ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ: "ΠΟΘΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ"

Ὁμιλία

τῆς Α. Θ. Παναγιότητος 

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου

κ. κ. Βαρθολομαίου

κατά τήν Τελετήν Ἀπονομῆς Αὐτῷ

τοῦ Τίτλου τοῦ Ἐπιτίμου Διδάκτορος

ὑπό Πάντων τῶν Τμημάτων

τοῦ Πολυτεχνείου Κρήτης

(Χανιά, 2 Σεπτεμβρίου 2012)

Θέμα: Πόθος καί Ἐπιστήμη

Ἱερώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κύριε Εἰρηναῖε,

Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί, οἱ συγκροτοῦντες τήν Ἱεράν Ἐπαρχιακήν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, καί λοιποί ἅγιοι ἀδελφοί,

Ἐξοχώτατοι κύριε Ἐπίτιμε Πρόεδρε τῆς Νέας Δημοκρατίας, κύριοι Ὑπουργοί καί λοιποί ἐκπρόσωποι τῶν τοπικῶν, δημοτικῶν καί ἄλλων ἀρχῶν,

Ἐλλογιμώτατε κύριε Πρύτανι μετά τῶν ἐκλεκτῶν μελῶν τῆς Συγκλήτου τοῦ Πολυτεχνείου Κρήτης,

Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Καθηγηταί,

Ἀγαπητοί φοιτηταί καί φοιτήτριαι, 

Ἡ ἐξαιρετική τιμητική διάκρισις πρός τό πρόσωπον τῆς ἡμετέρας Μετριότητος διά τῆς ἀπονομῆς τοῦ τίτλου τοῦ ἐπιτίμου διδάκτορος τοῦ Πολυτεχνείου Κρήτης, τοῦ ἑδρεύοντος ἐν τῇ ἱστορικῇ πόλει τῶν Χανίων, ἀφ᾿ ἑνός μέν συγκινεῖ ἡμᾶς ἰδιαιτέρως, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ ἀνάγεται, ὡς τό αἰσθανόμεθα καί ὡς λέγομεν εἰς τήν Ὀρθόδοξον Θεολογίαν, εἰς τό πρωτότυπον, τοὐτέστιν εἰς τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, τό ἐργαζόμενον διά μέσου τῶν αἰώνων ἕως τῆς σήμερον, ἐν μέσῳ ποικίλων δυσκολιῶν, διά τήν μετάδοσιν ἑνός οὐσιαστικοῦ μηνύματος, τό ὁποῖον ἀποβλέπει εἰς τήν ἐπικράτησιν ἐπί τῆς γῆς, δημιουργήματος τοῦ Θεοῦ, τῆς εἰρήνης, τῆς ἀγάπης, τῆς δικαιοσύνης καί γενικῶς τῆς βασιλείας Του, κατά τόν λόγον τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ πρός τούς Ἀποστόλους Του. 

Δοξάζομεν τόν Ἅγιον Τριαδικόν Θεόν διά τήν δωρεάν ταύτην, εὐχαριστοῦμεν ὑμᾶς ἅπαντας διά τήν προσγενομένην τιμήν εἰς τό ταπεινόν πρόσωπον ἡμῶν καί εὐχόμεθα εἰς ὑμᾶς ὅπως πληροῦσθε ὑπό χαρᾶς ἀνεκλαλήτου, ὑγείας ἀστεμφοῦς καί ἐμπνεύσεως πνευματικῆς, προκειμένου νά ἐργάζησθε τόσον διά τήν ἀνάπτυξιν τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας ὅσον, καί κυρίως, διά τήν βελτίωσιν τῶν κοινωνικῶν πραγμάτων καί τῶν ἀνθρωπίνων ἐπιδιώξεων, εἰς τήν διακονίαν τῶν ὁποίων καί ἐκλήθητε, κύριε Πρύτανι καί κύριοι Καθηγηταί.

Εἴθισται κατά τήν ἀπονομήν μιᾶς τοιαύτης τιμητικῆς διακρίσεως νά ἐκφωνῆται λόγος περί θέματος τό ὁποῖον ἐνδιαφέρει τόν σύγχρονον ἄνθρωπον καί δύναται νά ἀποβῇ ἐπωφελής. Ἄν καί γνωρίζομεν ἐπαρκῶς ὅτι οἱ παριστάμενοι εἰς τήν αἴθουσαν ταύτην εἶναι ἐγκρατεῖς τῆς ἐπιστήμης θεράποντες καί ὁ χρόνος περιωρισμένος, ἐν τούτοις θά προσπαθήσωμεν νά ἐκφράσωμεν σκέψεις τινάς περί τοῦ θέματος τῆς Οἰκολογίας καί τοῦ πόθου πρός τήν ἐπιστημονικήν ἔρευναν καί τεχνολογίαν, ἧς τεχνίτης καί δημιουργός ὁ Θεός (πρβλ. Ἑβρ. ια΄ 10). Βεβαίως, δέν εἶναι δυνατόν νά ἀναλυθοῦν πλήρως αἱ σκέψεις αὗται, ὅμως θά τεθοῦν ἐνώπιόν σας κατά τό λόγιον "δίδου σοφῷ ἀφορμήν καί σοφώτερος ἔσται" (Παρ. θ΄,9).

