Τέλος εποχής (Δημήτρης Φραγκόπουλος 1928-2017)

Του Γιάννη Γιγουρτσή
Φιλολόγου της Μεγάλης του Γένους Σχολής

Η μέρα στην Πόλη ξεκίνησε συννεφιασμένη, ψυχρή κατάλληλο τοπίο για νέα θλιβερά. Νωρίς το πρωί της Παρασκευής, 29 Σεπτεμβρίου, άφησε την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο Βαλουκλή, μετά από σύντομη νοσηλεία ο τ. Διευθυντής του Ζωγραφείου, φιλόλογος, Δημήτρης Φραγκόπουλος.

Ο «Δάσκαλος του Γένους» όπως μας αρέσει, δικαίως, να τον αποκαλούμε, υπήρξε ο άνθρωπος που για δεκαετίες συμβόλιζε την περήφανη και αξιοπρεπή στάση της Ρωμιοσύνης που αντιστέκεται, της Ρωμιοσύνης που αγωνίζεται και επιμένει να μείνει ζωντανή και να συνεχίσει να δημιουργεί στην κοιτίδα της, την Κωνσταντινούπολη. Διευθυντής του ιστορικού Ζωγραφείου Λυκείου επί τριάντα πέντε χρόνια, έζησε μέσα στο μάτι του κυκλώνα όλη την θυελλώδη περίοδο της μεγάλης κρίσης για την Ρωμιοσύνη, των πιέσεων στην Ομογένεια και της φυγής των Ρωμιών της Πόλης από τις πατρογονικές εστίες του. Σεπτεμβριανά, απελάσεις, η κίνηση «πολίτη μίλα τουρκικά», και μαζί η αγανάχτηση, η κούραση, το σύνδρομο της “μαύρης πέτρας”, που οδήγησε δεκάδες χιλιάδες ομογενείς να εγκαταλείψουν την Πόλη από τις αρχές του 1960 μέχρι τουλάχιστον τα τέλη της δεκαετίας του 1990. 

Ο Δημήτρης Φραγκόπουλος κράτησε ψηλά την σημαία στο μετερίζι του αγώνα για την Ρωμιοσύνη, μέσα από τον χώρο όπου κυριάρχησε με την παρουσία του, τον χώρο της παιδείας. Δεν σταμάτησε ποτέ να αγωνίζεται με πάθος για το σχολείο του, για τα παιδιά, για την παιδεία και δεν εγκατέλειψε την προσπάθεια, παρά τις ανυπέρβλητες κάποτε δυσκολίες, τις μεγάλες απογοητεύσεις και τα χτυπήματα, γενόμενος ο ίδιος παράδειγμα με την στάση της δική του ζωής, τόσο δημόσιας όσο και της ιδιωτικής. Δάσκαλος ως το μεδούλι των οστών του, ο Φραγκόπουλος, ήξερε πως πρώτα ο ίδιος με την δική του στάση όφειλε να δίνει το μέτρο και το παράδειγμα και έθεσε, πρώτα για τον εαυτό του, τον πήχη υψηλά. Μετέφερε στην συνέχεια τις αξίες, την συνέπεια και το πάθος του πρώτα στις κόρες τους και κατόπιν σε όλους τους μαθητές τουˑ και οι μαθητές του υπήρξαν αμέτρητοι, τόσο στην Μεγάλη Σχολή και στο Ζωγράφειο, όσο και πάρα πολλοί ακόμα που δεν υπήρξαν υπό την στενή έννοια μαθητές του, αλλά είδαν, βίωσαν το παράδειγμά του και πήραν το θάρρος να το μιμηθούν. Ο Δημήτρης Φραγκόπουλος υπήρξε αταλάντευτος στους υψηλούς στόχους του και όποτε χρειάστηκε φάνηκε και δυνατός και σκληρός, προκειμένου να τους υπηρετήσει, βάζοντας πάντα το «εγώ» και τις δάφνες του καταξιωμένου και επιφανούς μέλους μιας ιστορικής κοινότητας πίσω από το «εμείς» και τις πραγματικές ανάγκες της πολίτικης Ρωμιοσύνης, της οποίας υπήρξε σε όλη του την ζωή πιστός υπηρέτης και θεράπων. 

Φτιαγμένος από μία πάστα ανθρώπων που πολύ δύσκολα βρίσκει κανείς πια, ο Δάσκαλος ήταν υπόδειγμα ήθους, συνέπειας, αξιοπρέπειας, αρχοντιάς. Ίσως αυτό το τελευταίο να τα συνοψίζει όλα. Ο Δημήτρης Φραγκόπουλος υπήρξε ο τελευταίος πραγματικός Άρχοντας της Πόλης. Μαζί του κλείνει θαρρείς, η μακρά σειρά των ταγών και των διανοουμένων του Γένους μας που ξεκίνησε την πορεία της εκεί κάπου στα τέλη του 16ου, αρχές του 17ου αιώνα, στα παρασόκακα και τις ανηφόρες του Φαναρίου, ανάμεσα στην Παμμακάριστο και τον Άγιο Γεώργιο, για να μεταφερθεί αργότερα στο κοσμοπολίτικο Πέρα, αφήνοντας τα σημάδια του στα πλούσια χωριά του Βοσπόρου, την αρχοντική Χαλκηδόνα, και στον παράδεισο των Νησιών. Άλλωστε σε ένα από τα Νησιά, το μεγαλύτερο, την Πρίγκηπο, γεννήθηκε και ο Δημήτρης Φραγκόπουλος. 

