Ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ

Του Δρ. Θεολογίας Αθανασίου Μουστάκη

Σήμερα, 22 Ὀκτωβρίου 2014, η διακονία τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στὸν Οἰκουμενικὸ Θρόνο εἰσέρχεται στὸ εἰκοστὸ τέταρτο ἔτος. 

Μὲ αὐτὴ τὴν εὐκαιρία, εὐχόμενοι ὁ Παναγιώτατος νὰ συνεχίσει νὰ μᾶς εὐλογεῖ καὶ νὰ μᾶς ἁγιάζει ἐπί πολλά ἀκόμη ἔτη, δημοσιεύουμε μία παρουσίαση τῆς διπλωματικῆς ἐργασίας τοῦ π. Παναγιώτη Καποδίστρια, ἡ ὀποία παρουσιάζει τὸν πατριαρχικὸ οἰκολογικὸ λόγο. 

Ὁ ἀπὸ ἐτῶν ἀσχολούμενος μὲ τὰ θέματα τῆς οἰκολογίας Πρωτοπρεσβύτερος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου π. Παναγιώτης Καποδίστριας, ἐξέδωσε προσφάτως τὴ διπλωματική του ἐργασία μὲ τίτλο «Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ἐκφραστὴς τοῦ ὀρθοδόξου Θεολογικοῦ λόγου γιὰ τὸ φυσικὸ περιβάλλον» (Μορφωτικὸ Κέντρο Λόγου Ἀληθῶς, Ζάκυνθος 2014). 

Ἡ ἐργασία αὐτὴ ἀποτελεῖ τὸν τελευταῖο καρπὸ μίας εἰκοσιπενταετοῦς ἐνασχολήσεως τοῦ π. Παν. Καποδίστρια μὲ τὰ οἰκολογικὰ προβλήματα καὶ ζητήματα, τὰ ὁποῖα, ἀναμφίβολα εὑρίσκονται στὴν αἰχμὴ τῶν ἀνησυχιῶν τοῦ συχρόνου ἀνθρώπου. 

Εἶναι εὐτυχὴς ἡ χρονικὴ σύμπτωση αὐτοῦ τοῦ ἐνδιαφέροντος μὲ τὴν ἀνάληψη σχετικῶν πρωτοβουλιῶν -ἤδη ἀπὸ τὸ ἔτος 1989, ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τῆς πατριαρχίας τοῦ ἀοιδίμου Πατριάρχου Δημητρίου- ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὸ ὁποῖο ἀγωνιᾶ γιὰ τὴν πορεία τῆς «λίαν καλῆς» καὶ εὐλογημένης ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ κτίσεως καὶ προσπαθεῖ, μὲ κάθε πρόσφορο μέσον, νὰ ἀνακόψει τὴν ἀνοίκεια καὶ βίαιη ἐκμετάλλευσή της ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ νὰ διδάξει τὸν καθένα ἀπὸ ἐμᾶς τὴν σχέση ἀγάπης καὶ σεβασμοῦ, ἡ ὁποία πρέπει νὰ οἰκοδομηθεῖ ἀνάμεσα στὰ ἔλλογα καὶ ἄλογα ἔργα τοῦ Θεοῦ. 

Στὸ ἔργο του αὐτὸ ὁ π. Π. Καποδίστριας ξεκινᾶ μὲ τὴν παρουσίαση τῶν κυριοτέρων πρωτοβουλιῶν τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου γιὰ τὴν προστασία τοῦ περιβάλλοντος καὶ στὴ συνέχεια προσπαθεῖ νὰ προσδιορίσει τὰ πλέον καίρια χαρακτηριστικὰ τοῦ ὑπερεικοσαετοῦς πατριαρχικοῦ οἰκολογικοῦ καὶ περιβαλλοντικοῦ λόγου. 

Ὡς πρῶτο χαρακτηριστικὸ ἐντοπίζει τὸ ἰσχυρὰ θεμελιωμένο θεολογικὸ ὑπόβαθρο τοῦ λόγου αὐτοῦ, καθὼς καὶ τὸ ὅτι ὁ Παναγιώτατος Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης μὲ τὴν ἄρθρωση τοῦ περιβαλλοντικοῦ του λόγου χαράσσει τὶς βασικὲς παραμέτρους πάνω στὶς ὁποῖες μπορεῖ νὰ κινηθεῖ, κάθε ἐνασχολούμενος μὲ τὰ θέματα αὐτά, συνεισφέροντας στὴν ἀντιμετώπιση τῶν οἰκολογικῶν προβλημάτων. 