Ὅταν πρό μερικῶν ἐτῶν, Ἱερώτατοι ἀδελφοί, κύριοι ἀκαδημαϊκοί διδάσκαλοι καί τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,  παρακολουθοῦντες τάς φυσικάς καταστροφάς, τάς ὁποίας προεκάλει ἡ ἀνθρωπίνη δραστηριότης, ἐπροβληματίσθημεν καί ἐξεκινήσαμεν μίαν προσπάθειαν διαφωτίσεως τοῦ κοινοῦ περί τῆς ἀξίας καί τῆς σημασίας τοῦ περιβάλλοντος διά τήν ἀνθρωπίνην ζωήν, ἀσφαλῶς δέν προεβλέπομεν τότε ὅτι ἡ Οἰκολογία  θά καθίστατο εἰς τόσον μικρόν διάστημα  ἐ π ι σ τ ή μ η  καί πανανθρώπινος π ό θ ο ς. Χιλιάδες μελετήματα ἔχουν ἔκτοτε δημοσιευθῆ διά τάς ἐπιπτώσεις τῶν περιβαλλοντικῶν καταστροφῶν εἰς τήν ζωήν τοῦ ἀνθρώπου. Ἑκατομμύρια ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι δέν εἶχον ἀκούσει τήν λέξιν περιβάλλον, εἶναι σήμερον ἔνθερμοι ὑποστηρικταί τῆς προστασίας αὐτοῦ.

Ἡ ἐπιστήμη ἐπιβεβαιοῖ πλέον καθημερινῶς ὅτι τά κέρδη ἐκ τῆς σκληρᾶς ἐκμεταλλεύσεως τῶν περιβαλλοντικῶν πόρων εἶναι πολλάκις ὀλιγώτερα ἀπό τάς ζημίας τάς ὁποίας προκαλεῖ ἡ ἐκμετάλλευσις αὕτη. Ἐπί πλέον, τά κέρδη καρποῦνται ὀλίγοι, ἐνῷ τάς ζημίας ὁλόκληρος ἡ ἀνθρωπότης. Διά τήν τρύπαν τοῦ ὄζοντος ὑπάρχουν ἀρκετοί ὑπεύθυνοι, ἀλλά οὐδείς ὑπάρχει ὁ ὁποῖος νά μή ὑφίσταται τάς συνεπείας τῆς ὑπάρξεώς της. Διά τό φαινόμενον τοῦ θερμοκηπίου καί τάς δυσμενεῖς ἐπιπτώσεις του, ὑπάρχουν ἀρκετοί συνυπεύθυνοι, ἀλλά σύνολος ἡ ἀνθρωπότης ὑφίσταται τάς συνεπείας.

Ὅταν, λοιπόν, πρό πολλῶν ἐτῶν, οἱ πλέον εὐαίσθητοι καί οἱ πλέον ἐνήμεροι ἀνεκίνησαν τό θέμα τῆς προστασίας τοῦ περιβάλλοντος, ἐθεωρήθησαν ρομαντικοί, αἰθεροβάμονες καί ἀκραῖοι, ἀντίθετοι πρός τήν πρόοδον. Τά ἐπακολουθήσαντα ἀκραῖα καιρικά φαινόμενα, ἡ ἔκρηξις εἰς τό ἐργοστάσιον πυρηνικῆς ἐνεργείας τοῦ Τσερνομπίλ, ἡ διαρροή πετρελαίου εἰς τόν κόλπον τοῦ Μεξικοῦ καί ἄλλα παρόμοια γεγονότα ἀφύπνισαν τάς συνειδήσεις καί μετέτρεψαν τούς εἰρωνευομένους τό ἐνδιαφέρον διά τό περιβάλλον εἰς ἐρευνητάς τῶν σχέσεων τῶν ἀνθρωπίνων ἐπεμβάσεων εἰς αὐτό πρός τά ἐπιζήμια φαινόμενα. 

Ὡς ἦτο φυσικόν, οἱ ἐρευνηταί διαφόρων εἰδικοτήτων ἤρχισαν τάς μετρήσεις, τάς ἐκτιμήσεις καί τήν ἐξαγωγήν ἐπιστημονικῶν συμπερασμάτων διά τάς σχέσεις μεταξύ τῶν δραστηριοτήτων τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν ἐπιζημίων συνεπακολούθων αὐτῶν. Οὕτω, προέκυψε μία νέα ἐπιστήμη, ἡ Οἰκολογία, καί ἕνας νέος κανονιστικός κλάδος τοῦ νομικοῦ χώρου, ἡ παντοειδής Νομοθεσία, περί τῶν ἀναγκαίων νά ληφθοῦν μέτρων διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος.

