ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ: SETUMAA ΕΣΘΟΝΙΑΣ

SETUMAA 

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

Εὐλογίᾳ τῆς Α.Θ.Π. εἶχον τὴν δυνατότητα, ὡς μέλος τῆς συνοδείας Της, νὰ ἐπισκεφθῶ τὰς Ἐκκλησίας Ἐσθονίας καὶ Φιλλανδίας καὶ νὰ θαυμάσω τοὺς ἀγώνας καὶ τὰς ἀγωνίας τοῦ ἀδελφοῦ ἁγίου Ἐσθονίας Στεφάνου καὶ τὸ τίμιον καὶ σημαντικὸν ἔργον του. 

Εὑρισκόμενος λοιπὸν εἰς τὴν Ἐσθονίαν, ὅπου ἀφθονοῦν οἱ σκάλες! στὰ παλιὰ γραφικὰ ξύλινα κτήρια, τὰ ψάρια ἰδίως τὰ παστά, τὰ λαρδιὰ καὶ ρέει πλούσια τὸ νέκταρ τοῦ Διονύσου, εἶχα τὴν εὐκαιρία νὰ ἀφουκρασθῶ συχνὰ τὸν Δεσπότη, σχετικὰ μὲ μιὰ ἰδιότυπη μειονοτικὴ περιοχὴ τῆς νοτιοανατολικῆς Ἐσθονίας, τὴ Setumaa (Setomaa).1 

Αὐτὴ εἶναι ἕνας χῶρος, μὲ ἀτόφιους ντόπιους, περὶ τοὺς 5.000, τῶν ὁποίων οἱ πρόγονοι ὑπῆρξαν οἱ πρῶτοι Ὀρθόδοξοι πρὶν ἀπὸ 500 χρόνια, χάρις στὸ ἱεραποστολικὸ ἔργο τοῦ γυιοῦ τοῦ Ἁγ. Βλαδιμήρου Juri ἢ τῶν Βαράγγων. Ὅμως τὸ ἥμισυ τῆς πατρίδος των, τὸ Petseri κατέλαβον οἱ Ρώς μαζὶ μὲ τὴν Μονὴ τῆς Κοιμήσεως, ποὖχε τὴ θέση τῆς Ἁγίας Σοφίας γιὰ τὸ λαό.2 

Οἱ Seto ἔχουν ἰδιαίτερη γλῶσσα ποὺ μοιάζει κυρίως μὲ τὴ φιλλανδική, ἐνδιαφέροντα πολιτισμό, μοναδικὲς λαϊκὲς ἐνδυμασίες, βαθειὰ θρησκευτικότητα μὲ τὰ πολλὰ ἐκκλησάκια τοῦ χωριοῦ, ποὺ διέτασσε νὰ χτίζουν ὁ Στάλιν, γιατὶ εἶχαν ἀδειάσει οἱ πόλεις, τὶς γωνιὲς τῶν εἰκόνων στὰ σπίτια τους (Ikonenecke), τὶς παραδόσεις τους, τὰ νεκρικά τους ἔθιμα καὶ τὴ μουσική τους (Leelo), ἡ ὁποία, ὅπως στὴν Ἐσθονία, ἔχει μία ἰδιαίτερη σημασία στὴ ζωή τοῦ λαοῦ, ἀφοῦ καὶ κατὰ τὴν ἡμέρα ἐπανακτήσεως τῆς ἀνεξαρτησίας τους (1991), "νίκησαν μὲ τὸ τραγούδι", τραγουδοῦσαν καὶ χόρευαν (Kargus) χιλιάδες ἄνθρωποι στὴ μεγάλη πλατεία τῆς Ταλλίνης. 

Ἡ λαϊκή τους ἐνδυμασία, τὴν ὁποίαν χρησιμοποιοῦν στὶς κοσμικὲς καὶ θρησκευτικὲς τελετές, ἀλλὰ καὶ τὸ ὁμοίωμά της ὅταν δουλεύουν στοὺς ἀγρούς, εἶναι πολύχρωμη μὲ κυριαρχία τοῦ κόκκινου (ἴσως συμβόλου τοῦ μαρτυρίου) καὶ τοῦ μαύρου Ἔτσι οἱ γυναῖκες φοροῦν μπλοῦζες γελεκοειδεῖς μαῦρες μὲ ὑφαντὲς λευκὲς χειρίδες, οἱ ὁποῖες ἔχουν μαῦρες καὶ κόκκινες ταινίες στὰ ἄκρα τους, καὶ φοῦστες μαῦρες μὲ πολύχρωμες καὶ κάθετες παράλληλες λεπτὲς ταινίες. Οἱ παντρεμένες φοροῦν καὶ πολύχρωμες ποδιὲς ρόζ, κόκκινες, γκρίζες, μὲ λουλούδια κ.ἄ. Οἱ λεύτερες ὅμως ὄχι, ἐνῶ οἱ χῆρες ἐμφανίζονται μὲ μουντὲς ποδιές. Πάντως οἱ παντρεμένες ὅταν κατεβαίνουν στὴν πόλη, κρύβουν τὴν μπροστέλλα ἐνίοτε κάτω ἀπὸ τὴ φοῦστα! Στὸ κεφάλι τους ἔχουν καλύπτρες φεσοειδεῖς, μαντῆλες ἀσημόχρωμες ἢ ἄλλες καὶ πολύχρωμες κορδέλλες ἀπὸ πίσω ἢ καὶ τὰ δύο μαζί. 

