ΚΑΒΑΦΗΣ ΑΝΘΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ

Το ποίημα του Καβάφη αντιγραφέν δια χειρός Δημητρίου Αρχοντώνη, νυν Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Έτος Καβάφη το 2013. 

150 χρόνια από τη γέννησή του και 80 από το θάνατό του. 

Ήδη ξεκίνησαν παγκοσμίως οι σχετικοί εορτασμοί και η εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ έχει σήμερα ένα μεγάλο αφιέρωμα στον Αλεξανδρινό που δοξάζει την ελληνική ποίηση στα πέρατα του κόσμου. Πέρα από το ότι είναι ο πιο πολυμεταφρασμένος έλληνας ποιητής είναι - όπως καταδεικνύεται και από σχετικό άρθρο στο σημερινό αφιέρωμα του ΒΗΜΑΤΟΣ - και ο πλέον μελοποιημένος. 

Οι συντάκτες του άρθρου, Βασίλης Λαμπρόπουλος και Παντελής Πολυχρονίδης, υπολογίζουν ότι πενήντα έλληνες και τριάντα ξένοι συνθέτες έχουν αντλήσει από τον Καβάφη για να γράψουν 350 μουσικά κομμάτια σε 20 γλώσσες. Από μια πρόχειρη δική μου έρευνα θεωρώ πως οι έλληνες συνθέτες είναι παραπάνω από 50. 

Η ενασχόλησή μου με τον μελοποιημένο Καβάφη εντάθηκε από «Το τετράδιο του Πατριάρχη», δηλαδή την παραγωγή του Καλλιτεχνικού Συνόλου Πολύτροπον, που παρουσιάσαμε σε πολλές πόλεις της Ελλάδας από το 2004. 

Πρόκειται για μελοποιημένη ποίηση βασισμένη στη νεανική ποιητική ανθολογία του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, που εγκαινίασε το 1954, όταν ήταν μαθητής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Σ’ αυτό το ποιητικό τετράδιο ανθολογούνται και έξι ποιήματα του Καβάφη, γεγονός αξιοπρόσεκτο, αφού ο Αλεξανδρινός την εποχή εκείνη δεν είχε καθιερωθεί καλά καλά στην κυρίως Ελλάδα. 

Ο ίδιος ο Πατριάρχης περιέγραψε αυτή τη σχέση του με τον Καβάφη τον Οκτώβριο του 2009 σε εκδήλωση στην Μεγάλη του Γένους Σχολή, όταν η ομάδα «Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ» του Πολιτιστικού Συλλόγου Άνω Σύρου, παρουσίασε την μουσικοποιητική παράσταση «Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ – ΑΠ’ ΕΞΩ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΑ». Διαβάστε εδώ το σχετικό ρεπορτάζ του Νίκου Μαγγίνα. 

Τα πέντε από τα έξι ποιήματα του Καβάφη που ανθολόγησε ο Πατριάρχης στο τετράδιό του, παρουσιάσαμε στις ανά την Ελλάδα συναυλίες, επιλέγοντας μελοποιήσεις, για φωνή και πιάνο, σημαντικών ελλήνων συνθετών. 

Συγκεκριμένα: 

- Κεριά, του Γιάννη Α. Παπαϊωάννου (1953). Την ανέκδοτη χειρόγραφη παρτιτούρα μου την έδωσε η ίδια η γυναίκα του συνθέτη κ. Ειρήνη. 

- Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον, του Γιώργου Κουρουπού, ο οποίος το έγραψε κατόπιν προτροπής του μαέστρου Άλκη Μπαλτά για την εκδήλωση στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου (2006). 

- Θερμοπύλες, του Αντίοχου Ευαγγελάτου. Ο συνθέτης έχει γράψει ένα κύκλο τεσσάρων τραγουδιών σε ποίηση Καβάφη. 

- Τα τείχη, του Λεωνίδα Ζώρα και 

- Η Πόλις, του Μίκη Θεοδωράκη. Το αρχικό θέμα βρίσκεται στην Τρίτη Συμφωνία του συνθέτη. Μένει το Chè fece …il gran rifiuto, το οποίο δεν έχουμε μέχρι τώρα παρουσιάσει. 

Με την ευκαιρία, λοιπόν, του έτους Καβάφη, που είναι το 2013, με το Πολύτροπον θα παρουσιάσουμε μια νέα παραγωγή με τον τίτλο «Ο Καβάφης του Πατριάρχη», που θα περιλαμβάνει μελοποιήσεις σύγχρονων ελλήνων συνθετών πάνω στα Καβαφικά ποιήματα τα οποία ανθολόγησε πριν σχεδόν 55 χρόνια ο μαθητής Δημήτριος Αρχοντώνης, ο σημερινός Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ο Α’. 

Κάτι ακόμα που συνδέει τον Πατριάρχη με τον Καβάφη είναι ότι ο ποιητής είχε γερές ρίζες στην Κωνσταντινούπολη. Ο πατέρας του Πέτρος Ι. Καβάφης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1814, ήταν μεγαλέμπορος βαμβακιού, από φαναριώτικο γένος που οι ρίζες του φαίνεται πως είναι βυζαντινές και η μητέρα του Χαρίκλεια Φωτιάδη γεννήθηκε στο Νιχώρι Κωνσταντινουπόλεως το 1834 από παλαιότατη οικογένεια της Πόλης. Το 1882, στη διάρκεια της αιγυπτιακής εξέγερσης κατά των Άγγλων, ο ποιητής, σε ηλικία 19 ετών, φεύγει από την Αλεξάνδρεια και πηγαίνει με την οικογένειά του για τρία χρόνια (ως τον Οκτώβριο του 1885) στην Κωνσταντινούπολη, στο σπίτι του φαναριώτη παππού του, Γεωργάκη Φωτιάδη. Ο Καβάφης έγραψε και ένα ποίημα για το Νιχώρι, που μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Περισσότερα δείτε στην Ιδιωτική Οδό.