Ὁ πόθος διατηρήσεως τῆς ὀμορφιᾶς τοῦ κόσμου, ὁ ὁποῖος παρεκίνησε τούς πρώτους ρομαντικούς περιβαλλοντολόγους νά ἐνδιαφερθοῦν διά τό θέμα, μετεξειλίχθη εἰς ζῆλον ἀναριθμήτων ἐπιστημόνων καί ἐπιστημονικῶν ἱδρυμάτων διά τήν ἐξεύρεσιν λύσεων εὐνοϊκωτέρων διά τό περιβάλλον. Τοιουτοτρόπως, συνεχῶς βελτιοῦνται αἱ μηχαναί ἐσωτερικῆς καύσεως, ὥστε νά ἐκπέμπουν ὁλονέν ὀλιγώτερα ἐπιβλαβῆ καυσαέρια. Συνεχῶς ἐξευρίσκονται μέθοδοι μικροτέρας καταναλώσεως ἐνεργείας, διά τήν ἐπίτευξιν τοῦ αὐτοῦ ἔργου. Συνεχῶς βελτιοῦνται οἱ τρόποι περιορισμοῦ τῶν δυσμενῶν ἐκπομπῶν. Βεβαίως, εἰς τά διεθνῆ συνέδρια διά τό περιβάλλον, αἱ προηγμέναι βιομηχανικῶς χῶραι, αἱ ὁποῖαι εἶναι αἱ περισσότερον ὑπεύθυνοι διά τήν κακήν ἐπίδρασιν τῆς βιομηχανίας των εἰς τό περιβάλλον, διστάζουν νά ἀποδεχθοῦν τά ὑπό τῆς ἐπιστήμης προτεινόμενα μέτρα διά τήν μείωσιν τῶν δυσμενῶν αὐτῶν ἐπιρροῶν τῆς ἀναπτύξεώς των. 

Ἀλλά ὁ ἀνταγωνισμός συνεχίζεται, αἱ πιέσεις τῶν ποθούντων καλύτερον περιβάλλον αὐξάνονται, οἱ ἐπιστήμονες ἐφευρίσκουν καί νέας μεθόδους ὀλιγώτερον δαπανηράς διά τόν περιορισμόν τῶν δυσμενῶν ἐπιρροῶν εἰς αὐτό τῆς βιομηχανικῆς προόδου καί τελικῶς ἐλπίζομεν ὅτι ὁ πόθος διά καλύτερον περιβάλλον θά γενικευθῇ καί θά μετατραπῇ εἰς ἐπιστημονικήν πρότασιν καί εἰς νομοθετικήν ἐντολήν.

Ἀσφαλῶς, ἡ διαπάλη αὐτή θά ἔχῃ ὡς συνέπειαν τόν περιορισμόν ὡρισμένων ὑπερβολῶν τῆς βαθείας οἰκολογίας, εἰς τρόπον ὥστε τό αἴτημα τῆς προστασίας τοῦ περιβάλλοντος νά ἔχῃ εὔλογα καί πρακτικῶς ἐφαρμόσιμα ὅρια, νά μή γίνεται δηλαδή ἐμπόδιον εἰς τήν ἀναγκαίαν διά τήν ἐπί γῆς ζωήν τοῦ ἀνθρώπου ἐπέμβασιν εἰς τό φυσικόν περιβάλλον. Ἡ κατάστασις δέν ἔχει εἰσέτι ἐξισορροπηθῆ. Ὁ πόθος διά οἰκολογικόν περιβάλλον ἔχει αὐξηθῆ. Ἡ ἐπιστήμη ἔχει μελετήσει πολλά θέματα καί ἔχει εὕρει ἀξιολόγους λύσεις. Αἱ ἀντιδράσεις τῶν οἰκονομικῶς θιγομένων ἀπό τό κόστος τῶν περιβαλλοντικῶν μέτρων συνεχίζονται, ἐνίοτε ἔργα ἀπαραίτητα ἤ ὠφέλιμα διά τοπικάς κοινωνίας παρεμποδίζονται ὡς ἐπιδρῶντα δυσμενῶς εἰς τό περιβάλλον, ἐνῷ θά ἦτο δυνατόν διά τῆς λήψεως καταλλήλων μέτρων καί τά ἔργα νά ἐπιτελεσθοῦν καί τό περιβάλλον νά προστατευθῇ, ἤ τοὐλάχιστον νά θιγῇ εἰς ἀνεκτόν βαθμόν, ὥστε συγκρινομένου τοῦ γενικωτέρου ὀφέλους καί τῆς περιβαλλοντικῆς ζημίας ἐκ τῆς ἐκτελέσεως τοῦ ἔργου νά κριθῇ εὐλόγως ὅτι ἀμφότερα δύνανται νά συνυπάρξουν.

Ἡ ἐπιστήμη διά τό περιβάλλον δέν ἀναιρεῖ τήν ἀγάπην διά τόν ἄνθρωπον. Ἀντιθέτως, προϋποθέτει αὐτήν. Ἀγαπῶμεν τό περιβάλλον ὡς ἔκφρασιν τῆς ἀγαθότητος καί τοῦ κάλλους τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ταὐτοχρόνως καί ὡς προσφοράν Αὐτοῦ πρός τόν ἄνθρωπον, εἰς τόν ὁποῖον ἔδωκε τήν ἐντολήν νά κατακυριεύσῃ τῆς γῆς, ὄχι βεβαίως καταστρεπτικῶς ἀλλά χρηστικῶς.

