Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΟΡΘΟΔΟΞΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟ MIKULCICE ΤΗΣ ΤΣΕΧΙΑΣ

Χαιρετισμός 

τῆς Α. Θ. Παναγιότητος 

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου 

κ. κ. Βαρθολομαίου 

πρός τόν Τσεχικόν Λαόν 

μετά τό Πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας 

ἐν τῷ Ἀρχαιολογικῷ Χώρῳ Mikulčice 

(25 Μαΐου 2013) 

Ἱερώτατοι Ἀδελφοί, 

Ἐξοχώτατοι καί Ἐντιμότατοι ἐκπρόσωποι τῶν Ἀρχῶν, 

Ἐντιμότατοι Περιφερειάρχαι, 

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, 

Χριστός Ἀνέστη! 

Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁ διά τῆς Ἀναστάσεώς Του καταργήσας "τήν φθοράν καί τόν θάνατον", μᾶς ὁδηγεῖ καθημερινῶς "ἐξ ἀπιστίας εἰς πίστιν" "ἀθυμίας τήν κατήφειαν λύων", μᾶς παρέχει τύπον καί ὑπογραμμόν τῆς νέας βιοτῆς καί πολιτείας, τῆς κατά τό ἱερόν εὐαγγέλιόν Του, διά νά ἑορτάζωμεν καθ᾿ ἡμέραν "Πάσχα τό τερπνόν[...]Πάσχα λύτρον λύπης" καί νά ἀκούωμεν καί ἡμεῖς τῆς διά τῶν Μυρoφόρων Γυναικῶν θείας προτροπῆς "κηρύξατε Ἀποστόλοις". 

Εἶναι ὄντως ἰδιαιτέρα ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ νά εὑρισκώμεθα σήμερον "ἐν τῇ τῆς Ἀναστάσεως ἡμέρᾳ", "λαμπρυνόμενοι τῇ πανηγύρει καί περιπτυσσόμενοι ἀλλήλους", εἰς τόν ἱερόν αὐτόν χῶρον, ὅπου ἔζησαν καί προσηυχήθησαν καί ἤρξαντο ἱερᾶς ἀ π ο σ τ ο λ ῆ ς , π ο ρ ε ί α ς, κ η ρ ύ γ μ α τ ο ς καί δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ ο ς ἀνεξιτήλου οἱ Ἅγιοι Ἰσαπόστολοι, Θεσσαλονικεῖς τήν καταγωγήν, Κύριλλος καί Μεθόδιος. 

Τούς Ἁγίους ἀπέστειλεν εἰς Μοραβίαν τό ἑδρεῦον ἐν Κωνσταντινουπόλει Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον καί ὁ ἐν Ἁγίοις Πατριάρχης Φώτιος ὁ Μέγας, κατόπιν παρακλητικοῦ αἰτήματος τοῦ Ἁγίου Βασιλέως τῶν προγόνων σας Ραστισλάβου, διά νά εὐαγγελισθοῦν εἰς τόν λαόν σας, τήν "Ὁδόν, τήν Ἀλήθειαν καί τήν Ζωήν" (πρβλ. Ἰωάν. ιδ΄ 6), δηλαδή τήν Χριστιανικήν πίστιν, καί μάλιστα τήν ᾽Ο ρ θ ό δ ο ξ ο ν. 

Δοξάζομεν τόν Κυριάρχην τοῦ παντός Κύριον καί Θεόν ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὁ Ὁποῖος ἐν τῇ ἀγάπῃ καί τῇ εὐσπλαγχνίᾳ Αὐτοῦ ἀξιώνει ἡμᾶς ὡς Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως νά π ο ρ ε υ ώ μ ε θ α συνεχῶς πρός τούς ἐγγύς καί τούς μακράν διά νά εὐαγγελιζώμεθα πάντοτε καί μόνον ἀ γ α θ ά: τήν εἰρήνην, τήν εὐδοκίαν, τήν εὐημερίαν τῆς ἀνθρωπότητος καί τοῦ κόσμου, πάντοτε, ἐπαναλαμβάνομεν, ἐν ἀ γ ά π ῃ πρός πάντας, στοιχοῦντες τῷ προστάγματι ᾧ Ἐκεῖνος ἐνετείλατο ἡμῖν: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτούς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν" (Ματθ. κη΄ 19-20). 

