ΤΕΛΙΚΑ Η ΣΥΝΟΔΟΣ (ΔΕΝ) ΘΑ ΓΙΝΕΙ;

Του Ηρακλή Φίλιου

Βαλκανιολόγου - θεολόγου

Ραγδαίες και καταιγιστικές είναι οι τελευταίες εξελίξεις που φέρουν την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο του Ιουνίου λίγο πριν από την μη πραγματοποίηση της. Εξ ου και το γεγονός ότι αύριο Δευτέρα σύμφωνα με πληροφορίες συγκαλείται εκτάκτως η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Θρόνου (για την απόφαση της Εκκλησίας της Βουλγαρίας και τη στάση των Εκκλησιών Αντιοχείας και Ρωσίας). 

Η Εκκλησία της Βουλγαρίας ακύρωσε την πτήση προς Κρήτη, το Πατριαρχείο της Αντιοχείας (για το θέμα του Κατάρ – εισπήδηση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στο Κατάρ) διά του Πατριάρχη δήλωσε πως «αφού δεν υπάρχει ενότητα, δεν υπάρχει λόγος σύγκλησης της Μεγάλης Συνόδου» και το Πατριαρχείο της Ρωσίας ασχολείται με τη χωροταξία των καρεκλών στην αίθουσα όπου θα γίνει (αν γίνει) η Αγία Σύνοδος και γιατί να είναι στην κεφαλή ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Συν τοις άλλοις οι Ρώσοι χθες στείλανε τελεσίγραφο στο Φανάρι πως πρέπει να συγκληθεί πανορθόδοξη Προσυνοδική συνδιάσκεψη για να λύσει τα ανακύψαντα προβλήματα μέχρι τις 10 Ιουνίου, τη στιγμή που στις 17 Ιουνίου η Σύνοδος κανονικά ξεκινάει τις εργασίες της. 

Η δημιουργία των εθνικών κρατών ήταν ένα μεγάλο γεγονός για τον 19ο αιώνα κυρίως (οι υπερεθνικές όμως αυτοκρατορίες είχαν ακόμη τον έλεγχο). Αυτό ήταν θετικό, η δημιουργία δηλαδή εθνικών κρατών, ομοιογενών (αν και ο επόμενος αιώνας πάλι δημιούργησε ανακατατάξεις και «χάλασε» αυτή την ομοιογένεια σε θέμα εθνικής ταυτότητας, θρησκείας κ.τ.λ.). 

Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι κάθε Εκκλησία (π.χ. Πατριαρχείο Ρωσίας, Πατριαρχείο Βουλγαρίας) να έχει τη δική της αυτονομία σε διοικητικό επίπεδο, αλλά να μην αρέσκεται και τόσο στην ισχύ την πνευματική του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το Φανάρι δεν είναι μητριά καμιάς Εκκλησίας και δεν θέλει να αποδείξει την αρχηγία του, αλλά Μητέρα Εκκλησία. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην ανάγκη αυτονόμησης (ή και ανύψωσης κάποιων Εκκλησιών). Κάθε Εκκλησία έχει τα δικά της εθνικά και εκκλησιαστικά συμφέροντα και δεν θέλει να νιώθει από πάνω της τη «σκιά» του Φαναρίου. Βλέπουν πως στη Σύνοδο το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα έχει την εποπτεία και θα «προπορεύεται» έναντι των άλλων Εκκλησιών, κάτι που ισχύει και απορρέει από τον ιστορικό του ρόλου και τους αγώνες του στη διαμόρφωση του «αυτοκέφαλου» καθώς και της ανύψωσης σε «Πατριαρχείο» κάποιων εκκλησιών. 

Η Σύνοδος δεν γίνεται για να αποδείξει το Φανάρι κάτι που η μακραίωνη εκκλησιαστική ιστορική και κυρίως συνείδηση των χριστιανών γνωρίζει. Ότι δηλαδή είναι η πνευματική μας Μητέρα εδώ και αιώνες. Δεν γίνεται η Σύνοδος για να αναδειχθεί ο Οικουμενικός Πατριάρχης σε ηγέτη, σε απόλυτη και αλάνθαστη προσωπικότητα ούτε για να επιβεβαιωθεί μία εγωιστική κυριαρχία του έναντι των υπολοίπων Προκαθημένων. 

Η Σύνοδος σίγουρα θα μπορούσε να τοποθετήσει θέματα κι άλλα πολύ σοβαρά στην ατζέντα της. Δυστυχώς αυτό δεν έγινε. Η Σύνοδος (αν γίνει που μάλλον δεν θα γίνει με την ισχύουσα κατάσταση – δεν θα υπάρχει ομοφωνία αν απουσιάσει έστω και μία Εκκλησία) συγκαλείται για να φέρει κοντά τον χριστιανικό κόσμο. Ούτε ένωση Εκκλησιών θα γίνει, ούτε θα γεννηθούν τα διλήμματα της Συνόδου Φερράρας – Φλωρεντίας (1438 – 1439). Θα διατρανωθεί η ενότητα των κατά τόπους Εκκλησιών. 

Δυστυχώς όμως όπως εξελίσσονται οι καταστάσεις δεν ξέρουμε αν η Σύνοδος θα πραγματοποιηθεί. Οι χριστιανοί το συνηθίζουμε αυτό. Να μεμψιμοιρούμε, να διαπομπεύουμε και να φοβούμαστε τους πάντες και τα πάντα. Γινόμαστε ορισμένοι - ελάχιστοι ευτυχώς - «ομοφοβικοί». Βλέπουμε σκιές, φαντάσματα, εχθρούς μα πουθενά Χριστό. Μιλάμε για Χριστό, αλλά στην ουσία Τον αρνούμαστε γιατί αρνούμαστε τη διαφορετικότητα, τον άλλον, τον διαφορετικό από εμάς. Με το να πολεμούμε μία Σύνοδο που συγκαλείται από τον χριστιανικό ορθόδοξο κόσμο, φοβούμενοι τα θέματα που θα συζητηθούν, το ρόλο του Φαναρίου κ.ο.κ. στην πραγματικότητα τι κάνουμε; Απαγορεύουμε την αποκεκαλυμμένη αλήθεια που έγινε εμπειρία της ζώσας κοινότητας στο σύγχρονο κόσμο να μαρτυρήσει τη δική της γνήσια έκφραση και κατ’ επέκταση αρνούμαστε να ενταχθούμε στη ροή της σωτηρίας, δημιουργώντας δικά μας αυτόνομα εκκλησιαστικά γκέτα, ομάδες και οργανώσεις που μάχονται την έκφραση της εκκλησιαστικής ζωής. 

Όμως ο Χριστός χωρίς φόβο με μόνη την αγάπη μίλησε για όλα και με όλους. Δεν φοβήθηκε κανέναν. Και φυσικά όσοι συνειδητά καλλιεργούν μέσα τους την πίστη, απορώ ποιος ο λόγος να φοβούνται στη σύγχρονη εποχή τη σύγκληση μίας Συνόδου που θα υψώσει τον ευαγγελικό και πατερικό λόγο, το λόγο της Παράδοσης και θα ευαγγελίσει το μήνυμα της αγάπης στην οικουμένη. Ας πέσουν οι μάσκες και ας πάψουμε να υποκρινόμαστε. Ας απεμπολήσουμε τις τάσεις ορθοδοξομανίας που μας πιάνουν και ας δούμε κατάματα την ιστορία ώστε να υπάρξουμε φωτεινοί φάροι στο τέλος κι όχι σκιές. Εξάλλου τους χριστιανούς περισσότερα μας ενώνουν παρά μας χωρίζουν.