Ἡ κατακυρίευσις τῆς γῆς, ὡς ἐντολή τοῦ Θεοῦ, περιλαμβάνει ἐπί πλέον τῆς φυσικῆς ἐξουσιάσεως καί τήν πνευματικήν τοιαύτην. Κατεξουσιάζει ὁ ἄνθρωπος τῆς γῆς, ὅταν γνωρίζῃ τάς δυνάμεις αἱ ὁποῖαι κρύπτονται εἰς διάφορα στοιχεῖα αὐτῆς. Διά τῆς βαθυτέρας γνώσεως τῶν φυσικῶν ἰδιοτήτων τῶν διαφόρων στοιχείων τοῦ πλανήτου, ἀποκτῶμεν τήν ἐπιστημονικήν ἐξουσίαν ἐπ᾿ αὐτῶν καί τήν συνεπακόλουθον τεχνολογικήν δυνατότητα χρησιμοποιήσεως αὐτῶν. Ἑπομένως, ἡ  τ ε χ ν ο λ ο γ ί α, ὡς σύγχρονος ἀνθρωπίνη προσπάθεια, δέν εἶναι, ὡς ἐφοβήθησάν τινες, αὐθάδεια τῆς ἀνθρωπίνης ὑπεροψίας ἔναντι τῆς φύσεως, ἀλλά  ε ὐ λ ο γ η μ έ ν η  κ α τ ε ξ ο υ σ ί α σ ι ς  τῆς γῆς διά τῆς βαθυτέρας ἐπιγνώσεως τῶν ἰδιοτήτων της.

Διά τόν πρωτόγονον ἄνθρωπον, εἷς ὄγκος μεταλλεύματος ἀπετέλει ἁπλῶς ἕνα λίθον. Ἡ γνῶσις ὅτι ὁ λίθος οὗτος ἀποτελεῖ ὀρυκτόν σίδηρον μεταλλεύματος, αὐξάνει τήν κατεξουσίασιν τοῦ ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς, διότι ἀναγκάζει τόν λίθον τοῦτον νά δώσῃ τό μετάλλευμα τοῦ σιδήρου, ὁ ὁποῖος τόσον πολύ χρησιμοποιεῖται εἰς τήν σύγχρονον ζωήν.

Βεβαίως, εἰς τήν χρῆσιν τῶν δυνατοτήτων, τάς ὁποίας παρέχει εἰς τόν ἄνθρωπον ἡ τοιαύτη ἐπιστημονική κατεξουσίασις τῆς γῆς, ὑπάρχουν ἠθικά ὅρια. Διότι ἡ θεϊκή ἐντολή τῆς ἐπιστημονικῆς κατεξουσιάσεως τῆς γῆς, δέν ἐμπεριέχει καί τήν ἐντολήν ἤ τήν ἔγκρισιν τοῦ Θεοῦ διά τήν καταστροφικήν χρῆσιν τῶν σχετικῶν δυνατοτήτων, τάς ὁποίας ἐπισημαίνει ὁ ἄνθρωπος.

Ἐν συμπεράσματι, ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ δέν ἔρχεται εἰς ἀντίθεσιν μέ τήν τεχνολογικήν γνῶσιν καί ἀνάπτυξιν, ἀλλά μέ τήν ἀνήθικον χρῆσιν αὐτῆς. Εἶναι βεβαίως καί ἀτυχῶς γεγονός, ὅτι πολλαί τῶν τεχνολογικῶν ἐξελίξεων προεκλήθησαν ἀπό τήν ἐπιθυμίαν ἀποκτήσεως ὑπό τοῦ κακοῦ ἀνθρώπου μεγαλυτέρων καταστροφικῶν δυνατοτήτων διά νά χρησιμοποιηθοῦν αὗται διά τήν καταστροφήν τοῦ ἀντιπάλου. Παρά ταῦτα, πολλαί τούτων ἀπετέλεσαν ἐφευρέσεις ἐπωφελεῖς εἰς τήν καθημερινήν ζωήν, αἱ ὁποῖαι εὐρέως χρησιμοποιοῦνται σήμερον ὑπό τῆς πλειονότητος τῶν ἀνθρώπων.

Τό ἀληθές περιεχόμενον τοῦ Θ ε λ ή μ α τ ο ς τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅτι τοῦτο ἐμπερικλείει τούς ὅρους τῆς ἀνθρωπίνης εὐδαιμονίας καί εὐφροσύνης. Ἑπομένως, δέν πρόκειται περί “θελήματος”, ἀλλά περί ὅρων καί κανόνων πνευματικῆς ὑγιείας, οἱ ὁποῖοι ἀποβλέπουν εἰς τόν ἄνθρωπον καί ὄχι εἰς τόν Θεόν. Δέν εἶναι ὁ Θεός ὁ ἰσχυρός Θεός, ὁ Ὁποῖος θέλει καί ἀπαιτεῖ ἀπό τούς ἀνθρώπους νά κάνουν αὐτό ὅπερ θέλει, ἀλλά εἶναι ὁ Θεός ὁ στοργικός Πατήρ, ὁ Ὁποῖος διδάσκει εἰς τά τέκνα Του τί πρέπει αὐτά νά θέλουν καί νά πράττουν, διά νά εὑρίσκωνται εἰς ἀπέραντον εὐφροσύνην καί ἀγαλλίασιν, χρησιμοποιοῦντα καί ἐκμεταλλευόμενα τήν δημιουργίαν τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποίαν διέθεσεν ὡς κληρονομίαν καί παρακαταθήκην εἰς πάντας ἀνθρώπους, τούς κατ᾿ εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωσιν Αὐτοῦ πλασθέντας, διό καί μαζί μέ τόν ἄνθρωπον ἡ κτίσις πᾶσα ἀποκαραδοκεῖ τήν σωτηρίαν αὐτῆς.