Ἡ παρουσία, λοιπόν, ἡμῶν ἐνταῦθα ὡς δ ι α χ ρ ο ν ι κ ο ῦ ἀποστολέως τῶν Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, αὐτήν τήν ἔ ν ν ο ι α ν περικλείει. Τήν διαρκῆ π ο ρ ε ί α ν πρός τόν κόσμον καί τόν συνάνθρωπον, τόν ἀγαπῶντα καί τόν μισοῦντα ἡμᾶς· τόν ε ὐ α γ γ ε λ ι σ μ ό ν τοῦ Ἀγαθοῦ· τήν μ α θ η τ ε ί α ν ἑαυτῶν καί ἀλλήλων· καί, τέλος, τήν ἀ γ ά π η ν, ἡ ὁποία ὑπερβαίνει διά τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου καταστάσεις καί πάθη ἀνθρώπινα καί σ φ ρ α γ ί ζ ε ι τήν ἀλήθειαν, ἡ ὁποία ὑπέρ πάντα καί πάντοτε νικᾷ, διότι εἶναι Αὐτός ὁ Χριστός. 

Ἤλθομεν, λοιπόν, ἐνταῦθα σήμερον ἵνα "ἐν συμβόλοις" μεταφέρωμεν τό ἄ ρ ω μ α, τήν ε ὐ ω δ ί α ν καί τό π ν ε ῦ μ α τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἰς τήν Χώραν καί τόν εὐσεβῆ καί γενναῖον Τσεχικόν λαόν, ὁ ὁποῖος πανθομολογουμένως τήν θεωρεῖ ὡς πνευματικήν του μ η τ έ ρ α καί π α τ ρ ί δ α. 

Ἤλθομεν διά νά ἀνανεώσωμεν εἰς τήν μνήμην τήν οἰκοδομητικήν γ ν ω ρ ι μ ί α ν μετά τοῦ λαοῦ τῆς Τσεχίας καί νά εὐφρανθῶμεν πνευματικῶς, καθώς εὑρισκόμεθα εἰς μίαν Χώραν συμμέτοχον, μετά τήν λῆξιν τῆς ἀ π ο σ τ ο λ ῆ ς τῶν δύο Ἁγίων, ἐπί δέκα καί πλέον αἰῶνας, τοῦ χριστιανικοῦ π ο λ ι τ ι σ μ ο ῦ καί ἡ ὁποία Χώρα διετήρησε μέχρι σήμερον, ἔστω καί ὑπό δυσχερεῖς συνθήκας, τό "μικρόν λῆμμα", τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, καί τό ηὔξησε καί τό κατεπλούτισε, καί σήμερον ἀνθεῖ καί συνεχίζει τήν π ρ ο σ φ ο ρ ά ν πρός τούς ἐγγύς καί τούς μακράν. Διετήρησεν ἀκόμη τήν Ὀρθόδοξον λατρευτικήν καί μυστικήν παράδοσιν, ἐναντίαν εἰς τό ἐκκοσμικευμένον, τό ἀτομοκεντρικόν καί οὑμανιστικόν πνεῦμα τῆς συγχρόνου καί ἄλλων ἐποχῶν. 

Ἰδιαιτέρως χαιρόμεθα, ὁμοῦ μετά τῶν πρεσβευτῶν ὅλων μας πρός τόν Κύριον Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου καί πάσης τῆς ἐ κ κ λ η σ ί α ς, διαπιστοῦντες ὅτι σεῖς ὅλοι, οἱ Τσέχοι ἀδελφοί μας, σέβεσθε καί ἀνακαλύπτετε συνεχῶς τάς ρ ί ζ α ς τῆς πνευματικότητός σας, ἀναζητεῖτε τόν Θεόν καί νοσταλγεῖτε τήν ἀληθινήν πίστιν εἰς Αὐτόν, τήν πνευματικήν παραμυθίαν καί εἰρήνην· ζητεῖτε νά ψηλαφήσητε "σαρκός τήν πρόσληψιν" καί "πνεύματος τήν φύσιν", δηλαδή τήν θ ε α ν θ ρ ω π ί ν η ν παρουσίαν καί ἀποστολήν τοῦ ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς, μέχρις ὅτου ἀναβοήσῃ ὁ Κύριός μου καί ὁ Θεός μου, Ἰησοῦς Χριστός ὁ χθές καί σήμερον ὁ αὐτός καί εἰς τούς αἰῶνας. 

