Βασιλόπιτα 2017 με τον Πατριάρχη και τους νέους της Ομογένειας (φωτό)

Του Γιάννη Γιγουρτσή
φιλολόγου της Μεγάλης του Γένους Σχολής

Έγιναν όλα έτσι όπως ακριβώς έπρεπε για την περίσταση. Με μεγαλοπρέπεια, αλλά με την λιτότητα που ταιριάζει στον υψηλό τιμώμενο, με σοβαρότητα αλλά και θέρμη, με την τάξη και το πρωτόκολλο που προσιδιάζει σε ένα τέτοιο γεγονός, αλλά όχι απρόσωπα και ψυχρά. Έγιναν όλα πολίτικα, ρωμέικα, αρχοντικά. Άλλωστε αν υπάρχει ένας τόπος, μία πόλη εντός του ελληνικού κόσμου όπου η λέξη αρχοντιά και άρχοντας συναντά την κυριολεξία της, αυτή δεν είναι άλλη από την Κωνσταντινούπολη. 

Το βάρος της Ιστορίας 

Η Κωνσταντινούπολη υπήρξε επί σειρά αιώνων, για μιάμιση τουλάχιστον χιλιετία, το κέντρο του ελληνικού κόσμου. Για τόσον χρόνο δηλαδή όσο κανένα άλλο κέντρο του ελληνισμού διαχρονικά, της Αθήνας φυσικά συμπεριλαμβανομένης . Εδώ, στη σκιά τριών αυτοκρατοριών, δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε η αριστοκρατία, η πνευματική και πολιτική ηγεσία της ρωμιοσύνης επί αιώνες. Εδώ σχηματίστηκε αργότερα μια ευρεία και βαθειά αστική κουλτούρα, ίσως η ευρύτερη και βαθύτερη, αν όχι η μόνη πραγματικά, αστική παράδοση του ελληνικού κόσμου. Βεβαίως, αυτό που σήμερα απομένει ζωντανό στην πόλη των πόλεων, δεν είναι παρά μία σκιά του λαμπρού παρελθόντος, σκιά όμως βαριά, που δεν περνά απαρατήρητη, αλλά αφήνει, και σήμερα ακόμα, το στίγμα της σαφές. Άλλωστε ο κορυφαίος θεσμός της ρωμιοσύνης, το Οικουμενικό Πατριαρχείο βρισκόταν και εξακολουθεί να βρίσκεται, εδώ και 17 αιώνες, στην πόλη τούτη, και είναι αυτός ο θεσμός που συνέχισε να κρατά ζωντανή την καρδιά του Γένους μας, όταν πριν πεντέμισι αιώνες έπαψε πια να υπάρχει η πολιτική του ηγεσία,. 

Αίτια και αφορμές 

Μα ας ξαναγυρίσω στα πρόσφατα γεγονότα . Η πρόφαση ήταν η κοπή της βασιλόπιτας για το 2017, η αφορμή ήταν να τιμηθεί ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος συμπλήρωσε πριν λίγους μήνες 25 συναπτά έτη Πατριαρχίας. Η πραγματική αιτία όμως ήταν, κατά βάθος, η ανάγκη της μικρής, ιστορικής και με ισχυρό στίγμα ρωμέικης κοινότητας να δηλώσει πως είναι ζωντανή, νιώθει δυνατή και είναι αποφασισμένη να συνεχίσει να πορεύεται στο μέλλον, παρά τις αντιξοότητες, τα προσκόμματα, την ολιγανθρωπία. 