Ὁ πατριαρχικὸς λόγος ὁριοθετεῖ τὸν θεολογικὸ περὶ περιβάλλοντος λόγο, ἔτσι ὥστε νὰ προσφέρει νέες οὐσιαστικὲς διεξόδους στὴν σχετική, παγκόσμια, ἀναζήτηση καὶ νὰ διευρύνει τὸ φάσμα τῶν ὑπαρχουσῶν προσεγγίσεων ἀναδεικνύοντας τὴν ἐξέχουσα θέση τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ καὶ Προνοητοῦ Θεοῦ προσδιορισμένου προστάτου καὶ ἀξιοποιητοῦ τοῦ δώρου τῆς δημιουργίας. 

Σὲ αὐτὸ τὸ βαθύτατα προσδιορισμένο θεολογικὸ πλαίσιο παρουσιάζονται καὶ τὰ ὑπόλοιπα χαρακτηριστικὰ τοῦ πατριαρχικοῦ λόγου γιὰ τὸ περιβάλλον, ὅπως τὰ ἐντοπίζει ὁ συγγραφέας: ὁ οἰκολογικὸς λόγος τοῦ Φαναρίου εἶναι ζωντανός, δυναμικός, ρεαλιστικός, πολιτισμικὸς καί, φυσικά, οἰκουμενικός, καθὼς ἀπευθύνεται σὲ ὅλους καὶ ἐνδιαφέρει κάθε ἄνθρωπο. 

Μὲ μία ἰδιαίτερη εὐαισθησία ὁ λόγος τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου ἐντοπίζει τὰ αἴτια τοῦ συγχρόνου οἰκολογικοῦ προβλήματος, ὄχι ἐκτὸς ἡμῶν, ὄχι μόνο στοὺς ἄλλους, ὄχι μόνο στὴν φθορὰ τὴν ὁποία ἐπιφέρουν στὸ περιβάλλον οἱ «μεγάλοι» καὶ «ἰσχυροὶ» τοῦ κόσμου μας, ἀλλὰ στὴν ἀπουσία οἰκολογικῆς συνειδήσεως ἐκ μέρους τῆς συντριπτικῆς πλειοψηφίας τῶν κατοίκων τοῦ πλανήτη μας. Στόχος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὅπως ἐπισημαίνει ο π. Παναγιώτης, εἶναι ἡ «εὐαισθητοποίηση τῶν πάντων» καὶ σὲ κάθε πτυχὴ τῆς ζωῆς μας. 

Σὲ ἄλλο σημεῖο ὁ συγγραφέας σημειώνει ὅτι ὁ Παναγιώτατος Οἱκουμενικὸς Πατριάρχης, γιὰ νὰ ἀντιστρέψει τὴν πορεία τοῦ κόσμου μας πρὸς τὴν καταστροφὴ ἐπιχειρεῖ μὲ τὸν λόγο του νὰ ἀναστηλώσει τὸ θρησκευτικὸ δέος στὶς ἀνθρώπινες καρδιὲς καὶ νὰ διδάξει τὸν ἄνθρωπο, ὅτι αὐτὸς δὲν εἶναι ἀποτελεῖ ἕνα εὐτελὲς καὶ ἀσήμαντο ὄν, ἀλλὰ ὁ ἱερὸς τόπος συναντήσεως Θεοῦ καὶ κόσμου.

Ὁ κόσμος μας δημιουργήθηκε ἐκ τοῦ μὴ ὄντος μὲ ἀγάπη καὶ ἀπόλυτη ἐλευθερία. Ἡ μόλυνση, ἡ καταστροφὴ, ἡ φθορὰ εἰσήλθαν σὲ αὐτὸν μετὰ ἀπὸ τὴν βρώση τοῦ καρποῦ τοῦ ξύλου τῆς γνώσεως. Στόχος τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς ἁγιαστικῆς δράσεώς της στὴ δημιουργία εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τοῦ ἀρχικοῦ κάλλους, ὄχι μόνο τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ ὁλόκληρης τῆς δημιουργίας. 