Μέ τήν βεβαιότητα καί τήν πίστιν ταύτην εὑρισκόμεθα "πρόσωπον πρός πρόσωπον" μαζί σας, διά νά συμπανηγυρίσωμεν καί τιμήσωμεν ἀπό κοινοῦ τούς Ἁγίους μας, τήν κ ο ι ν ή ν ταύτην κληρονομίαν, ἐν πίστει, ἐν ἀγάπῃ, ἐν ὁμονοίᾳ, ἐν θεανθρωπίνῳ ἀναλογισμῷ τῶν ἐπιτελεσθέντων διά τῆς Χάριτος τοῦ Κυρίου καί τῆς ε ὐ θ ύ ν η ς ὅλων ἡμῶν, πολιτικῶν καί πνευματικῶν ἡγετῶν, ἀλλά καί πάντων τῶν κυττάρων τῆς εὐλογημένης αὐτῆς κοινωνίας τῆς Τσεχίας. 

Καί θά ἠθέλομεν νά ἐπισημάνωμεν εἰς τό σημεῖον τοῦτο ὅτι ἱερά σ τ ο χ ο θ ε σ ί α καί κατά Χάριν σ κ ο π ο θ ε σ ί α τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὑπῆρξε πάντοτε καί συνεχίζεται: Τό Φ ῶ ς τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Εὐαγγελίου Του, ἡ ἐνίσχυσις τῆς Ὀρθοδόξου καί Χριστινιακῆς μ α ρ τ υ ρί α ς, ἡ ἔργοις καί λόγοις ἐ ξ α γ γ ε λ ί α τῆς ἀποκαλυφθείσης θείας ἀληθείας, ἡ ἐν εὐσεβείᾳ καί ἁγιότητι δ ι α τ ή ρ η σ ι ς πάντων ὅσων παρέλαβε καί μετέδωκεν εἰς τούς ὑπό τήν πνευματικήν καί μή αὐτοῦ ἐπιστασίαν καί μέριμναν λαούς, καί ἡ σ ω τ η ρ ί α τῶν πιστῶν. 

Ὁ σ τ ό χ ο ς αὐτός ἐπετεύχθη, ὡς μαρτυρεῖται καί ἐκ τοῦ ἔργου τῆς ἀποστολῆς εἰς τά Χώρας τῶν Σλαύων τῶν δύο ἀσήμων μοναχῶν τότε, σήμερον ὅμως τιμωμένων Ἰσαποστόλων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, καί τοῦ ἀποτελέσματος τοῦ ἔ ρ γ ο υ εὐαγγελισμοῦ αὐτῶν, τοῦ διακωμωδήσαντος τό ψεῦδος καί κηρύξαντος τήν ἀλήθειαν. Τά περισσότερα ἀνθρώπινα ἔργα, ὡς μαρτυρεῖ ἡ ἀψευδής ἱστορία, γίνονται καί λησμονοῦνται· προγραμματίζονται καί δέν ἐφαρμόζονται· ἐνεργοῦνται ἀλλά δέν λαμβάνουν σάρκα καί ὀστᾶ· πολλάκις οὐδόλως καταγράφονται, ἀλλά ὡς "ἔπεα πτερόεντα", δέν δ ι α μ έ ν ο υ ν καί δέν π α ρ α μ έ ν ο υ ν , δέν "ποιοῦν μ ο ν ή ν" ἐν Χριστῷ, διά νά μείνουν καί ἐν τῇ μ ν ή μ ῃ τῶν γενεῶν. 

Ἡ π ο ρ ε ί α τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί εἰς τάς εὐλογημένας ταύτας Χώρας τοῦ Σλαβικοῦ κόσμου ἐπέτυχε διότι δέν ἐ π ε δ ί ω κ ε ν οὔτε δόξας, οὔτε τιμάς, μήτε ἰδίαν προβολήν, μήτε ἐ θ ν ο φ υ λ ε τ ι κ ά ς τάσεις κατακτήσεως τοῦ ὑλικοῦ "θησαυροῦ" τῶν λαῶν τούτων, ἀλλά μόνον τήν πνευματικήν ἀ ν ά π λ α σ ι ν τοῦ ἀνθρώπου, τήν ἀ ν α γ έ ν ν η σ ί ν του. 

