ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ: ΕΦΙΑΛΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

Αἱ πόλεις καὶ αἱ οἰκίαι μας εἶναι προϊόντα φαντασίας (πρβλ. Calatrava, Z. Hadid κ.ἄ.) καὶ ἀ-φαντασίας, μεγαλωσύνης καὶ ἰσχυρογνωμοσύνης. Ἐφ' ὅσον προέρχονται ἐκ σκληρᾶς ὕλης, ἐπιδροῦν ὡς τυπικοί "ἀνασκολοπιστικοὶ πάσσαλοι"! Καὶ ὀφείλομεν νὰ συμμορφωθῶμεν πρὸς αὐτάς. Ἀλλὰ τοῦτο ἀλλάσσει τὸν τρόπον συμπεριφορᾶς καὶ τὴν φύσιν μας1. Ἂς στρέψωμεν τὰ ὄμματά μας εἰς τὸ πανόραμα τῶν μεγαλουπόλεων. Παντοῦ ὑψώνονται νομίμως ἢ καὶ παρανόμως δῆθεν ἀντισεισμικοὶ οὐρανοξῦσται, οἱ ὁποῖοι φυτρώνουν διαρκῶς καὶ ἐντὸς μικροῦ χρονικοῦ διαστήματος διὰ τῆς καταλλήλου ταχείας τεχνολογίας, ὡς μανιτάρια. Καὶ τὸ θέαμα εἶναι οἱονεὶ ἐξωγήϊνον, ρομποτικὸν καὶ ἐφιαλτικόν. Πολλάκις λεωφόροι "χαντακώνονται" ἀσπλάχνως ὑπὸ τῶν περιστοιχιζόντων αὐτὰς έκφοβιστικῶν μεγαθηρίων, ὅπως εἰς τὸ Broadway τῶν Η.Π.Α., τὰ ὁποῖα εἶναι ἕτοιμα νὰ τὰς καταπνίξουν, τὰ δὲ μεταξύ αὐτῶν ἱστορικὰ κτήρια ὅπως ναοὶ καὶ ἄλλα, "νανοποιοῦνται" οἰκτρῶς ὡσὰν λείψανα τοῦ παρελθόντος. Ρυθμολογικῶς συνήθως ὁμοιάζουν μεταξύ των, ἀκολουθοῦσαι τὴν ψυχρὰν κονστρουκτιβιστικὴν μορφὴν τῆς ἀπροσώπου διεθνοῦς ἀρχιτεκτονικῆς, τῆς καταργούσης τὴν πολιτισμικὴν καὶ καλλιτεχνικὴν ταυτότητα τῶν κτηρίων τῆς περιοχῆς ἢ τοῦ Deconstructivism καὶ τῆς ἀποδομήσεως (Z. Hadid). Ἀγαθὰ τῆς οἰηστικῆς παγκοσμιοποιήσεως; Ὑψώνονται ὡς ὑάλινοι κυβιστικοὶ πύργοι, οἱ "φονεῖς" χιλιάδων πτηνῶν προσκρουόντων εἰς αὐτούς (Σμ. Καραγιαννίδης), καθαριζόμενοι, ὡς μὴ ὤφελε, ἐξωτερικῶς ἐπικινδύνως ὑπὸ νέων "σαλτιμπάγκων", πολλάκις ἄνευ μέτρων ἀσφαλείας. 

Ἐσωτερικῶς δὲ ὁμοιάζουν κλωβία πουλερικῶν, 70-75 m² ὅπου ἐγκλωβίζονται οἱ "κατάδικοι", ἰδίως εἰς τὸ Χὸνγκ Κὸνγκ καὶ τὴν Ἰαπωνίαν, εἰς τὴν ὁποίαν οἱ ἐργαζόμενοι μεταβαίνουν εἰς τὸν οἶκον των μόνον πρός "ὕπνον ἐλαφρὸν καὶ πάσης σατανικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον"! Τὰ γνωστὰ δὲ εὐρύχωρα ἢ μὴ μεσογειακὰ μπαλκόνια ἠρεμίας καὶ ἀναπαύσεως τυγχάνουν συνήθως terra incognita δι' αὐτούς. Χάριν μειώσεως τοῦ κόστους ἔχουν περισσότερα κλωβοδιαμερίσματα μὲ χαμηλὴν ὀροφήν, ἵνα οἱ οἰκήτορες "ἀπολαμβάνουν" περισσότερον τὴν χρονοχωρικὴν ἀσφυξίαν! Μὲ τὸ ὕψος των ἐπιφέρουν κλιματολογικὰς ἀλλαγὰς λόγῳ τῶν ἐκπεμπομένων λεπτῶν κονιορτῶν καὶ τῶν καπνῶν τῶν ἐργοστασίων, ὥστε ἡ περιοχὴ νὰ ἀποβαίνει ὀμιχλώδης καὶ ὅλως "μυστηριώδης". 

