκετά υψηλόν, αλλά κυρίως ότι το οικολογικόν κόστος ήτο δυσβάστακτον, όχι μόνον αναφορικώς προς το πρόβλημα διαχειρίσεως των πυρηνικών αποβλήτων, αλλά και ως προς τα ενδεχόμενα ατυχήματα, με απροβλέπτους συνεπείας δια την φύσιν και τον άνθρωπον.

Το πυρηνικόν ατύχημα του Τσερνομπίλ της 26ης Απριλίου 1986, προυξένησεν ισχυρόν «σοκ», όχι όμως ικανόν να αποτρέψη την κατασκευήν νέων πυρηνικών αντιδραστήρων, αφού η ανεπτυγμένη δυτική τεχνολογία εθεωρείτο εγγύησις δια την ασφαλή λειτουργίαν των. Είδομεν, όμως, ότι η νέα τεχνολογία δεν άντεξε τον σεισμόν της Ιαπωνίας, με αποτέλεσμα την οικολογικήν τραγωδίαν της Φουκουσίμα, τον παρελθόντα Μάρτιον. Είναι προφανές ότι εάν συνεχίσωμεν να έχωμεν αυτήν την νοοτροπίαν, να κρατώμεν εν λειτουργία τους υπάρχοντας πυρηνικούς αντιδραστήρας και να οικοδομώμεν νέους πυρηνικούς σταθμούς, με βάσιν κυρίως οικονομικούς υπολογισμούς και δείκτας, τότε η επομένη πυρηνική καταστροφή είναι όχι απλώς πιθανή, αλλά προγραμματισμένη και βεβαία.

Σαφώς, το εκρηκτικόν μίγμα της τυφλής εμπιστοσύνης εις την δύναμιν της τεχνολογίας και εις τον άκρατον οικονομισμόν και κερδοσκοπισμόν επιτείνει τους κινδύνους δια τον άνθρωπον και την ακεραιότητα του κόσμου του. Καθημερινώς προβάλλονται ανερυθριάστως οικονομικαί θεωρίαι και στρατηγικαί χωρίς ηθικόν έρεισμα και με μοναδικόν κριτήριον την μεγιστοποίησιν του κέρδους. Είναι χαρακτηριστικόν ότι εις την Ιαπωνίαν γίνονται σήμερον ογκώδεις διαδηλώσεις, με αίτημα την άμεσον διακοπήν της λειτουργίας των πυρηνικών εργοστασίων και την οριστικήν στροφήν εις ηπίας μορφάς ενεργείας. Εις αυτά τα αιτήματα αντιπαρατίθενται, όμως, συστηματικώς το οικονομικόν κόστος και η αρχή της αναπτύξεως. Και εις την Γερμανίαν εκτυλίσσεται έντονος συζήτησις δια το ενεργειακόν πρόβλημα, με έμφασιν εις την ανάγκην ταχείας απεξαρτήσεως από την πυρηνικήν ενέργειαν. Το αντεπιχείρημα είναι, και εδώ, το υψηλόν κόστος της ηπίας ενεργείας, η αναπόφευκτος αύξησις της φορολογίας και αι μεγάλαι ενεργειακαί ανάγκαι της βιομηχανίας, δηλαδή καθαρώς οικονομικά κριτήρια.

Γνωρίζομεν την ρίζαν του κακού! Της καταστροφής του εξωτερικού κόσμου προηγείται πάντοτε μία εσωτερική «ανατροπή των αξιών», μία πνευματική και ηθική καταστροφή.

Σύγχρονος επιφανής ορθόδοξος θεολόγος, ο καθηγητής Μαντζαρίδης, παρατηρεί ορθώς: «Η οικολογική κρίσις είναι κρίσις της επιστήμης, της τεχνολογίας, της οικονομίας, της πολιτικής, του δικαίου, της ηθικής, της θρησκείας. Είναι κρίσις του φρονήματος, του ήθους και της συμπεριφοράς του ανθρώπου μέσα εις την κτίσιν. Η οικολογική κρίσις μπορεί να χαρακτηρισθή ως μετάστασις της ηθικής και της κοινωνικής κρίσεως από τον άνθρωπον εις την κτίσιν. Είναι η φανέρωσις της ανθρωπίνης αμαρτίας εις τας οικολογικάς διαστάσεις της».

