Ο ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΚΟΝΤΟΣΚΑΛΙΟΥ (KUMKAPI)

Πασχάλης Βαλσαμίδης 

Επίκουρος Καθηγητής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης 

Δεν θα καταπιαστώ με την ιστορία της ενορίας του Κοντοσκαλίου μία που έχουν ασχοληθεί οι συγγραφείς Σκαρλάτος Βυζάντιος, Μανουήλ Γεδεών, Ακύλας Μήλλας, Νικόλαος Γκίνης-Κωνσταντίνος Στράτος, Κωνσταντίνα Ανδριανοπούλου, Μητροπολίτης Μύρων Χρυσόστομος κ.ά. Θα περιγράψω όσα είδα και όσα άκουσα κατά την επίσκεψή μου στο ναό της Αγίας Κυριακής που πήγα να εκκλησιαστώ στις 13 Αυγούστου 2017, ύστερα από πρόσκληση του αγαπητού φίλου Σεβ. Μητροπολίτου Σηλυβρίας Μάξιμου. 

Ο ναός της αγίας Κυριακής αναφέρεται το 1583, ο οποίος κάηκε τρεις φορές και καταστράφηκε στο μεγάλο σεισμό της Πόλης το 1894. Ο σημερινός ναός κτίστηκε από τον διάσημο αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη με τη συνδρομή των Καραμανλίδων το 1901. Στα δεξιά της εισόδου του ναού υπάρχει, κάτω από το νάρθηκα, το αγίασμα του αγίου Βασιλείου, το οποίο δεν ρέει. Στο εσωτερικό του αγιάσματος υπάρχουν παλαιές εικόνες, από τις οποίες ορισμένες χρειάζονται συντήρηση, μαρμάρινα μανουάλια και τοποθετημένα μαρμάρινα ανάγλυφα, που προέρχονται από παλαιό ναό. 

Ο μεγαλοπρεπής ναός της αγίας Κυριακής με τα εντυπωσιακά καμπαναριά του είναι το κόσμημα της περιοχής και δηλώνει πόσο ανθηρό ήταν κάποτε το ρωμαίικο στοιχείο και συγχρόνως δημιουργεί αίσθηση πικρίας που δεν έχει απομείνει κανένας Ρωμιός κάτοικος. Το χειμώνα η εκκλησιαστική επιτροπή έχει φροντίσει ένα μικρό λεωφορείο και μεταφέρει 7-8 πιστούς από το Γεδίκουλε στο ναό. Κάθε φορά που τελείται θεία λειτουργία στο ναό συγκεντρώνονται από διάφορα μέρη της Πόλης μέχρι 40 άτομα. Περίπου τον ίδιο αριθμό πιστών βρήκα κατά την επίσκεψή μου. Τις ακολουθίες τελεί ο π. Βασίλειος Ιωαννίδης, που κατάγεται από την Ελλάδα. Πρόσφατα ο ναός απέκτησε ψάλτη τον Παναγιώτη Τζανάκο, που ήρθε από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Πόλη. Είναι καλλίφωνος και η παρουσία του έχει θετική απόχρωση στον κόσμο όχι μόνο ως μουσικός αλλά και ως άνθρωπος. Παλαιότερα έψαλαν οι ιερείς. Στο ναό δεν τελούνται μυστήρια για πολλά χρόνια μία που δεν υπάρχει πλέον κανένας ενορίτης εδώ και πέντε χρόνια. Τελευταία διοργανώνονται εκδηλώσεις και κατηχητικό στο οποίο συγκεντρώνονται 25 παιδιά από διάφορα μέρη της Πόλης. Το σχολείο έχει κλείσει το 1979 και το ισόγειό του χρησιμοποιείται ως κοινοτική αίθουσα. Τα γραφεία έχουν ανακαινιστεί και κοσμούνται από φωτογραφίες των ενοριτών που προσέφεραν διάφορες υπηρεσίες στην κοινότητα. 

Μία βόλτα που έκανα στην περιοχή διαπίστωσα ότι έχει αλλάξει όψη με σύγχρονες κακόγουστες οικίες και πολυκατοικίες, ενώ υπάρχουν ορισμένα παλαιά ελληνικά σπίτια που σήμερα περιήλθαν στους Τούρκους και κάποια εγκαταλελειμμένα σε άσχημη κατάσταση. Μεταξύ αυτών διακρίνεται απέναντι από το ναό της αγίας Κυριακής η εγκαταλελειμμένη αρχοντική οικία της εύπορης οικογένειας Αγαλόγλου, που είχε υφαντουργείο στην Προύσα. 

Γνώρισα έναν άνθρωπο αξιόλογο, ευγενικό, μορφωμένο με πολλή αγάπη, όρεξη και διάθεση για δουλειά στην ενορία τον Αναστάσιο Χονδρόπουλο από τη Βλάγκα που τυγχάνει να είναι πρόεδρος της εκκλησιαστικής επιτροπής. 

Ο ναός με το πέρασμα του χρόνου υπέστη φθορές. Εξωτερικά και εσωτερικά δεν ήταν σε καλή κατάσταση. Για το λόγο αυτό στα μέσα της δεκαετίας του 2000 ξεκίνησαν εργασίες για τη συντήρησή του. Ενισχύθηκαν οι τέσσερις κολόνες, επιδιορθώθηκε το δάπεδο, η σκεπή, ο τρούλος (χρησιμοποιήθηκαν περίπου 30 τόνοι μόλυβδου) και τα καμπαναριά που είχαν ρωγμές. Αντικαταστάθηκαν οι παλαιές αγιογραφίες με νέες και αναγράφηκαν τα ονόματα των πρώτων δωρητών, διότι έγιναν με έξοδα της κοινότητας. Συγκεκριμένα αναφέρονται οι: Χαρίκλεια Ιακ. Σωφρονιάδου, ο αρχιτέκτονας Χατζή Λεωνίδας Ασλανίδης, ο Νικόλαος Π. Τζελέπογλου κ.ά.

