ΤΟ «ΠΑΝΘΕΟΝ» ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΣΧΟΛΗΣ: ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΑ ΖΩΠΥΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΤΙΜΑΛΦΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ

Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ 

Καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας 

του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

Άρχων Προστάτης των Γραμμάτων της Μ.τ.Χ.Ε. 

Μια σπουδαία έκδοση είδε το φως της δημοσίευσης το 2019, στην οποία δεν δόθηκε ίσως η προβολή που αξίζει, λόγω των συνθηκών που δημιούργησε η πανδημία της Covid-19. Πρόκειται για την μελέτη ενός σπουδαίου και καταξιωμένου ερευνητή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, του κ. Σταύρου Θ. Ανεστίδη, με τον τίτλο Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής Πάνθεον. Δεκαεπτά προσωπογραφίες [(Αθήνα 2019), έκδ. Σύνδεσμος των εν Αθήναις Μεγαλοσχολιτών, σελ. 213]. Γι’ αυτό και στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε αδρομερώς τον σημαντικότατο αυτό τόμο, που πραγματικά στολίζει τη σχετική, ελληνική και ξενόγλωσση, βιβλιογραφία. 

Ο πολυτελής και καλαίσθητος τόμος είναι αφιερωμένος στη μνήμη του Μητροπολίτου Γέροντος Ηρακλείας κυρού Φωτίου Σαββαΐδου, Μεγάλου Δωρητή του Συνδέσμου των εν Αθήναις Μεγαλοσχολιτών, και ξεκινά με σεπτό πιττάκιο της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Σε αυτόν δημοσιεύονται οι πίνακες που αποθησαυρίζονται στην έδρα του Συνδέσμου, δηλαδή δεκαεπτά προσωπογραφίες ιστορικών προσωπικοτήτων, συνοδευόμενες από εκτενή και ενημερωμένα βιογραφικά σημειώματά τους, με τη σχετική βιβλιογραφία, αλλά και ενίοτε με ορισμένα κείμενα που αναφέρονται στη ζωή και το έργο τους. Μετά τον πρόλογο (σ. 11) του συγγρ. αναδημοσιεύεται μελέτη του ομ. Καθηγητή και Ακαδημαϊκού Πασχάλη Κιτρομηλίδη σχετικά με την Πατριαρχική Σχολή και την ελληνική παιδεία στην Κωνσταντινούπολη, από τον 15ο ως τον πρώιμο 19ο αιώνα (σ. 15), η οποία με σαφήνεια και πληρότητα θέτει το πλαίσιο εντός του οποίου έδρασαν οι εικονιζόμενοι στις προσωπογραφίες που δημοσιεύονται και μελετώνται στον τόμο. 

Στη συνέχεια δημοσιεύονται οι προσωπογραφίες και τα σχετικά βιογραφικά μελετήματα των Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ (σ. 39), Ευσταθίου Κλεοβούλου (σ. 57), Γρηγορίου Παλαμά (σ. 67), Αιμιλίου Νοννότη (σ. 75), Ιωάννη Φιλαλήθη (σ. 81), Αντωνίου Χαριλάου (σ. 89), Βασιλείου Καλλίφρονος (σ. 95), Αναστασίου Χουρμουζιάδη (σ. 103), Θεμιστοκλή Σαλτέλη (σ. 109), Ανδρέα Σπαθάρη (σ. 117), Νικολάου Βούρου (σ. 131), Δημητρίου Μοστράτου (σ. 137), Ευαγγέλου Αμαξοπούλου (σ. 149), Χρήστου Πανταζίδη (σ. 157), Κορνηλίου Ανδρέα Σπαθάρη (σ. 163), Γεωργίου Ζαρίδη (σ. 167) και Ανδρέα Συγγρού (σ. 181). 

Πρόκειται για ιδρυτές, προστάτες, χορηγούς και επιφανείς καθηγητές της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής, η ενασχόληση με τους οποίους αποτελεί ευπρόσδεκτη ερευνητική συμβολή, καθώς συμβάλλει όχι μόνο στην γνώση της ιστορίας της Σχολής και της εκπαίδευσης των ομογενών της Πόλης, αλλά και στην διερεύνηση των βασικών μορφών και των πρωταγωνιστών της πνευματικής και οικονομικής ζωής της κωνσταντινουπολίτικης ομογένειας, του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Ταυτοχρόνως δε πρόκειται για μορφές που κατά κανόνα ήταν άμεσα συνδεδεμένες με την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, κάτι που αποτυπώνει έμπρακτα τον καίριο και ευεργετικό ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου τόσο στην διατήρηση της ελληνικής κλασικής και θεολογικής παιδείας, όσο και την καθοριστική συμβολή του στην διατήρηση της ταυτότητας του Γένους, ως Εκκλησίας Μητέρας και Τροφού, κάτι που συχνά βεβαίως μνημονεύεται στην βιβλιογραφία. 

Ακολουθούν ανάλογα στοιχεία για τους ζωγράφους των προσωπογραφιών αυτών, δηλαδή για τους Κλεονίκη Ασπριώτου (σ. 195), Γεώργιο Γραμμανδάνη (σ. 197), Χρ. Μ. Δέρδερι (σ. 199), Νικόλαο Κεσσανλή (σ. 200), Σακελλάριο Μαγκλή (σ. 202) και Κυριάκο Σουλιώτη (σ. 204). Ο τόμος, άψογος από εκδοτική, διακοσμητική και εκτυπωτική πλευρά, ολοκληρώνεται με αναφορές στην εικονογράφηση (σ. 205), περίληψη στα αγγλικά (σ. 207) και αποσπάσματα πρακτικών του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου των εν Αθήναις Μεγαλοσχολιτών σχετικά με την μετά χείρας έκδοση (σ. 208). 

Από τα προσωπογραφικά σημειώματα και την βιβλιογραφία που παρατίθεται εύκολα γίνεται αντιληπτός ο μεγάλος ερευνητικός μόχθος που χρειάστηκε για να εντοπιστούν τα επιμέρους στοιχεία και να ανασυντεθούν οι βιογραφίες των εικονιζομένων στις προσωπογραφίες αυτές. Γι’ αυτό και το βιβλίο του κ. Ανεστίδη αποτελεί ουσιαστική και σημαντική συμβολή στην μελέτη όψεων της ζωής και της δράσης των Ρωμηών της Πόλης, και αναλόγως πιστεύω ότι θα εκτιμηθεί από τους ερευνητές του μέλλοντος που θα το χρησιμοποιήσουν.