Ἡ ἀπόκτηση ἀσκητικοῦ ἤθους στὴ ζωή μας, στὴν καθημερινότητά μας, ἀποτελεῖ σημαντικότατο βῆμα γιὰ τὴν συμβολή μας στὴ σωτηρία τῆς κτίσεως. Τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἀνακαινιστικὸ καὶ σὲ αὐτὸ μποροῦμε νὰ συμμετάσχουμε ὅλοι μας. Ἕνα ἀκόμη ἐνδιαφέρον σημεῖο τοῦ πατριαρχικοῦ λόγου γιὰ τὸ περιβάλλον σχετίζεται μὲ τὴν προβολὴ τῆς ἀνθρωπικῆς ἀρχῆς, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὁ κόσμος δημιουργήθηκε ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ ὑπάρχει πρὸς χάρη τοῦ ἀνθρώπου. 

Μὲ διάκριση καὶ προσοχὴ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ὡς ἐκφραστὴς τοῦ ὀρθοδόξου ἤθους ὑπερβαίνει τὴν ὑπάρχουσα τάση ποὺ θέλει πίστη καὶ ἐπιστήμη σὲ σύγκρουση καὶ προβάλλει ἕναν θεολογικὸ λόγο ἑνωτικὸ καὶ θεραπευτικὸ τῶν διαστάσεων, ξεκαθαρίζοντας ὅτι αὐτὰ τὰ δύο μεγέθη εἶναι προορισμένα νὰ συμπορεύονται καὶ ὄχι νὰ ἀντιμάχονται. 

Σαφέστατα, ἡ ἐπιστήμη ὀφείλει νὰ λειτουργεῖ μὲ ἀσφαλιστικὲς δικλεῖδες, οἱ ὁποῖες τὴν ἀποδεσμεύουν ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη ἀλαζονεία, τὴν πλέον ἐπικίνδυνη παράμετρο γιὰ τὸν κόσμο μας. 

Ὁ πατριαρχικὸς λόγος ὅπως παρατηρεῖ ὁ π. Παν. Καποδίστριας σημειώνει τὴ στενότατη σχέση μοναστικῆς ἀσκητικότητας καὶ προστασίας τοῦ περιβάλλοντος συνδέοντας τὴν ἀσκητικὴ ζωὴ μὲ τὴν σώφρονα ἀξιοποίηση τῆς κτίσεως. 

Καρπὸς ὅλης αὐτῆς τῆς προσπάθειας τοῦ Πατριάρχου εἶναι ἡ εὐαισθητοποίηση πλήθους ἀνθρώπων καὶ ἡ συστράτευσή τους, μὲ τὸν ἕνα ἢ τὸν ἄλλο τρόπο, στὸν κοινὸ ἀγῶνα τῆς ἀντιστροφῆς τῆς καταστροφικῆς πορείας τοῦ πολιτισμοῦ μας. 

Μοναστήρια ποὺ υἱοθετοῦν ἕνα πρότυπο τρόπο οἰκολογικῆς λειτουργίας, ἐφημέριοι ποὺ ἀγωνίζονται γιὰ τὴν προστασία τοῦ περιβάλλοντος, θεολόγοι ποὺ θεμελιώνουν τὸ σεβασμὸ τοῦ ἔργου τοῦ Θεοῦ μὲ τὰ κείμενά τους, διεθνὴς ἀναγνώριση τῶν πατριαρχικῶν προσπαθειῶν μέσα ἀπὸ κείμενα, βραβεύσεις καὶ δράσεις, ἀποτελοῦν στοιχεῖα ποὺ ὑποδηλώνουν τὴν θετικότατη ὑποδοχὴ τοῦ οἰκολογικοῦ θεολογικοῦ λόγου καὶ τῶν ἀναλόγων πρωτοβουλιῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου πείθοντάς μας ὅτι ἡ μεθοδικότητα, ἡ ὑπομονὴ καὶ ἡ ἐπιμονὴ ποὺ ἐπιδεικνύει θὰ νικήσουν ἐν τέλει τὴν ἀνθρώπινη ἀλαζονεία λειτουργώντας ἀνασχετικὰ στὴν πορεία πρὸς τὴν καταστροφή. 

Ὁ πατριαρχικὸς λόγος εἶναι λόγος ἐλπίδας, καταλαγῆς καὶ ἑνότητας καὶ γι᾿ αὐτὸ θὰ πρέπει νὰ συνεχίσει νὰ ἀκούγεται ὅλο καὶ πιὸ ἰσχυρός, ὅλο καὶ πιὸ δυνατός.