Συγχρόνως έγιναν εργασίες στο ναό της Παναγίας Ελπίδας Κοντοσκαλίου. Οι εργασίες συντήρησης διήρκησαν 7-8 χρόνια. Η απόφαση ήταν της εκκλησιαστικής επιτροπής και καλύφθηκαν με δικά της έξοδα. 

Ο ναός εσωτερικά κοσμείται με αξιόλογο μαρμάρινο τέμπλο, με προσκυνητάρια, μανουάλια, κανδήλες, παλαιές εικόνες, αγιογραφίες κ.ά. Επίσης έχει πολύτιμα αργυρά και χρυσά ιερά σκεύη. Στο νάρθηκα υπάρχει μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα ονόματα των μεγάλων ευεργετών του ναού: Άγγελος Σαμάκογλου, Ευστράτιος Μαραθρώνας, Ιωσήφ Εξερτζής, Μαρία Παναγιώτου, Σοφία Σαμάκογλου, Συμεών Κεβεντζόγλου, Ταρσή Μιχαήλ, Ιορδάνης και Μαρία Αρζόγλου. 

Στο δεξιό κλίτος του ναού κάτω από το μεγαλοπρεπέστατο μαρμάρινο εικονοστάσι υπάρχει ΑΦΙΕΡΩΜΑ / ΠΕΤΡΟΥ ΓΑΚΗ / ΕΚ ΚΛΕΙΣΟΥΡΑΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ / 1900, ενώ στο αριστερό κλίτος όμοιο εικονοστάσι με την εικόνα της αγίας Κυριακής με την αφιέρωση ΤΗ ΕΥΣΕΒΕΙ ΜΝΗΜΗ / ΑΝΝΕΤΑΣ Π. ΓΑΚΗ / ΕΚ ΚΛΕΙΣΟΥΡΑΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ / 1900. 

Το εντυπωσιακό μαρμάρινο τέμπλο κοσμείται με αξιόλογες εικόνες, ενώ στα δεξιά κάτω από τις εικόνες του Χριστού και του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου υπάρχει η επιγραφή ΤΗ ΕΥΣΕΒΕΙ ΜΝΗΜΗ ΣΥΜΕΩΝ Σ. ΚΕΒΕΝΤΖΟΓΛΟΥ. 

Στην κόγχη του Ιερού Βήματος δεσπόζει η Πλατυτέρα Μητέρα του Θεού και γράφει ΔΑΠΑΝΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΟΥ / 1904, ενώ στην Αγία Πρόθεση υπάρχει Δέησις Γεωργίου / Κολλητίδου, ια / τρού υπέρ ανα / παύσεως Ιωάννου / και Μαρίας / γονέων αυτού / Νοεμβρίου 8 / 1917. Ακόμα στον ξύλινο άμβωνα υπάρχει ΑΦΙΕΡΩΜΑ / ΑΓΓΕΛΟΥ ΠΑΣΑ Κ. ΣΑΜΑΚΟΓΛΟΥ. 

Ο ναός της αγίας Κυριακής εκκλησιαστικά ανήκει στην Περιφέρεια Υψωμαθείων της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως. Τον Νοέμβριο του 2016 ο Μητροπολίτης Μύρων Χρυσόστομος μετά από δεκαπενταετή περίπου εύορκη διακονία στην Αρχιερατική Προϊσταμενία Υψωμαθείων υπέβαλε οικειοθελή παραίτηση και στη θέση του ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος διόρισε επόπτη τον Μητροπολίτη Σηλυβρίας Μάξιμο. 

Ο Μάξιμος είναι ένας από τους πρώτους που ήρθαν από την Ελλάδα στα τέλη του 20ού αιώνα και χειροτονήθηκε διάκονος στην Πόλη. Υπηρέτησε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο σε δύσκολους καιρούς κι αφού διήλθε τις βαθμίδες της Πατριαρχικής Αυλής ανήλθε άξιος στο βαθμό του επισκόπου. Ο νέος σε ηλικία Μητροπολίτης είναι πνευματικός άνθρωπος, μορφωμένος, πρόσχαρος, δραστήριος και με πολυετή διακονία στο Φανάρι. Επίσης είναι έμπειρος και ώριμος να επιτελέσει πνευματικό και φιλανθρωπικό έργο. Είδη αμέσως μετά την εκλογή του στη Μητρόπολη Σηλυβρίας (15 Ιουλίου 2014) ήρθε σε επαφή και σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς της Σηλυβρίας και ξεκίνησε να επιτελεί έργο που είχε διακοπή μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης (1923). Ακόμα από τις πρώτες ημέρες που ανέλαβε την Αρχιερατική Περιφέρεια Υψωμαθείων ξεκίνησε και εδώ το έργο του, το οποίο είναι ορατό. 

Οι ολίγοι εναπομείναντες κάτοικοι της Περιφέρειας Υψωμαθείων κι αυτοί που αναγκάστηκαν να φύγουν στην Ελλάδα, καθώς και οι Ρωμιοί της Πόλης που έχουν μέσα στη σκέψη και στην καρδιά τους τους ναούς αναμένουν και στηρίζουν τις ελπίδες τους στο νέο Μητροπολίτη η Περιφέρεια να αποκτήσει την όψη που της αξίζει.