Ἀπ’ τὸ λαιμό τους κρέμονται στολίδια, ὅπως κολιέδες μὲ ἀσημένια νομίσματα, πετράδια καὶ μεγαλύτερες στρογγυλὲς ἀσπίδες (Suur). 

Οἱ ἄνδρες ἐνδύονται πουκάμισα λευκά, βράκες χρωματιστὲς μὲ μαῦρες καὶ γκρίζες λεπτὲς ταινίες καὶ ἔχουν, ὅπως καὶ ἄλλα ἐνδύματα, γεωμετρικὰ σχήματα, σταυροὺς κ.ἄ. Στὴ μέση τους βάζουν στενὲς πολύχρωμες μάλλινες ζῶνες μὲ φοῦντες, ποὺ δίνουν μία ἰδιαίτερη γκάμα πάνω στὸ μαῦρο, μαῦρα καπέλλα, χοντρὲς μάλλινες διακοσμημένες κάλτσες καὶ δερμάτινες μπότες, σύμβολο κατ’ ἐξοχὴν ἀνδρικό. 

Οἱ Seto ἔχουν κι’ ἕνα βασιλιά, τὸν ὁποῖο ἐκλέγουν κάθε χρόνο ἀπὸ τὸ λαὸ μὲ ἰδιάζουσα διαδικασία. Ἀνεβαίνουν σ’ ἔνα ψηλὸ χῶρο, ἐμφανίζονται οἱ ὑποψήφιοι, καὶ ὅποιος ἐκλέγει κάποιον πηγαίνει ἀπὸ πίσω του. Ἐκεῖνος δὲ ποὺ σχηματίζει τὴ μακρύτερη "οὐρὰ" γίνεται βασιλιάς (Sotska). Φορεῖ λευκὸ μάλλινο πανωφόρι μὲ κόκκινες ταινίες στὶς παρυφές, κρατεῖ στεφάνι καὶ κλειδὶ σὰν σκῆπτρο μὲ σταυρό. 

Ἡ χορωδιακὴ μουσικὴ τῶν Seto εἶναι συχνὰ ἀντιφωνική, τυπικὰ λαϊκή, ἀνδροπρεπῆς, μ’ ἕνα πρωτόγονο δυναμισμὸ στοὺς ἄνδρες, καὶ "ἀνατολίζουσά" πως στὶς γυναῖκες, καίτοι ἡ ἐπαναληπτική τους δομὴ συχνὰ προκαλεῖ κάματον. Τὸ κείμενό τους ἐνίοτε εἶναι αὐτοσχέδιο, ὅπως στοὺς λαϊκοὺς βάρδους, μαντιναδόρους καὶ ἄλλους (Ozan), οἱ δὲ χοροί τους μικτοὶ ἢ ὄχι, διακρίνονται γιὰ τὴν ἔντονη ζωτικότητα. Ἔτσι οἱ κάτοικοι τῆς Setumaa εἶναι χαρούμενοι, ἁπλοῖ, φιλόξενοι καὶ εἰρηνικοί, καὶ ζοῦν σήμερα στὰ χωριά τους, μὲ τὰ κουκλίστικα μωρά τους, ἤρεμοι καὶ εὐτυχισμένοι, ἀφοῦ ξεπέρασαν τὰ ἀνείπωτα μαρτύρια τοῦ παρελθόντος, ἀπὸ τοὺς δῆθεν "ὁμοδόξους" καὶ μή, πάντως χριστιανοὺς τῆς Δύσεως καὶ τῆς Ἀνατολῆς! 

____________________ 

1- Ὁ γράφων εὐχαριστεῖ τὸν ἅγιον Ἐσθονίας καὶ τὸν π. Βησσαρίωνα γιὰ τὰ στοιχεῖα ποὺ τοὔδωσαν. 2- – Setumaa, Wikipedia. –, Seto (Sprache), Wikipedia. –, Seto-Kultur in Setumaa, www.visitestonia.com. –, Setukesen, Wikipedia. Métropolite Stephanos (Ταλλίνης) – J.F. Jolivalt, La véritable histoire des Orthodoxes d‘ Estonie, Παρίσι 2012.