Στο καλό, αγαπητέ… Μνήμη Νίκου Μαγγίνα

Μνήμη Νίκου Μαγγίνα

Του Γιάννη Γιγουρτσή

Συντονιστή Εκπαίδευσης Ομογενειακών Σχολείων

Φωτογραφίες: Στέλιος Γιανσακίδης

Πέθανε τα ξημερώματα του Σαββάτου 10 Απριλίου, από επιπλοκές λόγω κορωνοϊού ο Νίκος Μαγγίνας, ο δημοσιογράφος και προσωπικός φωτογράφος-σκιά του Πατριάρχη Βαρθολομαίου επί δεκαετίες. Έσβησε ήσυχα, στον ύπνο του, μέσα στο δωμάτιό του στο αγαπημένο του Φανάρι. Δεν θα ήθελε και ο ίδιος να γίνει κάπου αλλού. Λίγες μέρες πριν, άκουσα, ήταν να πάει στην Αθήνα, αλλά έχασε το αεροπλάνο. Στο νέο τέστ που χρειάστηκε  για να φύγει ξανά, εμφανίστηκε ο ύπουλος ιός.

Ο Νίκος Μαγγίνας ήταν πολύ περισσότερο από ένας απλός φωτογράφος. Υπήρξε άνθρωπος αγάπης και εμπιστοσύνης, χαμηλών τόνων και ανοιχτόκαρδος, αφοσιωμένος ψυχή τε και σώματι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη.

Ένας κοσμοκαλόγερος, χωρίς ράσα, μια μεγάλη ψυχή, ένας Ρωμιός άρχοντας που, παρά τους χαμηλούς τόνους που τον διέκριναν, καταπιανόταν με πάθος με ό,τι είχε να κάνει με την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία και τη Ρωμιοσύνη. Άνθρωπος με ευγένεια, ήθος, αρχές και ένα εξαιρετικό, λεπτό χιούμορ, ο Νίκος Μαγγίνας αφήνει πίσω του ένα δυσαναπλήρωτο κενό  και θα λείψει πολύ σε όλους και μάλιστα σε εμάς τους φίλους του.

Ο Νίκος έφυγε διακριτικά, έτσι όπως έζησε όλα αυτά τα χρόνια, και ας βρισκόταν επί δεκαετίες στο μάτι του κυκλώνα, στο επίκεντρο των γεγονότων.  Τις γνωριμίες που έκανε, τα μέρη που επισκέφθηκε, τα γεγονότα που έζησε από πρώτο χέρι, εκκλησιαστικά και όχι μόνο, θα τα ζήλευαν πολλοί  άνθρωποι εξουσίας, πολιτικοί και εκκλησιαστικοί ηγέτες αλλά και ιστορικοί του μέλλοντος. Ελάχιστοι «κοινοί» άνθρωποι είχαν ή μπορούν να αποκτήσουν την δική του εμπειρία, ζώντας τόσα χρόνια δίπλα σε ένα από τους πλέον επιδραστικούς ανθρώπους στον  κόσμο.

Συνήθως άνθρωποι στην δική του θέση, που κακά τα ψέματα μπορεί να γίνει θέση μεγάλης επιρροής , δύναμης και άσκησης εξουσίας, την εκμεταλλεύονται για να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους και να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Ο  Νίκος όμως είχε μόνο μία και μόνη φιλοδοξία και ένα συμφέρον. Να προασπίζεται τα δίκαια του Οικουμενικού Πατριαρχείου, να προστατεύει και να προβάλλει το πρόσωπο του Πατριάρχη μας κ. Βαρθολομαίου.

Υπήρξε άνθρωπος χορτάτος και δοτικός, με ήθος και αξίες αταλάντευτες, Ρωμιός άρχοντας πραγματικός,  και ας μη πρόλαβε ο Πατριάρχης να του δώσει  και τυπικά το οφφίκιο άρχοντα. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του χαρακτήρα του ήταν ότι έδινε χώρο στους νέους και βοήθεια σε όποιον του το ζητούσε.