Το οικολογικόν πρόβλημα είναι διάστασις της κρίσεως ενός πολιτισμού οικονομοκεντρικού, τεχνοκρατικού, ατομικιστικού, αλαζονικού, ενός πολιτισμού της ποσότητος και των αριθμών, του κέρδους και της καταναλώσεως, του ευδαιμονισμού και της ασυδοσίας. Η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης επιλογής του τρόπου οικονομικής, τεχνολογικής και κοινωνικής αναπτύξεως, η οποία περιφρονεί τόσον το ανθρώπινον πρόσωπον όσον και την φύσιν.

Τα πυρηνικά όπλα και τα πυρηνικά εργοστάσια είναι σύμβολον προμηθεϊκού τιτανισμού, έκφρασις του «συμπλέγματος ισοθεΐας» του νεωτερικού ανθρώπου. Ο αλαζονικός ανθρωποθεός παραμένει η μόνιμος απειλή δια την ανθρωπότητα και την φύσιν. Εμπειρίαι, όπως η ανθρωπιστική και οικολογική καταστροφή του Τσερνομπίλ και της Φουκουσίμα, αλλά και η λεγομένη «Hiroshima της Ινδίας», η διαφυγή τοξικών αερίων από το εργοστάσιον της Union Carbide εις την πόλιν Bophal, κατά τον Δεκέμβριον του 1984, με χιλιάδας νεκρών, με φοβεράς επιπτώσεις εις την υγείαν αμετρήτων ανθρώπων και με ανυπολογίστους περιβαλλοντικάς καταστροφάς, καθώς επίσης και η εκτεταμένη μόλυνσις του κόλπου του Μεξικού από την διαρροήν πετρελαίου προσφάτως, μας υπενθυμίζουν ότι αι λέξεις μέτρον και ευθύνη πρέπει να έχουν κεντρικήν θέσιν εις την σκέψιν και την δράσιν μας. Επειδή είμεθα η εποχή της δυνατότητος να υπερβαίνωμεν τα όρια, δια τούτο είναι καίριον να σεβώμεθα τα όρια και τα μέτρα. Αυτό είναι η αληθής δύναμις του ανθρώπου και όχι η άποψις ότι είμεθα απόλυτοι κυρίαρχοι, ότι αποτελούμεν πρωταγορικώς «πάντων χρημάτων μέτρον». Δεν αρκεί, τελικώς, η πληροφόρησις δια τας απειλάς κατά του περιβάλλοντος, δια την λειτουργίαν της και τας αντοχάς της φύσεως, αφού απεδείχθη ότι ο άνθρωπος γνωρίζει, αλλά δρα ως να μη εγνώριζεν. Οφείλομεν να αναπτύξωμεν οικολογικήν ευθύνην, νέαν οικοφιλικήν ηθικήν, να υπερβώμεν το έχειν και τον λεγόμενον «monytheism», μέσα εις ένα οικολογικόν και προσωποκεντρικόν πολιτισμόν.

Θεμελιώδεις αρχαί και αξίαι αυτού του πολιτισμού θα είναι αι εξής:

1) Επειδή μία ανθρωπότης προσανατολισμένη εις τον ευδαιμονισμόν και την συσσώρευσιν πλούτου, εις το «καθελώ μου τας αποθήκας και μείζονας οικοδομήσω» και εις το «αναπαύου, φάγε, πίε, ευφραίνου», είναι αδύνατον να επιβιώση, οφείλομεν να αγωνιζώμεθα δια την εγκαθίδρυσιν ενός μετοχικού πολιτισμού, του πολιτισμού του «εμείς», που εμπερικλείει και την αλληλεγγύην μας μετά της κτίσεως. Δεν υπάρχει «επί γης ειρήνη» χωρίς ειρήνην με την γην.
2) Δια την αντιμετώπισιν των κοινών προβλημάτων, απαιτείται κοινή προσπάθεια, συνεργασία και αλληλοϋποστήριξις, πέραν των διαφορών των πολιτισμών και των συμφερόντων. Το αίτημα των καιρών είναι η πολύπλευρος κινητοποίησις εις τον χώρον της παιδείας και της εκπαιδεύσεως, της επιμορφώσεως των ενηλίκων και του πολιτισμού, εις το επίπεδον της τοπικής αυτοδιοικήσεως, του κράτους, των διεθνών σχέσεων και των διεθνών οργανισμών καθώς και των θρησκευτικών κοινοτήτων.
3) Αι μεγάλαι θρησκευτικαί παραδόσεις, αι οποίαι διασώζουν ζωτικάς αληθείας δια τον άνθρωπον και τον κόσμον, οφείλουν να συμβάλουν εις την ριζικήν αλλαγήν νοοτροπίας και να στρέψουν τους ανθρώπους εις το βάθος και την αλήθειαν της ζωής και των πραγμάτων, εις τον σεβασμόν του ανθρωπίνου προσώπου, ο οποίος είναι αδιανόητος χωρίς την προστασίαν του «οίκου» του προσώπου, δηλαδή του φυσικού περιβάλλοντος.