Κοινότητες και συνεργασίες 

Η Κοινότητα Σταυροδρομίου είναι μια σπουδαία ελληνορθόδοξη κοινότητα που συμπεριλαμβάνει στου κόλπους της το Πέρα, το σημερινό Μπεϊογλου, το λαμπρό κέντρο της πολίτικης Ρωμιοσύνης από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά. Μεγαλώνυμος είναι το όνομα που επιτίθεται στον τίτλο της, ένδειξη του κύρους που απολάμβανε. Το Μέγα Ρεύμα πάλι, είναι μια ιστορική και ισχυρή οικονομικά περιοχή του Βοσπόρου, πιο γνωστή με το όνομα Αρναβούτκιοϊ (Αρβανιτοχώρι). Οι δύο κοινότητες συνεργάζονται εδώ και χρόνια αρμονικά για το κοινό καλό της Ομογένειας, δίνοντας ιδιαίτερη βάση στα θέματα της παιδείας. Το γεγονός δεν είναι πολύ σύνηθες. Δεκάδες είναι οι ρωμέικες κοινότητες στην Πόλη, αποτέλεσμα παλαιότερων εποχών πληθυσμιακής ακμής, μα σήμερα, με τόσο μικρό ομογενειακό πληθυσμό, η πολυδιάσπαση αυτή δημιουργεί προβλήματα. Σταυροδρόμι και Μέγα Ρεύμα πάντως συνεργάζονται πολύ καλά μεταξύ τους, συχνά και με άλλες κοινότητες. Ασφαλώς ρόλο παίζει και το γεγονός πως οι εν λόγω κοινότητες έχουν τον ίδιο Πρόεδρο, ένα δραστήριο και χαμηλών τόνων επιχειρηματία με σημαντική δράση, τον Γιώργο Παπαλιάρη. 

Οι καλεσμένοι 

Φέτος αποφάσισαν να κόψουν από κοινού την παραδοσιακή βασιλόπιτα και να την συνοδεύσουν με μία εκδήλωση αφιερωμένη στον Πατριάρχη. Πιο συγκεκριμένα σκέφτηκαν η εκδήλωση αυτή να αποτελέσει την κορύφωση και το κλείσιμο των εορτασμών για την 25ετία της Πατριαρχίας Βαρθολομαίου. Ο ίδιος ο Πατριάρχης συμφώνησε. Σκέφτηκαν λοιπόν να την κάνουν με τον τρόπο που ήξεραν πως θα ευχαριστούσε τον ίδιο περισσότερο και προσκάλεσαν να συμμετάσχουν σε αυτή, τα παιδιά και οι νέοι της Ομογένειας. Κλήθηκαν έτσι οι μαθητές των Γυμνασίων και Λυκείων και όλοι οι εκπαιδευτικοί από τα σχολεία της Πόλης, αλλά και από το σχολείο της Ίμβρου που πρόσφατα άνοιξε. Κλήθηκαν ακόμη φοιτητές και νέοι εργαζόμενοι. Παρόντα ήταν τα μέλη της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη κ. Ευάγγελος Σέκερης, και μαζί του όλο το επιτελείο του Γενικού Προξενείου. Η έκπληξη βεβαίως, που κρατήθηκε σχεδόν μέχρι την τελευταία στιγμή , ήταν η παρουσία και η συμμετοχή του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων , Κώστα Γαβρόγλου, ο οποίος ήρθε από την Ελλάδα για μία ημέρα και ειδικά για την εκδήλωση, αλλά και για την πρώτη συνάντησή του με τον Πατριάρχη ως Υπουργός. Ο ίδιος ο κ. Γαβρόγλου είναι βεβαίως Κωνσταντινουπολίτης και με τον Πατριάρχη έχει μακρά γνωριμία.

Ο τόπος 

Η μεγάλη αυτή σύναξη που συμπεριελάμβανε τελικά πάνω από 350 άτομα έγινε στην μεγάλη και εντυπωσιακή αίθουσα χορού του γνωστού ξενοδοχείου Conrad στην περιοχή του Μπεσίκτας. Η επιλογή του χώρου δεν ήταν τυχαία, διότι πέραν των ευρύχωρων χώρων, το ξενοδοχείο είναι ιδανικό από άποψη ασφαλείας (ας μην ξεχνάμε και τις εποχές που ζούμε) Εκεί άλλωστε έμεινε και ο Πρόεδρος Ομπάμα όταν ήρθε στην Πόλη. Εκεί διαμένουν γενικά πολλοί υψηλοί επισκέπτες, για τους ίδιους λόγους. Πάντως τα μέτρα ασφαλείας ήταν πολλά και, όσο διακριτικά και αν ήταν, ήταν εμφανή. Βέβαια εμείς εδώ τα έχουμε πλέον συνηθίσει αυτά και, όταν τα βλέπουμε, μάλλον νιώθουμε πλέον πιο ήσυχοι παρά ανησυχούμε. 