Καί ἀπεδείχθη ἡ Ἐκκλησία τῆς Κωνστατινουπόλεως ἐμπειρικῶς καί διαχρονικῶς μία πνευματική μ ή τ ρ α, ἡ ὁποία συνεχῶς ἀ ν α γ ε ν ν ᾷ ὅσους προστρέχουν εἰς αὐτήν καί τούς εἰσάγει εἰς μίαν καινήν ζ ω ή ν, τῆς ὁποίας τ έ ρ μ α δέν εἶναι ἡ ἀνθρωπίνη βιολογική ἐν τῇ νεότητι δύναμις καί ἐν συνεχείᾳ γεροντική ἐξασθένησις καί ἀδυναμία ἀλλά ἡ αἰώνιος καί ἄφθαρτος βασιλεία τοῦ Θεοῦ, καταυγαζομένη ὑπό τοῦ ἀφθάρτου Φωτός τῆς Ἀναστάσεώς Του, ἔνθα θά ζῶμεν, κατά τό Ἔλεος καί τήν Κρίσιν Του καί πάντοτε "κατά τά ἔργα ἡμῶν", σύν πᾶσι τοῖς Ἁγίοις, ἀπολαμβάνοντες τό κ ά λ λ ο ς τοῦ Προσώπου τοῦ Κυρίου. 

Αὐτοί εἶναι οἱ λόγοι διά τούς ὁποίους τό ἔργον τῶν Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου εἶχεν ἀ π ο τ έ λ ε σ μ α καί μένει ἀ ν ε ξ ί τ η λ ο ν καί π α ρ α μ ό ν ι μ ο ν· ἀνεξίτηλον εἰς τάς ψυχάς, παραμόνιμον δέ ἐν τῇ Θεανθρωπίνῃ πορείᾳ τοῦ συνανθρώπου καί τοῦ κόσμου. 

Ἡ μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος π ο ρ ε ί α καί ἀ π ο σ τ ο λ ή, λοιπόν, τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἶναι ἀληθῶς τό μυστικόν Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, καί ὡς ἰδιαιτέρα καί αὐτοτελής Θεανθρωπίνη Παρουσία, μέ τούς ἰδικούς της πνευματικούς νόμους, εἶναι ἡ μ ε τ ά γ γ ι σ ι ς τῆς θείας ἐνεργείας εἰς τούς πιστούς καί διά τῆς χαλινώσεως τῶν αἰσθήσεων ἐκ τοῦ "κακοῦ νοός" καί καθάρσεως ἀπό τῶν παθῶν ε ἴ σ ο δ ο ς τοῦ ἀνθρώπου εἰς τήν ἀληθινήν ἐλευθερίαν, ἡ ὁποία εἶναι π α ρ α μ ο ν ή ἐν τῷ Θεῷ (Ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης). 

Ἐκτός ὅμως ἀπό τό δ ῶ ρ ο ν τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως οἱ δύο Ἅγιοι ἐκόμισαν, συμφώνως πρός τό βαθύτατα ο ἰ κ ο υ μ ε ν ι κ ό ν πνεῦμα καί τήν π α ρ ά δ ο σ ι ν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλως, καί τό δ ῶ ρ ο ν τῆς γλώσσης πρός τούς σλαβικούς λαούς. Τό δῶρον τοῦτο δέν ἦτο μόνον τό ἀ λ φ ά β η τ ο ν, ὡς διατείνονται πολλοί ἱστορικοί, ἀλλά ἡ δημιουργία -ἐν "χρησιμοποιήσει" ἀσφαλῶς τοῦ ἐννοιολογικοῦ πλούτου τῆς ἑλληνικῆς- μιᾶς νέας γραπτῆς γ λ ώ σ σ η ς , δυναμένης νά ἀποδώσῃ τόν ἐννοιολογικόν πλοῦτον τοῦ Εὐαγγελίου. 