Οὕτω ἐκριζώνουν τὸν ἄνθρωπον ἐκ τῆς μητρός του γαίας, ὁ ὁποῖος καθίσταται οἱονεί "ἀεροναυτικὸς κλωβοοικήτωρ". Οἱ οὐρανοξῦσται ἀπαιτοῦν διαρκῶς μεγαλύτερον χῶρον δι' αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι φιλοξενοῦν μέγαν ἀριθμὸν μοναχικῶν συχνάκις ἀνθρώπων, ὡς μεγαλοπαλούκια σκυροδέματος εἰς "τὰ Ἠλύσια Πεδία", "ὡς στρατὸς κατοχῆς εἰς χῶραν ἐχθρικήν" (E. Bloch). Μήπως ἔχομεν ἐνταῦθα νέαν μορφὴν μαρτυρικῆς ἐνασκήσεως "ἐγκλειστικοῦ" χαρακτῆρος; Δόξᾳ τῷ Θεῷ! 

Ποῖαι ὅμως εἶναι τώρα αἱ ψυχοσωματικαὶ καὶ λοιπαὶ συνέπειαι τῆς ἐπαναστατικῆς νέας αὐτῆς οἰκοδομικῆς διὰ τὸν "οὐρανοβάμωνα νυκτικόρακα". Ἀναμφιβόλως εἰς αὐτὴν συντελοῦν πλεῖστοι ὅσοι παράγοντες, ὅπως ἡ αὔξησις τοῦ πληθυσμοῦ, οἱ μειώσεις τοῦ χώρου καὶ τῆς ἐνεργείας διὰ τῶν φωτοβολταϊκῶν ὑάλων των, ἡ σκληρὰ μερκαντιλιστικὴ ἐκμετάλλευσις καὶ ἄλλα. Ὅπως ὄμως ἡ τεχνολογία ἔχει εὐεργετικὰς πλευρὰς ἀλλὰ καὶ προβληματικὰς τοιαύτας, οὕτω καὶ ἐδῶ ἐμφανίζεται τὸ φαινόμενον οἱ κάτοικοι τῶν μεγαλουπόλεων νὰ ἀπολλύουν τὸν φυσικὸν κύκλον θέρους καὶ χειμῶνος, ἡμέρας καὶ νυκτὸς καὶ ἂς ἀλλάσσουν τὰς ὥρας οἱ ἁρμόδιοι ἐνίοτε μαρτυρικῶς, πρὸς τοὺς ὁποίους προσαρμόζεται τὸ σῶμα καὶ ἡ ψυχή. Ἡ ἐργασία ὀργανοῦται εἰς γραμμικὰς χρονικὰς περιόδους ἐνῶ ἡ φύσις πορεύεται κατὰ χρονικοὺς κύκλους. 

Ἡ ζωὴ τῶν πόλεων ὑπόσχεται ἐλευθερίας, διὰ τοῦτο ἐνταῦθα οὐδένα ρόλον διαδραματίζει πλέον ἡ ὑγεία. Τὸ ζητούμενον τυγχάνει νὰ εἶναι κανεὶς διαρκῶς ἕτοιμος πρὸς δρᾶσιν (Fit) καὶ τοῦτο καθορίζεται διὰ τῆς ἐργασίας. Καὶ τί ὑπομένουν τά "παιδιὰ τῶν διαμερισμάτων" καὶ δὴ τῶν κλωβομόρφων, ποὺ ἔχουν ἀνάγκην ποῖας ἀνατροφῆς εἰς τὸν 60ὸν π.χ. ὄροφον!, ἀνάγκην παιγνίου, χαρᾶς καὶ κινήσεως, τὰ ὁποῖα συχνάκις πηδῶσιν ζαρκαδικῶς; Ἂς μὴ λησμονῶμεν ὅτι τὸ παίγνιον, τὸ ἀπαντῶν καὶ εἰς τὰ ζῶα!, εἶναι μία πολιτισμικὴ ἔκφρασις τοῦ Homo ludens (J. Huizinga). 

Hallo, Homo sapiens, ὁ Θεὸς σὲ ἔπλασεν ἐλεύθερον καὶ "γενόμενον φρόνιμον ὡς οἱ ὄφεις καὶ ἀκέραιον ὡς αἱ περιστεραί". (Ματθ. 10, 16), προσθέσας καὶ τό "αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε (οὐχὶ καταστρέψατε) τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς" (Γέν. 9, 1). Διατὶ ὅμως ἐσὺ μεταβάλλεσαι εἰς τὴν ζωήν σου εἰς "ἐλεύθερον πολιορκημένον", διατί βγάζεις τὰ μάτια σου μόνος σου καὶ τῶν ἄλλων, διατί τυρρανεῖς τοὺς ἀνθρώπους διὰ τῆς "θεϊκῆς" τεχνολογίας σου, προϊδεάζων ἢ δημιουργῶν τρόπον τινὰ τὸν τόπον κλαυθμοῦ καὶ τριγμοῦ τῶν ὀδόντων; καὶ ἀναγκάζων τοὺς δυστύχους ἀνθρώπους εἰς φυγὴν "ἐν ὄρεσιν καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς"; Πότε ἐπιτέλους θὰ συνέλθεις; 

____________________________________________________ 

1- A. Mitscherlich, Die Unwirtlichkeit unserer Städte, Φρανκούρτη 1970. J. Moltmann, Hoffnung für die Stadt, Publik-Forum ἀρ. 10 (2016) 26-29.