Η εκδήλωση 

Το καλά δουλεμένο πρόγραμμα εκτυλίχθηκε κατά γράμμα και κατ’ ευχήν. Το γεύμα, οι χαιρετισμοί των διοργανωτών, οι ομιλίες των επισήμων, τα κάλαντα των παιδιών, το κόψιμο της πίτας, αλλά και στο τέλος μετά από την αποχώρηση των επισήμων, το πολυαναμενόμενο πάρτι με μουσική για τα παιδιά.
Ο Πατριάρχης

Ο Πατριάρχης ήταν συγκινημένος και χαρούμενος. Το είπε και το έδειξε, άλλωστε. 

-Πολλές πίτες και τούρτες έκοψα φέτος, είπε κάποια στιγμή εκτός κειμένου, μα καμία δεν μου έδωσε τόση χαρά όσο η σημερινή. 

Στην ομιλία του μίλησε για τα θετικά βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την ομογένεια και το Πατριαρχείο, και προέβαλε το παράδειγμα του ανοίγματος των σχολείων στην Ίμβρο. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στο μεγάλο αγκάθι του ίδιου και του Πατριαρχείου. Το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. 

«Τώρα απομένει και περιμένουμε την επαναλειτουργία της Θεολογικής μας Σχολής, η οποία επί 45 χρόνια αργεί. Σιωπά και περιμένει το θαύμα. Το θαύμα που θα είναι η αποκατάστασις μιας εξόφθαλμης αδικίας εις βάρος του στοιχείου μας, της Ομογένειας¸ της Ορθοδοξίας όλης, της θρησκευτικής ελευθερίας, του πολιτισμού. Μέσα εις την νέαν Τουρκίαν, εις την οποίαν αναφέρεται συχνά ο Εξοχότατος Πρόεδρος μας κ. Ερντογάν, νομίζουμε ότι έχει θέση και μία θεολογική σχολή για τους Χριστιανούς. Όχι μία καινούργια, αλλά αυτή που υπήρχε και αδίκως κατηργήθη». 

Υπενθυμίζεται πως στον ενθρονιστήριο λόγο του, στις 2 Νοεμβρίου 1991, ο κ. Βαρθολομαίος είχε προβάλει και τότε το θέμα του ανοίγματος της Χάλκης ως μείζονα στόχο της Πατριαρχίας του.

Ο Υπουργός 

Ο Υπουργός Παιδείας πάλι μίλησε επίσης με συγκίνηση και ειλικρίνεια για την ημέρα και για τον Πατριάρχη. Αλλά μίλησε και πολιτικά, ως όφειλε εκ της θέσεώς του, και εξίσου ειλικρινά. Προέβαλε την οικουμενικότητα, αξία που βρίσκεται στην καρδιά της ποιμαντικής και και θρησκευτικής πολιτικής του Πατριαρχείου ως αξία παγκόσμια. «Σήμερα η ιδέα της οικουμενικότητας είναι η μόνη αντίσταση που μπορούμε να προβάλουμε στα εθνικιστικά και ρατσιστικά στοιχεία, στον εθνικιστικό και ρατσιστικό λόγο». Είπε χαρακτηριστικά: «Το μήνυμα του οικουμενισμού δεν είναι μόνο ένα μήνυμα θρησκευτικό αλλά είναι ένα μήνυμα βαθιά πολιτικό, ένα μήνυμα προς όλα τα μέλη της κοινωνίας, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις». 

Στη συνέχεια, μιλώντας για τα ζητήματα της Ομογενειακής παιδείας τόνισε: «Τα εκπαιδευτικά έχουν σήμερα πολλά προβλήματα. Δεν θέλω να σας τα απαριθμήσω, αλλά να σας πω και να σας εξομολογηθώ, και εκ μέρους της κυβέρνησης, γιατί δεν εκπροσωπώ τον εαυτό μου, ότι ο καλύτερος τρόπος να λύνονται τα προβλήματα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχουν και δεύτερον να κατανοήσουμε ποια είναι αυτά. Λύσεις υπάρχουν. Φτάνει να μην κρύβουμε τα προβλήματα». 