Τό δ ῶ ρ ο ν τοῦτο τῆς χορηγηθείσης γλώσσης ἔχει ἀ ξ ί α ν ἀνωτέραν τῆς φθορᾶς τοῦ χρόνου, διότι ἔθεσε τόν λαόν σας τοῦτον καί τούς εὐαγγελισθέντας ἐν γένει λαούς εἰς τήν χορείαν τῶν πεπολιτισμένων λαῶν τῆς οἰκουμένης. Μεταφράζοντες τά λειτουργικά, ἐκκλησιαστικά καί θεολογικά Πατερικά ἔργα οἱ Ἅγιοι Κύριλλος καί Μεθόδιος, ἐκ τῆς ἑλληνικῆς, ἐδημιούργησαν μέγαν ἀριθμόν νέων λέξεων καί ἀφῃρημένων οὐσιαστικῶν καί μάλιστα συνθέτων, μή προϋπαρχόντων εἰς τήν μέχρι τότε γνωστήν σλαβικήν γλῶσσαν. Ἡ γλῶσσα αὕτη, γνωστή ὡς ἐ κ κ λ η σ ι α σ τ ι κ ή σ λ α β ι κ ή, κατέλιπεν ἀνεξίτηλον τήν σ φ ρ α γ ῖ δ α της ὄχι μόνον εἰς τάς ἐπί μέρους γλώσσας τῶν σλαβικῶν λαῶν ἀλλ᾿ εἰς ὅλον τόν πολιτισμόν των, κυρίως διότι ἀπετέλεσε τήν β ά σ ι ν διά τήν δημιουργίαν ἑνός α ὐ τ ο τ ε λ ο ῦ ς σλαβικοῦ πνευματικοῦ πολιτισμοῦ. 

Τέλος, ἡ σημερινή κ ο ι ν ω ν ί α καί προσευχητική δέησις ὅλων μας, ἐπιβεβαιώνει ὄχι ἁπλῶς μίαν συμβολικήν ἀ ν ά μ ν η σ ι ν τοῦ ἔργου τῶν δύο ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ἀποσταλέντων ἀδελφῶν Ἰσαποστόλων, ἀλλά καί τό κοινόν μας ἰ δ ε ῶ δ ε ς, τήν κοινήν π η γ ή ν τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς καί τό ν ό η μ α τῆς ἀνθρωπίνης καί ἐπιγείου ἱστορίας μας, ἡ ὁποία βεβαίως "ὡς ὄναρ παρέρχεται", παραμένει ὅμως ὄχι δι᾿ αὐτήν ταύτην τήν ἱστορίαν ἀλλά διά τήν ζ ω ή ν, δηλαδή τήν κ λ ῆ σ ι ν καί τόν π ρ ο ο ρ ι σ μ ό ν ὅλων μας, λαῶν, ἐθνῶν, πιστῶν καί ἀπίστων. Καί ἡ κλῆσις καί ὁ προορισμός μας εἶναι ἡ ἀγάπη πρός πάντας, ἡ εἰρήνη μέ τόν ἑαυτόν μας καί μέ τούς ἄλλους, ἡ εὐδοκία ἐν ἀνθρώποις καί ἡ ἑνότης κατά τό πρότυπον τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἤ σώματος καί ψυχῆς, ὥστε νά ἁγιάζωμεν καί νά καταξιῶμεν τήν ζωήν μας διά τῆς Χάριτος καί μόνον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό Ὁποῖον ἐκίνει καί τάς πράξεις καί τά νοήματα τῶν δύο Ἁγίων καί τό Ὁποῖον 1150 ἔτη μετά ζῇ καί θά ζῇ καί θά κυβερνᾷ τήν Ἐκκλησίαν, τήν ἀνθρωπότητα, τόν κόσμον. 

Ἡ ἑορταζομένη ἐπέτειος παρακινεῖ ὅλους μας καί τάς Ἐκκλησίας μας νά ἀ φ υ π ν ί σ ω μ ε ν ἀκόμη περισσότερον τό ζῆλον τῆς μελέτης τῶν μεγάλων προσωπικοτήτων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, γεννητόρων πνευματικῶν τοῦ Τσεχικοῦ καί τοῦ Σλοβακικοῦ λαοῦ, ὄχι ἁπλῶς ὡς τοπικῶν Ἁγίων, ἀλλά καί ὡς προστατῶν τῆς Εὐρώπης καί ὡς κορυφαίων μορφῶν τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου, μέ οἰκουμενικήν ἐμβέλειαν καί ἀποστολήν. 