Εἶναι μέγα λάθος νά βλέπωμεν τόν Θεόν ὡς εἰκόνα τοῦ ἐμπαθοῦς ἀνθρώπου καί τάς σωτηριώδεις ἐνεργείας Αὐτοῦ διά τόν ἄνθρωπον ὡς θεοκεντρικάς καί ὡς ἀποβλεπούσας εἰς τήν ἱκανοποίησιν τοῦ Θεοῦ ἤ τῆς θείας δικαιοσύνης κατ᾿ ἀντιγραφήν τῶν ἐπιδιώξεων τῆς ἀνθρωπίνης διπλωματίας ἤ τῆς ἀνθρωπίνης ἐπιστημονικῆς ἐρεύνης, ἡ ὁποία φθάνει μέχρις ἑνός ὁρίου, τό ὁποῖον δέν δύναται νά ὑπερβῇ, κατά τόν προφητάνακτα Δαυΐδ "ὅριον ἔθου, ὅ οὐ παρελεύσονται (Ψαλμ.103, 9). Τό ὀρθόν εἶναι ὅτι ὁ Θεός ἐνεργεῖ ἐξ ἀγάπης, αὐτοθυσιαστικῶς ὑπέρ τοῦ ἀνθρώπου καί οὐδέν ἴχνος ἔχει ἐπιθυμίας πρός τιμωρίαν τοῦ ἀνθρώπου ἤ τοῦ ἀντιπάλου του ἤ τοῦ ἐχθροῦ του, ἤ τοῦ ἀνυπακόου πρός Αὐτόν, ἤ τοῦ μή συμμορφουμένου πρός τάς ἐπιταγάς καί διδασκαλίας Του, πρός τό Θέλημά Του,  ἀνθρωπομορφικῶς εἰπεῖν, καί, ἑπομένως, ὅταν λέγωμεν ὅτι ἀπειλεῖ ἐννοοῦμεν ὅτι ἐπισημαίνει τάς δυσμενεῖς συνεπείας τῶν ἐγωκεντρικῶν καί χωρίς ἀγάπην ἀνθρωπίνων πράξεων, ἀκόμη καί διά τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογικῆς ἐρεύνης διενεργουμένων.

Οἱ λόγοι τοῦ Κυρίου πρός τούς Μαθητάς Του "οἱ δοκοῦντες ἄρχειν τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν [...]∙ οὐχ οὕτω δ' ἔσται ἐν ὑμῖν, [...] καί ὅς ἄν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος" (Μαρκ. ι΄42-43) ἐκφράζουν κατά ἐπιγραμματικόν τρόπον τάς βασικάς κατευθύνσεις τῆς Μεθοδολογίας τοῦ Θεοῦ καί τῶν Μαθητῶν Του, ὅπως βεβαίως καί τῆς ἐπί γῆς Ἐκκλησίας Του, ἀλλά καί τῆς ἐπιστημονικῆς μεθοδολογίας καί τεχνολογίας.

Ἐάν θελήσωμεν νά ἐφαρμόσωμεν αὐτάς τάς ἀρχάς εἰς τήν ἀνθρωπίνην ἔρευναν καί ἐπιστήμην δέν θά ἔχωμεν τά ἐπιζητούμενα ἀποτελέσματα, διότι διά τῆς  ἐπεμβάσεως καί τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ, ἐξ Οὗ πᾶσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειον, ἐν τῇ ζωῇ τῶν ἀνθρώπων, τῶν ἐθνῶν καί τῶν λαῶν, ἀλλά καί τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογικῆς ἐρεύνης,  ἐπιδιώκονται στόχοι σωτηρίας  καί  πόθου, στόχοι δηλαδή ἀποβλέποντες εἰς τό καλόν τοῦ ἀπέναντί μας, καί ὄχι κατεξουσιάσεως αὐτοῦ.

Ἀλλά, βεβαίως, δέν πρέπει νά λησμονῶμεν, ὅτι τόσον τήν συμπαντικήν ζωήν, ὅσον καί τό ἀνθρώπινον γήϊνον περιβάλλον, κυβερνᾷ ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος ἔχει τό ἰδικόν Του σχέδιον καί πρόγραμμα ἐξελίξεως. Εἶναι γνωστόν, ὅτι εἰς τήν φυσικήν ἱστορίαν τοῦ πλανήτου τῆς γῆς, ἔχουν εἰς τά βάθη τῶν αἰώνων σημειωθῆ τεράστιαι φυσικαί μεταβολαί, ὡς ἡ ἀπόκλισις τοῦ ἄξονος τῆς γῆς, ἡ ἐποχή τῶν παγετώνων καί ἄλλα, τά ὁποῖα ἐάν εἶναι εἰς τό σχέδιον τοῦ Θεοῦ νά ἐπαναληφθοῦν, οὐδεμία ἀνθρωπίνη δύναμις καί οὐδεμία ἀνθρωπίνη ἐπιστήμη δύναται νά τά ἀποτρέψῃ.