Μαζί του τελειώνει σήμερα μια ολόκληρη εποχή. Η Ρωμιοσύνη της Πόλης, χάρη και στις προσπάθειες του Δημήτρη Φραγκόπουλου, των μαθητών του, των διαδόχων του, χάρη στους αγώνες του Πατριάρχη μας, χάρη στην βοήθεια εκλεκτών, σύγχρονων, ηγετών της κοινότητας μας, χάρη στην πίστη για το μέλλον της Ρωμιοσύνης όλων μας, πίστη που ο ίδιος σε μεγάλο βαθμό μας ενέπνευσε, θα συνεχίσει να υπάρχει και να δημιουργεί. Η Ρωμιοσύνη αλλάζει ωστόσο, έχει ήδη αλλάξει, και παίρνει πια μια μορφή άλλη, την οποία όλοι μας εδώ πιστεύουμε, υπηρετούμε και ενισχύουμε κατά τις δυνάμεις μας. Ο κόσμος όμως που ο Φραγκόπουλος αντιπροσώπευε με την παρουσία του στις συνειδήσεις και στις ζωντανές μέχρι σήμερα αναμνήσεις μας, φεύγει μαζί του οριστικά. Φεύγει αλλά δεν χάνεται. Αλλάζει.  

Η προσωπική γνωριμία μου μαζί του τα τελευταία 10-12 χρόνια και η μαθητεία μου κοντά του υπήρξε μια εμπειρία ζωής. Τον θεωρώ τον άνθρωπο που με έμαθε να καταλαβαίνω την Πόλη και την Ρωμιοσύνη και νιώθω ευγνωμοσύνη για τα μαθήματα ζωής που μου έδωσε, την αγάπη που μου έδειξε και το προνόμιο που μου παραχώρησε, όταν κάποτε του το ζήτησα, να μπορώ να τον αποκαλώ Δάσκαλό μου. 

Ο Δάσκαλος υπήρξε, εκτός των άλλων, ένας εξαιρετικά γλυκύς, χαρισματικός, λαμπερός άνθρωπος με χιούμορ και ανοιχτή καρδιά, που ήξερε και ήθελε να μοιράζεται τον πλούτο της ψυχής και του λαμπρού μυαλού του (γιατί υλικό πλούτο δεν είχε ούτε θέλησε να αποκτήσει), πέρα από την οικογένειά του με όλους τους ανθρώπους, και κυρίως τους νεότερους, που με σεβασμό και αγάπη τον προσεγγίζαμε. 

Θέλω να μεταφέρω από εδώ πιο ειλικρινή συλλυπητήρια μου, εκφράζοντας, είμαι βέβαιος, το αίσθημα χιλιάδων μαθητών και φίλων του προς όλους τους δικούς του ανθρώπους. Πρώτα από όλα στην οικογένειά του, τις δύο εξαιρετικές κόρες του, την Αιμιλία και την Μάγδα, τους γαμπρούς του, τα εγγόνια του. Οι κόρες του υπήρξαν συγχρόνως και οι δυο καλύτερες μαθήτριές του, αφού εκείνες πέρα από την βιολογική συνέχεια, αναδεικνύονται, μέσα από την αγωγή και το ήθος τους, συνεχιστές της δικής του συνέπειας, των αρχών και της προσφοράς του στην Ομογένεια, και μάλιστα στον τομέα της παιδείας. 

Συλλυπητήρια θέλω να εκφράσω σε όλους τους μαθητές του, και πάνω από όλα στον καθ' όλα άξιο συνεχιστή του στην διεύθυνση του Ζωγραφείου, τον σημερινό διευθυντή του Γιάννη Δεμιρτζόγλου. Όταν κάποτε είχε επισημάνει στον δάσκαλο πως «Ο Γιάννης κάνει εξαιρετική δουλειά στο Ζωγράφειο, συνεχίζει το έργο σας, ωστόσο, αν και μαθητής σας, είναι, νομίζω, πολύ διαφορετικός από εσάς στο ύφος και στη μέθοδο» μου απάντησε αφοπλιστικά. "Οι σημερινές εποχές είναι διαφορετικές από τις δικές μου. Ως διευθυντής του σχολείου οφείλει να προσαρμόζει την διοίκησή του με βάση τις συνθήκες. Αυτό άλλωστε έκανα και εγώ. Από την άλλη, αν έβγαζα μαθητές ίδιους με εμένα δεν θα ήμουν καλός δάσκαλος, αλλά ικανός τύραννος". 

Το τέλος εποχής λοιπόν για την Ομογένεια, για τον καθένα από εμάς που ζει την Πόλη και την Ρωμιοσύνη. Τέλος, αλλά και υπόσχεση για μια νέα αρχή, για συνέχιση της πορείας στην νέα εποχή που ανατέλλει. Άλλωστε αυτή είναι η παραμυθία για όλους εμάς που θα μας λείψει η μορφή, η παρουσία, ο λόγος του Δημήτρη Φραγκόπουλου. Η υπόσχεση να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη και, κυρίως την σπουδαία παρακαταθήκη του. 

Στο υπόσχομαι, στο υποσχόμαστε, Δάσκαλε. 

Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να είναι καρπίσει η κληρονομιά που μας άφησες και να την κληροδοτήσουμε και εμείς, αύριο μεθαύριο στα δικά μας παιδιά, στους δικούς μας μαθητές. 

Αντίο Δάσκαλε 

Καλό ταξίδι. 

Αιωνία η μνήμη σου!