Αθηναγόρας - Clément: Ένας Πατριάρχης και ένας Καθηγητής μεταξύ των εθνικισμών και της παγκοσμιοποίησης

Αθηναγόρας-Clément

Ένας Πατριάρχης και ένας Καθηγητής μεταξύ των εθνικισμών και της παγκοσμιοποίησης 

συγγραφέας: Andrea Riccardi 

μετάφραση: Δημήτρης Κεραμιδάς 

Τίτλος πρωτοτύπου: Andrea Riccardi, Il professore e il patriarca. Umanesimo spirituale tra nazionalismi e globalizzazione, Jaca Book, Milano 2018 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας είναι ασφαλώς ο κεντρικός πρωταγωνιστής της ανά χείρας μεταφρασμένης μελέτης του Ιταλού ιστορικού Andrea Riccardi «Αθηναγόρας-Clément, ένας Πατριάρχης και ένας καθηγητής μεταξύ των εθνικισμών και της παγκοσμιοποίησης». 

Οι συνομιλίες στο Φανάρι το καλοκαίρι του 1968 με τον έτερο πρωταγωνιστή του βιβλίου, τον Γάλλο θεολόγο Olivier Clément (1921-2009), από τις οποίες προέκυψε το Dialogues avec le patriarche Athenagoras (1969), προσφέρουν στον Riccardi την αφορμή να αναλύσει την κοινωνική, διαχριστιανική και πολιτισμική ατμόσφαιρα της εποχής στην οποία διεξήχθησαν. 

Ο συγγραφέας μας μεταφέρει στο ιδεολογικά φλεγόμενο Παρίσι του ’68, που αποτελούσε την πνευματική Ιθάκη πολλών νέων του ’60, αλλά και στη «σιδηρά» Σοβιετική Ένωση. Μας ταξιδεύει, επίσης, στα Βαλκάνια των αρχών του 20ού αιώνα, περίοδο μετάβασης από την οθωμανική κοινωνία στα εθνικά Κράτη, το καθένα με το δικό του εθνο-εκκλησιαστικό αφήγημα. Αυτό το κάνει ο Riccardi, προκειμένου ο αναγνώστης να μυηθεί στις περιστάσεις όχι τόσο του βίου του Αθηναγόρα, όσο κυρίως στο βάθος και την αξία της μαρτυρίας του. 

Ο Clément έφθασε στην Κωνσταντινούπολη προβληματισμένος από τις νεανικές κινητοποιήσεις του παρισινού Μαΐου – δεν είχε διστάσει να αποκαλέσει τους μαθητές «κατεψυγμένους εγκεφάλους» – αλλά και έντονα απογοητευμένος από το γενικότερο κλίμα της φοιτητικο-μαθητικής εξέγερσης. Άνθρωπος της παιδείας και της μάθησης ο ίδιος, διέβλεπε ένα υπαρξιακό αδιέξοδο στα συνθήματα του ’68. Η ρήξη μεταξύ νέου και παλαιού, μεταξύ των νέων και ό,τι αυτοί έβλεπαν ως εξουσιαστική «αυθεντία» κινδύνευε να ανατρέψει τη δομή και τις αξίες της μεταπολεμικής δυτικής κοινωνίας. 

Ο καθηγητής Clément συνάντησε τον Πατριάρχη Αθηναγόρα κομίζοντας τις παραπάνω ανησυχίες. Τί είχε να πει, όμως, στους μοντέρνους δυτικούς νέους ένας 82χρονος Ιεράρχης της Ανατολής; Ο Clément βρέθηκε αμέσως αντιμέτωπος με μία ισχυρή προσωπικότητα: αντί ενός αντιμοντέρνου υπερασπιστή των παραδοσιακών αξιών της κοινωνίας, ο Γάλλος θεολόγος συνάντησε έναν άνθρωπο με εφηβική φρεσκάδα και με διάθεση να μεταδώσει στον κόσμο του σήμερα τη μακραίωνη παράδοση της Εκκλησίας του. 

Ένας γηραιός Αθηναγόρας, που έγινε «γέροντας», όπως αναφέρει ο Riccardi, και εξομολογήθηκε τα πνευματικά του εσώψυχα στον συνομιλητή του, μυώντας τον συγχρόνως στο όραμά του για την Εκκλησία.