Τό πράγματι ἀνθρωπίνως ἀδύνατον τοῦτο ἔργον, δύναται νά ἀποτρέψῃ ἡ προσευχή ἑνός ταπεινοῦ Ἁγίου, ἔχοντος πίστιν ὥστε ὄρη μεθιστάνειν (πρβλ.Α΄ Κορ. ιγ΄ 2). Εἶναι γνωστόν, ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅτι ἡ προσευχή ἑνός ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ ἐπεμήκυνε τήν διάρκειαν τῆς ἡμέρας (στήτω ὁ ἥλιος κατά Γαβαών, Ἰη. ι΄ 12), δηλαδή εἶχεν ἐπίδρασιν ἐπί τήν κίνησιν τῶν οὐρανίων σωμάτων. Καί εἰς ἄλλην περίπτωσιν, ἡ προσευχή ἑνός ἄλλου Ἁγίου ἀνέστρεψε τήν κατεύθυνσιν τῆς κινήσεως τοῦ πλανήτου. Τά ἐπιστημονικῶς ἀσύλληπτα γεγονότα ταῦτα μαρτυροῦν, ὅτι καί σήμερον, πέραν τῆς ἐπιστήμης καί τῶν μικρῶν δυνάμεων τοῦ φυσικοῦ ἀνθρώπου, ὑπάρχει ἡ εὐήκοον οὖς τείνουσα πρός τήν προσευχήν τῶν πιστῶν παντοκρατορική δύναμις.

Καί ἐάν ἀξίζῃ τόν κόπον νά γίνωνται τόσαι προσπάθειαι διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος διά τῆς χρησιμοποιήσεως τῶν ὑλικῶν δυνατοτήτων τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν ὅσων οὗτος ἐξουσιάζει κατ᾿ ἐντολήν τοῦ Θεοῦ φυσικῶν δυνάμεων, πόσον ἀξίζει τόν κόπον νά ζητήσωμεν τάς προσευχάς τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, αἱ ὁποῖαι δύνανται νά ἐνεργοποιήσουν τήν παντοδύναμον ἐνέργειαν τοῦ Θεοῦ. Τό δεύτερον δέν σημαίνει βεβαίως ὅτι θά παραιτηθῶμεν τῶν εἰς τήν ἐξουσίαν μας ἀνθρωπίνων προσπαθειῶν. Σημαίνει, ὅτι πρέπει νά ζητήσωμεν ὅπως ὁ Κύριος ἐπευλογήσῃ αὐτάς διά νά ἔχουν τό ποθούμενον εὐεργετικόν ἀποτέλεσμα. Διότι ἐάν μή Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον ἤ διαφυλάξῃ τό περιβάλλον, εἰς μάτην ἐκοπίασεν ὁ ἐπιχειρῶν νά διατηρήσῃ αὐτό (πρβλ. Ψαλμ. 126). Ἀλλά καί διά νά ἐπέμβῃ ὁ Θεός, χρειάζεται νά τό ζητήσῃ ὁ ἄνθρωπος καί νά καταβάλῃ τόν κόπον, ὁ ὁποῖος ἀπαιτεῖται. 

Ἐπευλογοῦμεν, λοιπόν, ὁλοκαρδίως τό ἔργον σας, κύριοι ἀκαδημαϊκοί διδάσκαλοι, εὐχόμενοι ὅπως ὁ Θεός, ὁ Κύριος καί κυβερνήτης τοῦ παντός, σᾶς ἐμπνέῃ εἰς τήν ἐπιστημονικήν κατακυρίευσιν τῆς γῆς, ὡς ἡ ἀπό τῆς ἐνάρξεως τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου ἐντολή Του, ἵνα οὕτω καί τό περιβάλλον φυλάσσεται καί ὁ ἄνθρωπος ἀπολαμβάνῃ τά ἀγαθά τῆς Δημιουργίας.