Ἐξοχώτατοι, Ἀδελφοί, Πατέρες καί Τέκνα ἐν Χριστῷ, 

Ὁ π ν ε υ μ α τ ι κ ό ς ἡγέτης, οἷοι ὑπῆρξαν οἱ Κύριλλος καί Μεθόδιος, ἐάν ὑπελόγιζε τήν ὑλικήν δύναμιν τῶν ὀλίγων πνευματικῶν του τέκνων καί τήν συνέκρινε μέ τήν ὑλικήν δύναμιν κρατῶν, κοινωνιῶν καί λαῶν ὁλοκλήρων, ἀσφαλῶς θά ἐδίσταζε νά ἀντιταχθῇ διά τῶν τριακοσίων τοῦ Λεωνίδου κατά τῶν μυριάδων τοῦ Ξέρξου. 

Ἀλλ᾿ ἡ πάλη ἡμῶν δέν εἶναι πρός αἷμα καί σάρκα, ὡς πρός τά ὁποῖα ὑπερισχύει ὁ ἀ ν τ ί π α λ ο ς, ἀλλά πρός τούς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου· ὄχι μόνον καί κυρίως πρός τούς ἐν τῇ γῇ ἀλλά πρός τά πνευματικά τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις (πρβλ. Ἐφεσ.ς΄,12-13). 

Τά πνευματικά ταῦτα τῆς πονηρίας, παρ᾿ ὅσον καί ἄν ὑποστηρίζωνται ἐν τῇ γῇ, εἰς οὐδέν ἰσχύουν κατά τῆς ἀ λ η θ ε ί α ς, διά τήν ὁποίαν καί ὑπέρ τῆς ὁποίας μ ά χ ε τ α ι ὁ Ἀρχηγός τῶν Ὀρθοδόξων.

"Στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τήν ὀσφύν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ" (Ἐφεσ. ς΄,14) καί αὐτό ἀρκεῖ διά νά ν ι κ ή σ η τ ε, ἀδελφοί καί τέκνα προσφιλῆ. Διότι "ὑπέρ πάντα ν ι κ ᾷ ἡ ἀ λ ή θ ε ι α" (Α´ Ἔσδρ. γ΄,12). 

Αὐτό εἶναι τό μ ή ν υ μ ά μας καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μετά 1150 ἔτη ἀπό τῆς κλήσεώς σας κλήσει ἁγίᾳ. Αὐτή εἶναι ἡ παράκλησις καί προτροπή μας ὡς Πατριάρχου καί ὡς ἐκπροσώπου τῆς εὐαγγελισάσης ὑμᾶς εἰς Χριστόν Ἐκκλησίας. Αὐτή εἶναι ἡ κληρονομία σας, ἡ πορεία σας, τό μέλλον σας. Ἡ ἐν ἀληθείᾳ καί ἀγάπῃ καί ἑνότητι ἀτελεύτητος, μέχρι τῆς συνετελείας τοῦ αἰῶνος, πορεία σας.

Καί μή λησμονῆτε ὅτι: Εἶναι ἀδύνατον ἡ σ ά ρ ξ τῶν ἀλλοτρίων, ἡ φρονοῦσα κατά τοῦ κυριαρχοῦντος ἐν ἡμῖν Πνεύματος, νά κατανοήσῃ τά νοήματά σας, ἀλλά καί εἶναι ἀδύνατον ἡμεῖς οἱ πνευματικοί νά προσχωρήσωμεν εἰς τό στρατόπεδον τῶν "σαρκικῶν" κατά τό φρόνημα. Ὁ δ ι ά λ ο γ ο ς μετ᾿ αὐτῶν, τῶν "σαρκικῶν", εἶναι διάλογος κωφῶν καί ἀλλογλώσσων καί ἡ συνεννόησις ἀδύνατος. Καί ἡ πορεία μας ἐν διαλόγῳ, ὅπου καί ἄν εὑρισκώμεθα, καί ὁ σκοπός της εἶναι ἡ σαγήνευσις τῶν συγγενῶν ἐκείνων ψυχῶν, γεγεννημένων ἐκ τοῦ Πνεύματος αἱ ὁποῖαι ἑλκύονται ἀπό τήν ἀλήθειαν καί ἀπωθοῦνται πολλάκις ἀπό τήν "καισαροποίησιν" τῆς Ἐκκλησίας, ἠθελημένως ἤ ἀθελήτως. 

