ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΞΕΞΑΚΗΣ: Το νόημα των Χριστουγέννων

Η Γέννηση του Χριστού - Χειρόγραφο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β'. 

Νικόλαος Γ. Ξεξάκης 

Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών 

Άρχοντας του Οικουμενικού Πατριαρχείου

Χριστούγεννα σημαίνουν την Χριστού γέννα. Ο Θεός Λόγος, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, γεννήθηκε από την Παρθένο Μαρία, «όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου», στο ταπεινό σπήλαιο της Βηθλεέμ, για να ελευθερώσει τον άνθρωπο από την αμαρτία και τη φθορά και να τον οδηγήσει στη θεογνωσία, τη θέωση και σωτηρία, «ίνα ζήσωμεν δι´ αυτού» (Α΄ Ιω. 4,9). 

Έτσι πραγματοποιήθηκε απρόσιτο και ακατάληπτο, ανέκφραστο και άρρητο μυστήριο. «Μυστήριον ξένον και παράδοξον», παρατηρεί ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «και μη ζήτει πώς, όπου γαρ βούλεται Θεός νικάται φύσεως τάξις». Η ένωση της θείας και ανθρώπινης φύσης συντελείται, κατά την ορολογία της Δ´ Οικουμενικής Συνόδου, «αδιαιρέτως» και «ασυγχύτως». Ενώ ο Θεός Λόγος είναι τέλειος Θεός, γίνεται τέλειος άνθρωπος, χωρίς αμαρτία, χωρίς να παύσει να είναι Θεός. 

Η άκρα ταπείνωση και συγκατάβαση του Θεού Λόγου δεσπόζει στο ακατάληπτο γεγονός της θείας ενανθρώπησης. Ο μονογενής και Λόγος του Θεού, εκδηλώνοντας την ανέκφραστη και ασύλληπτη συγκατάβαση, όπως γράφει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός: «το αταπείνωτον αυτού ύψος αταπεινώτως ταπεινώσας» γίνεται άνθρωπος και πραγματοποιείται «το πάντων καινόν καινότατον», με το οποίο γίνεται φανερή η άπειρη δύναμη του Θεού. «Τι γαρ μείζον του γενέσθαι τον θεόν άνθρωπον;». Ο προαιώνιος Λόγος «εαυτόν εκένωσε μορφήν δούλου λαβών... εταπείνωσεν εαυτόν» (Φιλιπ.2,7-8). 

Η κένωση και η ταπείνωση αυτή της δεύτερης υπόστασης της Αγίας Τριάδας είναι συνέπεια της υπερβολικής αγαθότητας και αγάπης του Δημιουργού προς το δημιούργημα. Το γεγονός αυτό αποδίδει άριστα ο ευαγγελιστής Ιωάννης, γράφοντας: «Ούτω γάρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον υιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ´ έχη ζωήν αιώνιον» (Ιω.3,16). 

Πραγματικά, η προσέγγιση και γνώση του μυστηρίου επιτυγχάνεται με την πίστη και χωρίς αυτήν είναι αδύνατον στον άνθρωπο να κατανοήσει και να προσοικειωθεί, κατά το δυνατόν, τις υπερβατικές θείες αλήθειες. Η πίστη αποτελεί το όργανο, με το οποίο ο άνθρωπος καθίσταται ικανός να διαβεί τον αισθητό χώρο και να οδηγηθεί στον υπεραισθητό, με αποτέλεσμα να επιτύχει την υπεραισθητή γνώση. Χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «τον τρόπον της γεννήσεως σιωπή τιμάν μεμάθηκα, και ου δια λόγων πολυπραγμονείν παρέλαβον. Επί γαρ Θεού ου δει τη φύσει των πραγμάτων προσέχειν, αλλά τη δυνάμει του ενεργούντος πιστεύειν». 

Το μυστήριο της ενανθρώπησης παραμένει μυστήριο και με τη βοήθεια της πίστης. Όσο περισσότερο ο άνθρωπος προσεγγίζει το ανεξιχνίαστο μυστήριο, τόσο περισσότερο συνειδητοποιεί το άπειρο μέγεθός του. Σχετικά αναφέρει ο Κύριλλος Ιεροσολύμων: «Λέγομεν... ουχ όσα δει περί Θεού (μόνω γαρ αυτώ ταύτα γνώριμα), αλλ´ όσα κεχώρηκεν η ανθρωπίνη φύσις και όσα η ημετέρα ασθένεια βαστάσαι δύναται... ότι το ακριβές περί αυτού (=του Θεού) ουκ οίδαμεν, μετ´ ευγνωμοσύνης ομολογούμεν. Εν τοις γαρ περί Θεού μεγάλη γνώσις, το την αγνωσίαν ομολογείν». 

Η κατά Χριστόν και εν Χριστώ ζωή, δηλαδή ο ορθός τρόπος ζωής, ο οποίος είναι φυσικό επακόλουθο και καρπός της αληθινής πίστης, αποτελεί επίσης βασικό στοιχείο για τη ακριβέστερη εμβάθυνση και καλύτερη κατανόηση - κατά το μέτρο του δυνατού- του υπερφυούς και κοσμοσωτηρίου γεγονότος της θείας ενανθρώπησης. Τα λόγια του Γρηγορίου Θεολόγου είναι αποκαλυπτικά: «καθαρτέον εαυτόν πρώτον, είτα τω καθαρώ προσομιλητέον». 

Για να βιώσουμε ουσιαστικά την εορτή των Χριστουγέννων, οφείλουμε πρώτα να γνωρίσουμε πραγματικά τον Χριστό, να πιστεύσουμε ότι αυτός είναι ο Σωτήρας μας, «η οδός και η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. 14,6) και να Τον ακολουθήσουμε. Θα ζήσουμε αληθινά Χριστούγεννα - Χριστούγεννα με Χριστό - αντλώντας από τη βιωματική αυτή προσέγγιση του θείου γεγονότος τα πολλαπλά μηνύματα και θεία δώρα της ελπίδας, αισιοδοξίας, πίστης, δύναμης, αγάπης, ταπείνωσης, ελευθερίας από τα πάθη και την αμαρτία, θυσίας και προσφοράς. Θα αντιληφθούμε την αξία της ανθρώπινης φύσης, την οποία προσέλαβε ο Θεός Λόγος για τη σωτηρία μας. Η αδικία, η κακία, η εκμετάλλευση η δολιότητα, η έπαρση και ο ατομοκεντρισμός δεν έχουν καμία θέση στο αληθινό νόημα των Χριστουγέννων. 

Η εορτή των Χριστουγέννων, παράλληλα προς τον κοσμικό και πολιτισμικό χαρακτήρα της, είναι, κυρίως και κατ´ εξοχήν, γεγονός εκκλησιολογικό, πνευματικό, υπαρξιακό, βιωματικό, αλλά και εσχατολογικό, καθόσον ο Τεχθείς Κύριος είναι «χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας» (Εβρ.13,8), «ο ων και ο ην και ο ερχόμενος» (Αποκ. 1,4). 

Είθε ο ενανθρωπήσας Κύριος να προστατεύει από κάθε κίνδυνο και δοκιμασία τον άνθρωπο και να ευλογεί τη ζωή του, σε μια αγλαόκαρπη και σωτήρια πορεία μέσα στην Εκκλησία, η οποία είναι η κιβωτός της σωτηρίας.