Εἶσθε ὅλοι σας ἐξέχουσαι προσωπικότητες τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας καί τῆς διεθνοῦς οἰκονομικῆς-ἐπιστημονικῆς σκηνῆς ἐν τῇ εὐάνδρῳ καί γενναίᾳ ταύτῃ Νήσῳ τῆς Κρήτης, τῆς προεξαρχούσης ἀνέκαθεν, ἀπό τῶν μινωϊκῶν χρόνων μέχρι τῆς σήμερον, εἰς τήν ἔρευναν καί τήν ἀναζήτησιν τῆς ἀληθείας περί τά θέματα καί τά προβλήματα τῆς ζωῆς καί τῆς δημιουργίας. Ἀναδεικνύετε τά αἴτια καί προτείνετε λύσεις. Ὡς γνωστόν, ἐντολή τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἀναζήτησις καί ἐπίγνωσις τῆς ἀληθείας. Τῆς θεογνωσίας, τῆς ἀνθρωπογνωσίας, τῆς κοσμογνωσίας. Ἐντολή τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅμως, ἐπί πλέον, τό κατ᾿ ἀλήθειαν ζῆν. Ἔτι μᾶλλον: τό ἀληθεύειν ἐν ἀγάπῃ (Ἐφεσ. δ΄, 15). Τοῦτο σημαίνει ἀπροκατάληπτον προσέγγισιν τῶν προβλημάτων καί τῆς ζωῆς καί τῆς δημιουργίας δι᾿ ἐπιστημονικῶν μεθόδων καί τῆς χρήσεως τῶν μέχρι σήμερον ἐπιτευγμάτων τῆς ἐπιστήμης, τά ὁποῖα ὅμως δέν ὑπερβαίνουν τήν ἀλήθειαν τῶν ὄντων, τῆς δημιουργίας, τῆς ζωῆς, τῆς γνωστῆς ἐμπερικῶς καί ἀγνώστου, πλήν ὅμως ψηλαφητῆς καί δι᾿ ἀοράτων νοουμένης πολυμερῶς καί πολυτρόπως (Ἑβρ. α΄ 1) ζωῆς καί ἀνθρωπίνης νοήσεως, ἡ ὁποία ὅμως δέν ὑπέρκειται τῶν ὧν νοοοῦμεν ἤ κατανοοῦμεν.

Χρειαζόμεθα Μ α ρ τ υ ρ ί α ν,  ἀ π ο κ ά λ υ ψ ι ν  καί  κ α τ α γ γ ε λ ί α ν  τῶν αἰτίων, τά ὁποῖα  προκαλοῦν τά φαινόμενα τῆς ἐπιστήμης καί τῆς ζωῆς καί ὁδηγοῦν πρός πόθον ἀνακαλύψεώς των καί διασαφήσεώς των. Καί διεθνῆ ἐπιστημονικήν σ υ ν ε ρ γ α σ ί α ν,  ἀ λ λ η λ ε γ γ ύ η ν,  ἀ φ ύ π ν ι σ ι ν τῶν συνειδήσεων, σ υ μ μ ε τ ο χ ή ν εἰς τόν ἀγῶνα ἐναντίον πάσης μορφῆς βίας καί πολεμικῶν ἤ ἄλλων συγκρούσεων, ἐναντίον τῶν φοβερῶν, ἀνθρωποκτόνων ἀσθενειῶν τῆς ἐποχῆς μας, τῆς πτωχείας καί ὑπερχρεώσεως ὁλοκλήρων χωρῶν καί λαῶν, ἐναντίον πάσης μορφῆς ἀδικίας, καί ὑπέρ τῆς ὑπερισχύσεως τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἐξ ἀγάπης, ἐνδιαφέροντος καί πόθου διά τήν ἐν εὐχαριστίᾳ ἀπόλαυσιν τοῦ ἀνθρώπου ἐδημιούργησε τόν ὡραῖον τοῦτον κ ό σ μ ο ν, ἀκατανόητον καί ὅμως τοῖς ποιήμασι τοῦ Κυρίου κατανοούμενον, διά τῆς συνεχοῦς ἐρεύνης καί τῆς τεχνολογικῆς ἐπιστήμης.

Συναισθανόμενοι τό μέγεθος τῆς ἤδη προκληθείσης βλάβης εἰς τό περιβάλλον ἐκ τῶν ρύπων καί ἐκ τῆς ἄνευ συνέσεως ἀνθρωπίνης παρεμβάσεως εἰς τήν φύσιν, ἔχοντες δέ μέγαν τόν φόβον ὅτι τό οἰκολογικόν ζήτημα, τό ἕως πρό δεκαετίας ἀντιμετωπιζόμενον ὡς δευτερεῦον καί τριτεῦον εἰς τήν διάταξιν τῶν πρός ἐπίλυσιν ζητημάτων, σταδιακῶς θά ἐξελίσσεται ὅλον καί εἰς περισσότερον δυσεπίλυτον -ἤ καί ὅ μή γένοιτο εἰς μή ἀναστρέψιμον- πρόβλημα, ἀναγνωρίζομεν καί τιμῶμεν τό ἔργον σας καί τήν προσφοράν σας, ὑπό τήν προϋπόθεσιν, ἐπαναλαμβάνομεν, ὅτι ἡ γνῶσις καί ἡ ἐπέκτασίς της ἐντάσσεται καί ἐξελίσσεται ὅσον ἐπιτρέπει ὁ Θεός καί ἡ παντοκρατορική δύναμίς Του, ἐν τῇ ὁποίᾳ καί ζῶμεν καί κινούμεθα καί ἐσμεν.