Η συζήτηση συνεχίστηκε και σε πηγαδάκια, όπως είναι λογικό άλλωστε αφού σχεδόν όλοι οι παρευρισκόμενοι είχαν άμεση σχέση με τον χώρο της παιδείας. «Η Ομογενειακή παιδεία με απασχολεί και προσωπικά», θα μας πει ο Υπουργός, «αφού και ο ίδιος είμαι γέννημα και θρέμμα της παιδείας αυτής». Και θα συνεχίσει: «Λύσεις έτοιμες δεν υπάρχουν ούτε μπορούμε να επιβάλλουμε λύσεις κατά τις επιθυμίες μας.Τα προβλήματα πρέπει να συζητιούνται εξαντλητικά, και μέσα από τη συζήτηση προκύπτουν τελικά και οι λύσεις τους»

Τα Κάλαντα 

Σε συνέχεια η μεικτή χορωδία των ομογενειακών σχολείων τραγούδησε τα κάλαντα. Ο διευθυντής του Ζωγραφείου Γιάννης Δεμιρτζόγλου και αυτός στην σκηνή με το ακορντεόν του, κάλεσε τον Υπουργό να έρθει να τραγουδήσει μαζί με τα παιδιά. Ο ίδιος ανταποκρίθηκε ευχαρίστως μεν, φρόντισε όμως να πάει στην πίσω σειρά, να γίνει ένα με τα παιδιά και να τραγουδήσει από εκεί μαζί τους.

Χαιρετισμοί και παραλειπόμενα 

Μετά το κόψιμο της πίτας οι μαθητές και όλοι οι παρευρισκόμενοι χαιρέτισαν με την σειρά τον Υπουργό και ευχήθηκαν στον Πατριάρχη που έδινε στον καθένα το δικό του κομμάτι βασιλόπιτας. Η διάθεση και των δύο ήταν εξαιρετική και έμοιαζε αστείρευτη. Ο Υπουργός, ευγενέστατος και προσηνής, είχε να ρωτήσει κάτι τον καθένα που τον χαιρετούσε, ενώ ο Πατριάρχης, σε μεγάλα κέφια αστειευόταν και κουβέντιαζε και εκείνος μαζί τους. 

Σε κάποια στιγμή προς το τέλος, και ενώ πια ο κόσμος σχεδόν είχε τελειώσει του λέω, πλησιάζοντάς τον. 

-Καλύτερο φινάλε για τις εορτές της 25ετίας δεν μπορούσατε να περιμένετε, δεν είναι; 

Τα μάτια του έλαμψαν. Κούνησε έντονα το δεξί χέρι με την γνωστή κίνηση που δηλώνει πως συμφωνεί και επαυξάνει. 

-Πάντως εγώ είπα στον Παπαλιάρη, μου λέει χαμογελώντας και με διάθεση αυτοσαρκασμού «Γιατί μου λήξατε τους εορτασμούς σήμερα. Εγώ μπορεί να ήθελα να τους συνεχίσω και άλλο. Να πάει ακόμα κανένα δυο χρόνια». 

- Ναι, να τους ενώσουμε με τους εορτασμούς για την τριακονταετία. Όπου να ναι φτάνει. Τώρα το χαμόγελο έγινε γέλιο κανονικό. 

-Έλα να σου δώσω και εσένα την πίτα σου, μου λέει. Αλλά φλουρί δεν έχει, άργησες. Σε πρόλαβε η συνάδελφός σου η νηπιαγωγός. 

Δεν είχα περιθώριο να απαντήσω καθώς ήδη κάποιοι περίμεναν τη σειρά τους. 

Σε λίγο ήρθε η ώρα της αναχώρησης. Στην έξοδο ο Πατριάρχης σταμάτησε για να δει την έκθεση από έργα των μαθητών των σχολείων με θέμα τον ίδιο. Η αγάπη των παιδιών είναι τροφή για τον ίδιο. Παππού τον φωνάζουν, και το εννοούν και ο ίδιος ανταποδίδει την αγάπη τους με το παραπάνω. Γίνεται και ο ίδιος άλλωστε παιδί μαζί τους. 

Φεύγοντας μας χαιρέτησε όλους εγκάρδια. 

- Πολλά τα έτη σας. Και στην άλλη εικοσιπενταετία, του λέει κάποιος καθώς έβγαινε. 

- Και του χρόνου να λες, του απαντάει σταθερά και με χαμόγελο. Και του χρόνου!