Πρέπει να κλείνωμεν τα ώτα εις το κυνικόν «Δεν υπάρχει άλλη λύσις», εις την θέσιν ότι είναι παράλογον και επικίνδυνον να μη υποτασσώμεθα εις τας επιταγάς της οικονομίας και της οικονομικής προόδου. Οφείλομεν να εκφράζωμεν την αντίθεσίν μας εις εκείνας τας μορφάς ενεργείας, αι οποίαι απειλούν τους όρους της ζωής εις την γην, και να αγωνιζώμεθα δια την επικράτησιν των εναλλακτικών και ηπίων μορφών ενεργείας, απαιτούντες να μη λαμβάνωνται οικονομικαί αποφάσεις χωρίς να υπολογίζωνται αι επιπτώσεις των εις το περιβάλλον. Οικονομικαί αποφάσεις, αλλά συγχρόνως και οικολογικαί!

Κυρίαι και Κύριοι,

Η Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία αφουγκράζεται την κραυγήν αγωνίας της γης, των εμβίων όντων και του κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού πλασθέντος ανθρώπου, που πάσχουν από τας οδυνηράς επιπτώσεις του αλαζονικού επιστημονισμού και της αλογίστου γεωκτονίας. Ο αγών δια την προστασίαν της κτίσεως είναι διάστασις της πίστεώς μας, είναι περιεχόμενον της ζωής εν Εκκλησία. Μέσα εις την φιλάνθρωπον και οικοφιλικήν Παράδοσιν της Ορθοδοξίας, εις αυτό το «στερεό έδαφος» όπου «πατά η ψυχή μας», όπως θα έλεγεν ο ποιητής (Ο. Ελύτης), αι επιταγαί του οικολογικού πολιτισμού αποκτούν έμφασιν ως εντολαί του Θεού της αγάπης, του Θεού της ειρήνης επί γης, η οποία είναι ειρήνη με τον Θεόν, ειρήνη με τον συνάνθρωπον, αλλά και ειρήνη με την γην και ειρήνη της γης.

Επί αυτής της θεολογικής και βιωματικής βάσεως, η Ορθόδοξος ημών Εκκλησία, η Εκκλησία του ευχαριστιακού τρόπου του βίου και της ευχαριστιακής χρήσεως της δημιουργίας, πρωτοστατεί εις την οικολογικήν ευαισθητοποίησιν των ανθρώπων. Αντιστέκεται με σθένος εις όσους θεωρούν -λίαν κακώς- το βιβλικόν «Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε την γην και κατακυριεύσατε αυτής» (Γεν. 1, 28), απαρχήν της κυριαρχικής στάσεως του ανθρώπου έναντι της κτίσεως, η οποία στάσις ωδήγησεν εις την σύγχρονον οικολογικήν κρίσιν. Επιμένομεν ότι η εκμετάλλευσις της δημιουργίας είναι διαστρέβλωσις του χριστιανικού ήθους και όχι συνέπειά του. Ο «Θεός ημών» είναι ο Θεός της αλληλεγγύης με τον άνθρωπον και την κτίσιν. Είναι ο Θεός όστις «επεσκέψατο ημάς εξ ύψους», ο Θεός, τον Οποίον συναντώμεν «εν τω κόσμω». Το μεγαλείον του χριστιανικού ήθους είναι το γεγονός ότι συνδυάζει το «εν τω κόσμω» με το «ουκ εκ του κόσμου». «Γενηθήτω το θέλημά σου, ως εν ουρανώ και επί της γης», εύχονται οι πιστοί αδιαλείπτως.

Ο χριστιανός είναι ευχαριστιακός άνθρωπος, ιερεύς της δημιουργίας, φύλαξ και εταίρος της κτίσεως. Αυτόν τον ευχαριστιακόν, μετοχικόν και ασκητικόν πολιτισμόν της Ορθοδοξίας κηρύττομεν, από την ορθόδοξον ημών πίστιν εις τον σκηνώσαντα εν ημίν Λόγον του Θεού αντλούμεν δύναμιν και θάρρος εις τον αγώνα μας δια την προστασίαν του περιβάλλοντος.

Ευχαριστούμεν δια την προσοχήν σας.

amen.gr