Ὁ καθ᾿ ἡμᾶς Ἁγιώτατος Ἀποστολικός καί Πατριαρχικός Οἰκουμενικός Θρόνος τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ ὁποίου κληρουχία ἐκκλησιαστικῶς, πνευματικῶς καί κανονικῶς τυγχάνει καί τό ἐκκλησιαστικόν τοῦτο Θέμα τῆς Κρήτης, διά τήν ὁποίαν καυχᾶται καί σεμνύνεται οὗτος, διότι τοιοῦτος ἔτυχεν αὐτῷ παρά Θεοῦ κλῆρος, παρά τάς δυσχερείας, τάς ὁποίας ἀντιμετωπίζει, ἔχει ἀναλάβει ἐντατικάς πρωτοβουλίας ἐν τῇ ἀνωτέρω ἐννοίᾳ. 

Ἀρκούμεθα εἰς δύο μόνον ἐπισημάνσεις:

Πρῶτον: Εἰς τά πλαίσια Διεθνῶν Διασκέψεων καί Συνεδρίων, τά ὁποῖα κατά διαστήματα ὀργανώνει, τονίζει καί ἐμμένει, ἐπισημαῖνον τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ὅτι κάθε ἐμπόδιον εἰς τήν ἔρευναν καί τήν ἐπιστήμην ἀποτελεῖ παράβασιν τοῦ Θελήματος τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἐναντίον τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ Θεοῦ καί τῆς καλῆς λίαν δημιουργίας Του (πρβλ. Γεν. α΄).

Δεύτερον: Ἡ ἐμπεπιστευμένη εἰς τόν ἄνθρωπον θεία δημιουργία ὀδυνᾶται σήμερον ὑπό τήν πίεσιν τῆς πολυμόρφου καί πολυκαταστροφικῆς οἰκολογικῆς κρίσεως. Ἔχει ἀναλάβει, ὡς τοῖς πᾶσι γνωστόν, τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον συντόνους πρωτοβουλίας πρός τήν κατεύθυνσιν αὐτήν. Ἐπαινεῖ πᾶσαν ἀνάλογον δρᾶσιν. Καί εἶναι βεβαίως πρόθυμον διά πᾶσαν εὐεργετικήν ὑπέρ τῆς κτίσεως συνεργασίαν καί μετά τοῦ τιμῶντος σήμερον τήν ἡμετέραν Μετριότητα Πολυτεχνείου τῆς Κρήτης, τοῦ ἔχοντος νά ἐπιδείξῃ πανθολογουμένως ἄριστα ἐπιτεύγματα εἰς τό ἀντικείμενον τῆς ἐρεύνης καί ἐνασχολήσεώς του καί προετοιμάζοντος διά τήν αὔριον τῆς Κρήτης, τῆς Ἑλλάδος καί τῆς οἰκουμένης ἐν γένει ἀξιολόγους ἐρευνητάς τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, τοῦ Αἰτίου καί τοῦ Αἰτιατοῦ. Εἴη τό Ὄνομα τοῦ Κυρίου εὐλογημένον καί διά τήν μαρτυρίαν ταύτην τῆς ἐπιστήμης ἐν Κρήτῃ. 

Σᾶς εὐχόμεθα καί λέγομεν μετά τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: "ὁ Θεός τῆς ἐλπίδος πληρώσαι ὑμᾶς πάσης χαρᾶς καί εἰρήνης ἐν τῷ πιστεύειν, εἰς τό περισσεύειν ὑμᾶς ἐν τῇ ἐλπίδι ἐν δυνάμει Πνεύματος Ἁγίου" (Ρωμ. ιε΄, 13). 

Σᾶς εὐχαριστοῦμεν διά τήν ἀγάπην σας καί τήν ὑπομονήν σας, καί ὅλως ἰδιαιτέρως διά τήν προσγενομένην εἰς ἡμᾶς καί εἰς τόν Ἁγιώτατον Ἀποστολικόν καί Πατριαρχικόν Οἰκουμενικόν Θρόνον τιμήν καί ἐπικαλούμεθα ἐφ᾿ ὑμᾶς καί ἐπί τάς οἰκογενείας σας, καθώς καί εἰς τούς ἀγαπητούς φοιτητάς καί φοιτητρίας τήν ἀγάπην καί τό πλούσιον Ἔλεος τοῦ Δημιουργοῦ πάσης τῆς κτίσεως καί τοῦ αὐξάνοντος τόν πόθον καί τήν ἔφεσιν ὅλων σας πρός ἀποκάλύψιν τῶν μυστηρίων Του, μέ τήν βεβαίαν πεποίθησιν ὅτι καί ἐν προκειμένῳ τό Πολυτεχνεῖον σας θά πρωτοστατήσῃ εἰς τήν σωτήριον παρέμβασιν διά τό οἰκοσύστημα καί δι᾿ ὅλον τόν πλανήτην, ὡς ρηξικέλευθον καί πρωτοπόρον ὑπάρχον, καί μέ τήν ἐλπίδα ζέουσαν ὅτι ἡ Θεία Χάρις συνδράμουσα θά ἐντείνῃ καί θά ἐπιταχύνῃ τάς ὑμετέρας προσπαθείας. 

Ἐπικαλούμεθα ἐπί τάς προσπαθείας σας τήν Χάριν, τήν Ἀγάπην, τόν Φωτισμόν καί τό Ἔλεος τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀμήν.