Πόλη Μουσικής

Δρ Αντώνιος Χατζόπουλος
Άρχων Ιερομνήμων της Μ.τ.Χ.Ε.

Δεν νοείται Πόλη δίχως μουσική, είτε αυτή είναι η βυζαντινή, είτε είναι η οθωμανική. Ζει και βασιλεύει στην Πόλη η μουσική διαχρονικά, αλλά και η κοσμοπολίτικη συνεργασία σε πολλά θέματα φυσικά, άσχετα με την μουσική. Στις ημέρες μας, σε περιορισμένη βέβαια κλίμακα, λόγω των συνθηκών ιού. 

Σε αντίθεση με την συνεχή πραγματικότητα αυτή, της διατήρησης δηλ των αιωνίων μουσικών παραδόσεων, εν Ελλάδι, πριν από λίγες δεκαετίες ελάχιστοι γνώριζαν τα παραδοσιακά μουσικά όργανα, όπως ούτι, σαντούρι, κανονάκι κτλ., τα οποία είχαν λησμονηθεί και σχεδόν εξαφανιστεί από προσώπου της ελληνικής επικράτειας. Ενθυμούμαι μόνο τον Βασίλη Νόνη που επέμενε παραδοσιακά εκείνα τα χρόνια. Ευτυχώς τα πράγματα ανατράπηκαν και οι νέοι επέστρεψαν στην ρωμαίικη παράδοση της μουσικής. 

Στην Τουρκία όμως τα μουσικά αυτά όργανα, που χρησιμοποιούνται και από τους δύο λαούς, εδώ και αιώνες, ευτυχώς και προς τιμήν τους, ουδέποτε εξέλιπαν, καθώς η χρήση και η κατασκευή τους δεν διακόπηκε ποτέ. Δεν ήταν δε λίγοι οι νέοι εξ Ελλάδος, οι οποίοι κατά τις προηγούμενες δεκαετίας έρχονταν στην Πόλη και μαθήτευαν σε δεξιοτέχνες Τούρκους μουσικούς στα παραπάνω όργανα. Άλλωστε η κοινή μουσική παράδοση των δύο λαών μας έχει βαθιές ιστορικές ρίζες αιώνων και θα ήταν λανθασμένο και αφελές το ερώτημα ¨ποιος πήρε από ποιόν¨, καθότι υπάρχει συνδημιουργία αιώνων. Είναι εξ άλλου σαφές και ιστορικά αποδεκτό ότι όλα αυτά τα μουσικά όργανα και η μουσική θεωρία έχουν αρχαιοελληνική ρίζα και εν μέρει μετεξελίχτηκαν κατά την Βυζαντινή και την Οθωμανική περίοδο.

Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή βλέπουμε ότι κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο, μετά το 1875 έχουμε πλουσιότατη μουσική κίνηση στην Πόλη. Η συνεργασία με Οθωμανούς μουσικούς, αλλά και με Αρμενίους και Εβραίους ήταν αυτονόητη. Η κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα της Πόλης και ιδιαίτερα του Πέρα, αλλά και των άλλων περιοχών καθιστούσαν δυνατή την αρμονική συμβίωση με όλους και την σύμπραξη στα μουσικά θέματα. 

Ο πατέρας της Τουρκικής μουσικολογίας Ρεούφ Γιεκτά για παράδειγμα, με μεγάλο ενδιαφέρον για την βυζαντινή μουσική γράφει πραγματεία με τίτλο ¨Η εν ταις Εκκλησίαις των Ελλήνων Μουσική, Νέα Εφημερίς, 10.11.1899. Σε Λειτουργίες ή εκδηλώσεις παρευρίσκονται Τούρκοι, Αρμένιοι, Δυτικοί και Εβραίοι, για να ακούσουν τα αργά μουσουργήματα. Στο Ναό του Αγίου Νικολάου Γαλατά με Πρωτοψάλτη τον Γ. Ραιδεστινό, στις 4.12.1882, παρευρίσκονται όλοι οι παραπάνω και με ενδιαφέρον παρακολουθούν τις εξαίσιες μουσικές εκτελέσεις. Σε μια επέτειο εορτή του Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως, που έγινε το 1905, παρευρίσκονται ο Ρεούφ Γιεκτά και ο Μεχμέτ Σαδίκ. 

Σήμερα δεκάδες νέοι Τούρκοι μουσικοί και μουσικολόγοι ασχολούνται με την βυζαντινή μουσική σε ερευνητικό σε επίπεδο μεταπτυχιακών και διδακτορικών. Στην 70ή επετειακή συναυλία του Συνδέσμου Μουσικοφίλων Πέραν στην Αγία Τριάδα Ταξείμ παρευρέθηκαν αρκετοί εξ αυτών. 

Από την άλλη, άριστη είναι η συνεργασία Ελλήνων και Τούρκων μουσικών της Πόλης, σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και στα δραστήρια παραδοσιακά μουσικά σχήματα όπως το Καφέ Αμάν, το Κέφι Ταταούλων, το Σινάφι Τρίο κ.ά Άλλωστε η μουσική ως αδελφοποιτός τέχνη δεν γνωρίζει σύνορα και δι΄ αυτής αίρονται οι πάσης φύσεως προκαταλήψεις.