Δεν θα ξεχάσω την δική μας τη γνωριμία, είκοσι και πλέον χρόνια πριν, όταν άρχισα να «μπουσουλάω» στις πατριαρχικές αυλές, θρασύς και εύελπις νέος, καταγοητευμένος από το κλίμα, το πνευματικό και ιστορικό βάρος του χώρου  και άρχισα να «χώνομαι» και να φωτογραφίζω, σχεδόν με αναίδεια,  τον Πατριάρχη και κάθε  ξεχωριστή στιγμή που ζούσα όποτε βρισκόμουν εκεί. Την εποχή εκείνη  χωρίς κινητά με κάμερες και με τις ψηφιακές μηχανές σε νηπιακή μορφή, ελάχιστοι φωτογράφιζαν δημόσια και λίγοι μπορούσαν να έχουν και να χειρίζονται μια καλή SLR (και λίγο αργότερα DSLR) κάμερα για το σκοπό αυτό, όπως εγώ.  Θυμάμαι, υπήρξαν φορές που ήμουν ο μόνος που φωτογράφιζε  στο Φανάρι, εκτός από εκείνον. Χωνόμουν πίσω του, δίπλα του, απέναντι, κάποτε μπροστά του,  για να πάρω το σωστό καρέ. Και εκείνος  όχι μόνο δεν ενοχλείτο από το θράσος μου, όχι μόνο δε μου έλεγε να σταματήσω και να μην τον ενοχλώ,  αλλά μου παραχωρούσε χώρο, κυριολεκτικά και μεταφορικά, με άφηνε και ουσιαστικά με ενεθάρρυνε να κάνω το κέφι μου, ίσως γιατί διέκρινε το πάθος μου την πραγματική αγάπη που γεννιόταν μέσα μου για τον χώρο που βρισκόμουν και τον άνθρωπο που φωτογράφιζα.

Ο Νίκος δεν προασπίστηκε μικρόψυχα «τον χώρο του» ούτε έδειξε έπαρση και αλαζονεία. Δεν ενοχλήθηκε με την επιμονή του και την αδιακρισία μου, σχεδόν, αλλά αντίθετα, μου άνοιξε την καρδιά του φιλόξενα και γενναιόδωρα και μαζί «το χώρο του», δηλαδή το ίδιο το Πατριαρχείο. Φυσικά, δεν άργησε η γνωριμία μας να εξελιχθεί και, όταν προχώρησε, να μετατραπεί σε ειλικρινή φιλία που δυνάμωνε με τα χρόνια.

Την ίδια δοτική στάση έδειξε μερικά χρόνια αργότερα όταν του σύστησα τον Στέλιο Γιανσακίδη, έμπειρος επαγγελματία φωτογράφος αυτός από την Θεσσαλονίκη, που για οικογενειακούς λόγους έζησε και εργάστηκε, ως φωτογράφος ασφαλώς, για μία δεκαετία στην Κωνσταντινούπολη. «Να τον βοηθήσεις» του είπα, όταν τους σύστησα, σαν σήμερα το θυμάμαι σε μια λειτουργία στον Άγιο Κωνσταντίνο και Ελένη στο Επταπύργιο. «Μα τι με λες αγαπητέ;» μου απάντησε με εκείνο το ξεχωριστό γλυκό υπομειδίαμα του. Σα να μου έλεγε, «Καλά, δεν με ξέρεις;» Και τον βοήθησε τον Στέλιο και τον στήριξε και του έδωσε και δουλειές. Σε εκείνον ανήκουν αυτές οι υπέροχες φωτογραφίες του Νίκου Μαγγίνα, από τις καλύτερες που έχω δει να κυκλοφορούν, και με την άδειά του τις δημοσιεύω, τις περισσότερες για πρώτη φορά. Η τελευταία μάλιστα είναι μαζί με έναν άλλον σπουδαίο Ρωμιό που χάθηκε πριν λίγα χρόνια, τον Δημήτρη Φραγκόπουλο.

Σήμερα είναι μια ηλιόλουστη ανοιξιάτικη μέρα του Απρίλη, Τρίτη και 13. Την ίδια ακριβώς ημερομηνία έπεσε και η Πόλη στους Φράγκους, θυμάσαι πού το σχολιάζαμε κάποτε; Αυτή την αλλιώτικη, ξεχωριστή, ημέρα σε αποχαιρετήσαμε Νίκο μου, σεμνά και διακριτικά, όπως σου ταίριαζε, στο όμορφο Ρωμέικο νεκροταφείο του Σισλί που πάμπολλες φορές φωτογράφησες.. Η συγκυρία του κορωνοϊού το θέλησε να γίνει έτσι, μα και εσύ θα το προτιμούσες, είμαι βέβαιος.

Μια ολόκληρη εποχή κλείνει μαζί σου, μα τα σημάδια της, αποτυπωμένα ανεξίτηλα θα φέρουν την υπογραφή σου και θα τιμούν την μνήμη σου αιώνια.

