Αποχαιρετώντας την αναστάσιμη εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη
Κείμενο - φωτογραφίες του Γιάννη Γιγουρτσή
Φιλολόγου της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής
Δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερη εκκλησία για να παρακολουθήσει την λειτουργία της Αναστάσεως από αυτή του Πατριαρχικού Ναού στο Φανάρι. Κρατώ μόνο μια επιφύλαξη για το ίδιο τον Ναό της Αναστάσεως, στα Ιεροσόλυμα, όπου πάντως δεν έχω βρεθεί τέτοια μέρα. Το βάρος της Ιστορίας, η σπουδαία παράδοση και η αδιάλειπτη συνέχεια 17 αιώνων, η ανάμνηση του βυζαντινού μεγαλείου και οι σύγχρονες προβολές του, η οθωμανική κληρονομιά της ακμής αλλά και της φυλάκισης του θεσμού, η καταπίεση τα χρόνια του εθνικισμού, η σύγχρονη αδήριτη πραγματικότητα με την λειψανθρωπία αλλά και το ειδικό πολιτικό βάρος, οι τοπικές δυσκολίες, η διεθνής καταξίωση, η προσμονή και η ελπίδα για το αύριο, την συνέχεια, όλα αυτά και πολλοί ακόμα συμβολισμοί, αναφορές συλλογικές και ιδιωτικές, συμπυκνωμένα, περιορισμένα αλλά και απαστράπτοντα στον μικρό, πολύ μικρό για το μέγεθος του θεσμού και της Ιστορίας, τον σκοτεινό και παράγωνο, σε αυτόν τον τόσο απίστευτα σημαντικό συνάμα, ναό του Αγίου Γεωργίου, εκεί όπου ο Θεός και η Ιστορία θέλησαν να βρει καταφύγιο το, ήδη τότε μακραίωνο, Πατριαρχείο τέσσερις και κάτι αιώνες πριν.
Η κάθε κίνηση, ο κάθε λόγος, ο κάθε ύμνος έχει ξεχωριστό βάρος και σημασία. Η λέξη «επίσημος» αποκτά εδώ σημασία κυριολεκτική. Ο ναός αυτός είναι το σήμα της ιστορίας και της ορθόδοξης πνευματικής παράδοσης 17 αιώνων, και το νιώθεις ότι βρίσκεσαι κυριολεκτικά «επί του σήματος» αυτού. Οι λέξεις συγκίνηση και κατάνυξη δεν αρκούν για να εκφράσουν το συναίσθημα, Η λέξη δέος είναι ίσως καίρια, αλλά δεν φτάνει από μόνη της. Η χαρά, η μέθεξη, η αγάπη συμπληρώνουν την αίσθηση ενός θαύματος διαρκείας που το βιώνεις με τα μάτια ανοιχτά.
Μπροστά στα μάτια σου λοιπόν και ο Πατριάρχης του Γένους μας, σύμβολο απτό, ζωντανό και ενεργό, θεματοφύλακας της πολύτιμης παράδοσης, εγγυητής της πολυπόθητης συνέχειας, να στέκει στον ίδιο τον θρόνο που έφτιαξε ο Ιερεμίας ο Τρανός στην Παμμακάριστο, τον ναό που βρέθηκε το Πατριαρχείο μετά την Άλωση, και όπου στάθηκαν κατόπιν πάμπολλες φορές πατριάρχες και δεσποτάδες σπουδαίοι και ελάσσονες. Μνημονεύω τον Κύριλλο Λούκαρι και τον Μελέτιο Πηγά, τον Ιωακείμ τον Μεγαλοπρεπή, τον σπουδαίο Αθηναγόρα, τον μεγάλο μέσα στην ταπεινότητά του Δημήτριο. Ο Πατριάρχης του Γένους μας, ο συνεχιστής του Γενναδίου, ο διάδοχος του Μέγα Φωτίου, αυτού του ίδιου του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, είναι εδώ. Λόγια δεν υπάρχουν άλλα, ο νους σταματά μα η καρδιά φτερουγίζει παρέα με την ψυχή.