Οἱ ἡγέται, οἱ ἐμφορούμενοι ἀπό τήν "ζωώδη" ἐπιθυμίαν τῆς ἐπικρατήσεως, εἶναι ἀδύνατον νά συνεννοηθοῦν μαζί μας. 

Ἡ ἰδική μας ἐσωτερική σ κ ο π ο θ ε σ ί α συνιστᾷ ἀπόκλισιν ἐπικίνδυνον διά τούς κατόχους τῆς ἐξουσίας τοῦ κόσμου τούτου, ἰδίᾳ δέ τούς κατόχους τῆς ἀπολύτου θρησκευτικῆς ἐξουσίας. 

Ἡ μ α ρ τ υ ρ ί α καί τά μ α ρ τ ύ ρ ι α ἐδῶ τῶν Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου ὁμιλοῦν περί τούτου εὐγλώττως. Δέν ἠφανίσθησαν, δέν ἐλησμονήθησαν, δέν τά διέγραψεν οὔτε τά παρέγραψεν ἡ ἱστορία. Διότι εἶναι ἔ ρ γ α ἀληθείας καί διά τοῦτο καί ὑπάρχουν, καί ζοῦν καί τιμῶνται καί ἐκτιμῶνται καί θά ὑπάρχουν. Καί ἐφ᾿ ὅσον αὐτά δέν ἐξαφανίζονται στρουθοκαμηλικῶς ἤ αὐτοβούλως ἤ διά τῆς δράσεως τῶν δυνάμεων τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου τούτου ἐνεργοποιοῦνται οἱ ἐνοχλούμενοι ἀπό τήν περί τοῦ οὐρανίου κόσμου μ α ρ τ υ ρ ί α ν των καί προσπαθοῦν νά ἀποδείξουν "πεποιθάσθωσαν ἐπί τόν Θεόν, ρυσάσθω νῦν αὐτούς, εἰ θέλει αὐτούς" (πρβλ. Ματθ. κζ΄,43). 

Ἤλπιζον καί ἐλπίζουν, βεβαίως, οἱ ἄνθρωποι ἐν τῷ σκοτίζοντι αὐτούς ψυχικῷ πάθει ὅτι "θά ταφῇ ἡ ἀλήθεια" καί τοιουτοτρόπως θά δικαιωθῇ ἡ ἄποψις αὐτῶν περί τῆς ὀρθότητος τῶν ἐπιλογῶν αὐτῶν, ὑπό "δοράν λύκου ἤ λέοντος ἤ τινος τῶν τοιούτων" συμπεριφερόμενοι καί προσποιούμενοι "ἄκακον καί φιλάδελφον ἀρνίον" λησμονοῦντες ὅτι Ἀνέστη Χριστός, ὡς μόνος κραταιός καί δυνατός, τοῦ Ὁποίου εἶδον καί οἱ πρόγονοί σας, βλέπετε σεῖς καί ἡμεῖς καί οἱ πάντες "τήν πλευράν, ἔνθεν ἐξῆλθε τό αἷμα, τό ὕδωρ, τό βάπτισμα· καί τήν πληγήν ἐξ ἧς ἰάθη τό μέγα τραῦμα, ὁ ἄνθρωπος" καί ὅτι "Πάσχα ἱερόν ἡμῖν καί σήμερον ἀναδέδεικται· Πάσχα καινόν, ἅγιον· Πάσχα πανσεβάσμιον ἡμῖν ἀνέτειλε·...Πάσχα πάντας ἁγιάζον πιστούς". Ἡμεῖς ὅμως δέν λησμονοῦμεν ὅτι ἐπλάσθημεν ἵνα τοῦ Πάσχα τούτου "τρυφήσωμεν πάντες" καί ἀναβοῶμεν Χριστός Ἀνέστη! καί καλοῦμεν ἅπαντας: μείνατε ἐν Αὐτῷ πάντοτε, οἱ κληρονόμοι τῆς πολιτείας καί τοῦ ἔργου Κυρίλλου καί Μεθοδίου, ὡς συγκληρονόμοι τῆς δόξης, τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Ἀμήν.