Καλό ταξίδι αγαπητέ…

Και ένα υστερόγραφο
Ο αστικός μύθος, ή αν προτιμάτε ο «φαναριώτικος μύθος»,  λέει ότι ο Μαγγίνας που φωτογράφιζε ακατάπαυστα, δεν έδινε ποτέ φωτογραφίες σε όσους φωτογράφιζε. Τον μύθο μάλιστα τον συντηρούσε και ο Πατριάρχης με το ευφυές χιούμορ του –το χιούμορ ήταν σίγουρα ένα στοιχείο στο οποίο ταίριαζαν με τον Μαγγίνα. Ευκαίρως ακαίρως, ειδικά αν κάποιος παριστάμενος ζητούσε την φωτογραφία που  του τράβηξε ο Νίκος με τον Πατριάρχη, έλεγε γελώντας. «Ο Μαγγίνας φωτογραφίες δεν δίνει. Τόσα χρόνια με τραβάει εμένα, μια φωτογραφία του δεν έχω δει» «Κρατάει το αρχείο του επτασφράγιστο μυστικό» «Αν σας δώσει  τη φωτογραφία, να μου τη στείλετε και εμένα» και άλλα παρόμοια που δημιουργούσαν μια ευχάριστη διάθεση και έκαναν τον Νίκο να χαμογελά  με εκείνο το ιδιαίτερο χαμόγελου ενός παιδιού που έχει κάνει σκανταλιά. Στην έκθεση που έκανε ο Μαγγίνας προ ολίγων ετών στο Σισμανόγλειο Μέγαρο  στην Κωνσταντινούπολη, στην οποία παρουσίαζε μέρος της δουλείας του για τον Πατριάρχη είχε πει ο Παναγιώτατος: «Καλά που έγινε αυτή η έκθεση, για να μπορέσω να δω επιτέλους και εγώ κάποιες φωτογραφίες από αυτές που χρόνια με τραβά το Μαγγίνας».
Μια άλλη πάλι φορά, βγάζαμε φωτογραφία στο Πατριαρχείο όλοι οι καθηγητές της Μεγάλης του Γένους Σχολής με τον Πατριάρχη, έβγαλα και με την δική μου μηχανή και κάποιος σχολίασε ότι και εγώ δεν δίνω φωτογραφίες. «Ωχ κατάλαβα, δεύτερος Μαγγίνας έγινε και αυτός» σχολίασε , πάλι με χιούμορ ο Πατριάρχης, αναφερόμενος σε εμένα. Αυτό επαναλήφθηκε κανά δυο φορές ακόμη με άλλες ευκαιρίες, το έλεγαν τακτικά φίλοι και συνάδελφοι  που έκαναν αναφορά και στην κουβέντα του Πατριάρχη  και εγώ, κατά βάθος, καμάρωνα και προσπαθούσα να …κρατήσω τον τίτλο τιμής «δεύτερος Μαγγίνας» που με ακολουθούσε για καιρό, σχεδόν μέχρι τώρα. 

Στην πραγματικότητα ο Νίκος Μαγγίνας, που δούλευε ακατάπαυστα και είχε όντως συγκεντρώσει ένα τεράστιο φωτογραφικό αρχείο, και όχι μόνο, μια χαρά έδινε τις φωτογραφίες του εκεί που χρειαζόταν.  Και σε εμένα έστειλε κάποιες φορές που του τις ζήτησα για δημοσίευση. Ο Νίκος μοιραζόταν, δεν τσιγκουνευόταν τις φωτογραφίες ούτε κρατούσε ζηλότυπα τα «δικαιώματα». Με το ζόρι τα τελευταία χρόνια άρχισε να βάζει το όνομά του σε κάποιες που δημοσιεύονταν, μετά και από την παρότρυνση φίλων. Απλά δεν προλάβαινε, δεν είχε το χρόνο να τους εξυπηρετήσει όλους που του ζητούσαν προσωπικές φωτογραφίες, πάντα υπήρχε ένα νέο καθήκον, ένα νέο γεγονός για να τρέξει να προλάβει να φωτογραφίσει, να γράψει για αυτό, να το μεταδώσει. 

Γι' αυτό άλλωστε δεν μπόρεσε ποτέ να προχωρήσει και την κατάταξη του πολύτιμου αρχείου του, το οποίο βρίσκεται στο  διαμέρισμά του στην Αθήνα και βεβαίως στο Φανάρι. Το αρχείο αυτό που  συνιστά ένα κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της Πατριαρχίας του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, αλλά και της ιστορίας της Ρωμιοσύνης των τελευταίων δεκαετιών αναζητεί την θέση που του αξίζει και τους ανθρώπους που θα το διαχειριστούν. Η προσφορά του Νίκου Μαγγίνα στην Εκκλησία και την Ρωμιοσύνη δεν τελειώνει με τον πρόωρο θάνατό του. Το έργο που αφήνει πίσω του θα προσφέρει πολλά και στο μέλλον. Αρκεί να βρεθεί στα σωστά χέρια, εγκαίρως.

Η  φωτογραφία είναι από την εορτή του Αγίου Ανδρέου στο Φανάρι στις 30 Νοεμβρίου 2020. 

Ο Νίκος, ως σωστός φωτογράφος, σπάνια φωτογραφιζόταν, αλλά βρισκόταν πάντα πίσω από την φωτογραφία. Εδώ πήγα να τον φωτογραφίσω επί το έργον με το κινητό μου, με κατάλαβε και αμέσως σήκωσε το δικό του κινητό για να με φωτογραφίσει και αυτός πίσω με παιχνιδιάρικη διάθεση.

Κλασικός Νίκος Μαγγίνας της καλοσύνης και του χιούμορ