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκα στον Πατριαρχικό ναό την μέρα αυτή, αλλά καθετί θέλει το χρόνο του και η συγκυρία είναι αυτή που κάποτε βοηθά. Νωρίς έκαναν Ανάσταση σε όλες τις εκκλησίες της Πόλης φέτος. Στις 7 και στις 8 το απόγευμα. Ο φόβος τρομοκρατικών ενεργειών αυτή την δύσκολη εποχή για την χώρα και το ξημέρωμα της ούτως ή άλλως παράξενης για την Πόλη Πρωτομαγιάς, συντόμευσαν, άλλαξαν τις ώρες ή και ανέβαλαν ακολουθίες στις περισσότερες εκκλησίες. Οι επισκέπτες από την Ελλάδα ελάχιστοι, αλλά και πολλοί αλλόθρησκοι που συνήθως έρχονται από περιέργεια, σεβασμό και ένα λανθάνοντα δέος απουσίαζαν. Πριν δυο χρόνια ήρθα τελευταία φορά. Ο κόσμος, ο άσχετος ο περισσότερος, ήταν τόσος που δεν κατάφερα καν να μπω στο προαύλιο την ώρα της Ανάστασης. Το άγιο φώς έφτασε στην λαμπάδα μου μετά το Χριστός Ανέστη, καθώς οι περισσότεροι δεν ήξεραν καν πως έπρεπε να το μεταδώσουν στον διπλανό τους. Χαλάστηκα, έκατσα λίγο στην λειτουργία και έφυγα σχετικά νωρίς. Είπα πως δεν θα ξαναπατήσω τέτοια μέρα, αλλά καλύτερα να μην λέω μεγάλες κουβέντες. Αυτή τη βραδιά τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά.
Περνώντας τα κατώφλι του αυλόγυρου ένας άλλος κόσμος ανοίχτηκε μπροστά μου. Ο κόσμος λίγος αλλά συγκινημένος και σιωπηλός ήξερε πολύ καλά γιατί ήταν αυτή την βραδιά εδώ. Ο φόβος και το σφίξιμο της ψυχής έμεινε απέξω, ο χώρος σε απελευθερώνει και σε γαληνεύει. Βρέθηκα σε θέση περίοπτη, στο κέντρο του ναού, σε όλη την διάρκεια της ακολουθίας, πριν και μετά την ανάσταση, να νιώθω πως πρωταγωνιστώ μέσα σε ένα όνειρο, πως όλο αυτό το έχω ξαναδεί και ξαναζήσει πολλές φορές. Πλησιάζει η ώρα της θείας κοινωνίας και ο νούς πηγαίνει ασυναίσθητα- και μοιραία- σε έναν ακόμα σπουδαίο προκάτοχο του σημερινού Πατριάρχη. Σκέφτεσαι τον Γρηγόριο τον Ε’. Μια τέτοια αναστάσιμη βραδιά, καθισμένος στον ίδιο θρόνο, στο ίδιο σημείο, μέσα στον ίδιο ναό, έκανε την τελευταία του λειτουργία και κοινώνησε, πρώτος εκείνος πριν τους συλλειτουργούς του, για τελευταία φορά των αχράντων μυστηρίων. Λίγες ώρες αργότερα και ελάχιστα μέτρα πιο πέρα, στην κεντρική είσοδο του Πατριαρχείου, αυτή που και εσύ λίγο νωρίτερα πέρασες, θα συναντούσε τον Θεό και την Ιστορία, με πλήρη συνείδηση, είμαι βέβαιος, του ρόλου, της θυσίας του και της μεγάλης στιγμής.
Είχε περάσει 3.30 τα ξημερώματα όταν τελείωσε η λειτουργία. Εδώ άλλωστε κανείς δεν βιάζεται, τα «λόγια» τα λένε όλα και έτσι όπως πρέπει και ο Μέγας Εκκλησιάρχης στέκει φρουρός άγρυπνος του τυπικού, της ζωντανής παράδοσης, έτοιμος να διορθώσει και τον πατριάρχη τον ίδιο σε θέματα τυπικού, αν τυχόν χρειαστεί.
Η κούραση από το προχωρημένο της ώρας και τις πολλές ώρες ορθοστασίας δεν φαίνεται να σε έχουν αγγίξει. Μια ακόμα αναστάσιμη λειτουργία στη Μεγάλη Εκκλησία μόλις ολοκληρώθηκε, αλλά και τουλάχιστον, αυτή τη φορά μπορείς να πεις με πεποίθηση και χαρά «Ήμουν και εγώ εκεί», ψηφίδα ελάχιστη στο απέραντο μωσαϊκό της Ιστορίας της, που συνεχίζει να στήνεται.
Χριστός Ανέστη στις ζωές και τις καρδιές όλων μας!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου