ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Συνοδική Θεία Λειτουργία πραγματοποιήθηκε το πρωί της Κυριακής 1 Δεκεμβρίου 2013, με κάθε λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια στον Ιερό Καθεδρικό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου Χανίων, για τα 100 χρόνια της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Ειρηναίου και συλλειτουργούντων των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών: Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων κ. Ειρηναίου, Πέτρας και Χερρονήσου κ. Νεκταρίου, Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέου, Κισάμου και Σελίνου κ. Αμφιλοχίου και Κυδωνίας και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνού. 

Κλήρος και λαός γέμισαν ασφυκτικά τον Ιερό Ναό ανάμεσα τους εκπρόσωποι της Κυβέρνησης, των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας, της Περιφέρειας και του Δήμου. Την Κυβέρνηση εκπροσώπησε ο Υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης κ. Κυριάκος Μητσοτάκης ενώ παρέστησαν: ο Επίτιμος Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας και πρώην Πρωθυπουργός κ. Κων/νος Μητσοτάκης, ο Αντιπρόεδρος της Βουλής κ. Χρήστος Μαρκογιαννάκης, η Βουλευτής κ. Ντόρα Μπακογιάννη, ο Βουλευτής κ. Μανούσος Βολουδάκης, ο Περιφερειαρχης κ. Σταύρος Αρναουτάκης, ο Αντιπεριφερειάρχης κ. Απόστολος Βουλγαράκης, Δήμαρχοι και Αντιδήμαρχοι, ο Αρχηγός του Ναυτικού και του Λιμενικού και επρόσωποι όλων των Μητροπόλεων.
Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ακολούθησε επίσημος Δοξολογία, ενώ τον Πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέας ως ακολούθως:

«Πολλά μπορούν να λεχθούν για τη σημερινή ιστορική επέτειο της εκατονταετίας από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Θα μου επιτρέψετε όμως να περιοριστώ στην επισήμανση των παρακάτω επτά σημείων: 
1ο. Οι ιδεολογικές προϋποθέσεις που οδήγησαν πριν 100 χρόνια, το 1913, στην ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, διαμορφώνονται στο τέλος του 18ου αιώνα, με το κίνημα του νεοελληνικού διαφωτισμού, συνέχεια και συνέπεια της γαλλικής επανάστασης του 1789 και της αρχής των εθνοτήτων, η οποία τελικά κέρδισε τη μάχη, με αποτέλεσμα την ισχυροποίηση και οριστική διαμόρφωση των εθνικών κρατών, με πρώτο το Ελληνικό κράτος στο χώρο της Βαλκανικής στις αρχές του 19ου αιώνα. 
2ο. Το μεγαλείο των ελληνοφώνων ορθοδόξων χριστιανών της Κρήτης έγκειται και εδράζεται στο γεγονός ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, η παραδοσιακή χριστιανική ελληνόφωνη κρητική κοινωνία, αταλάντευτα, με δυσεύρετη συνέπεια και σταθερότητα, διεκδικεί, διαμορφώνει προϋποθέσεις και προχωράει σε επαναστάσεις, συστοιχιζόμενη, παρόλη την αυστηρά παραδοσιακή της δομή, με τα προωθημένα ευρωπαϊκά κινήματα, που στοχεύουν στο τέλος των αυτοκρατοριών και συνακόλουθα στη διάλυση και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. 
3ο. Οι συνεχείς επαναστάσεις των χριστιανών της Κρήτης του 19ου αιώνα, με τη σαφέστατα μεγάλη πληθυσμιακή υπεροχή έναντι των μουσουλμάνων, συγκροτούν ένα φαινόμενο δυσεύρετο στα Βαλκάνια και άγνωστο στο μικρασιατικό χώρο. Οι καθ’ ολοκληρία ελληνόφωνοι χριστιανοί της Κρήτης, στοχεύουν με τις επαναστάσεις, έως και περί το 1850 στη διεύρυνση των προνομίων τους. Συνεπώς, στη βελτίωση των συνθηκών της διαβίωσης τους, ερχόμενοι εκ των πραγμάτων σε αντιπαλότητα και ρήξη με το μουσουλμανικό πληθυσμό της Κρήτης, οι οποίοι, αν και ελληνόφωνοι εξισλαμισθέντες στην πλειοψηφία τους, με τα δικαιώματα που η σαρία δια της Πύλης τους διασφαλίζει, αυθαιρετούν και καταπιέζουν τη χριστιανική πλειονότητα της Κρήτης. 
4ο. Η διεύρυνση της ελληνικής επικράτειας, με την ενσωμάτωση των Επτανήσων το 1864 και της Θεσσαλίας το 1881, η συνακόλουθη ισχυροποίηση του Ελληνικού κράτους και η εξακτίνωση του εθνικού μας κέντρου της Αθήνας και στην Κρήτη, με τη δημιουργία προξενείων και συλλόγων, την έκδοση εφημερίδων, την εγκατάσταση δασκάλων, καθηγητών, δικηγόρων, γιατρών, που έχουν αποφοιτήσει από το Εθνικό Πανεπιστήμιο, συγκεκριμενοποιούν τον στόχο της συνεχούς επαναστατικής διάθεσης των Κρητών. H χριστιανική Κρήτη διασκελίζει το γενικό αίτημα της ελευθερίας και της διεύρυνσης των προνομίων. Θεωρητικά αποσαφηνισμένη συστοιχίζεται με την εθνική ιδέα και διεκδικεί δυναμικά την ένωσή της με την Ελλάδα. Η περίοδος της αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας θα παρέλθει και η ένωση θα γίνει πραγματικότητα. 
5ο. Η χαρισματική προσωπικότητα του Ελευθερίου Βενιζέλου καθόρισε τις εξελίξεις στην πορεία προς την ένωση. Παράλληλα, η Κρήτη, μετά το 1903, ακολουθεί, στην πορεία για την ένωση, τη δυναμική επιλογή του Βενιζέλου, γνωρίζει πρώτη ανά το πανελλήνιο τον εθνικό διχασμό και μερίζεται σε βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς. Ο Βενιζέλος με το κίνημα στο Θέρισο το 1905 κέρδισε τη μάχη. Κυριαρχεί στην Κρητική Πολιτεία. Αποδυναμώνονται πλέον οι εσωτερικές διενέξεις του παρελθόντος, όπως αυτές των καραβανάδων και των ξυπόλυτων, αλλά και άλλες ποικίλες αντιθέσεις και αντιπαλότητες. Και όταν η διεθνής συγκυρία το επέτρεψε, με τις συνθήκες Λονδίνου και Βουκουρεστίου, το 1913 ο Βενιζέλος πραγματοποίησε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. 

6ο. Η Εκκλησία της Κρήτης, καθ’ όλη τη διάρκεια των επαναστατικών διεργασιών του 19ου και του 20ου αιώνα, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Διαδραματίζει μείζονα και πρωτοποριακό ρόλο στις πάμπολλες διεργασίες και πρωτοβουλίες που τελεσιουργούνται στην Κρήτη. Παρεμβαίνει καθοριστικά στα δρώμενα και στις αποφάσεις. Με τους Σφακιανούς επίσκοπο Γρηγόριο Παπαδοπετράκη και εψηφισμένο επίσκοπο Παρθένιο Κελαϊδή, τον αρχιμανδρίτη Παρθένιο Περίδη, τους επισκόπους Διονύσιο Καστρινογιαννάκη, Δωρόθεο Κλωνάρη, Χρύσανθο Τσεπετάκη, Τίτο Ζωγραφίδη, τον ηγούμενο Γαβριήλ του Αρκαδίου, τους επώνυμους και ανώνυμους κληρικούς εδώ στην Κρήτη, με πρωτοπόρα την Εκκλησία, προχωρήσαμε από την εθναρχική στην εθνική συνείδηση.
7ο. Η πολιτιστική και πνευματική ταυτότητα της χριστιανικής Κρήτης, που το 1913 ενώθηκε με τον εθνικό κορμό, αποτελεί κατ’ ουσίαν συνέχεια και συνέπεια της εκστρατείας στην Κρήτη του Νικηφόρου Φωκά, το 961. Ο Νικηφόρος Φωκάς επανασύνδεσε την Κρήτη πολιτικά, πολιτιστικά και κοινωνικά με την αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης και με το πνευματικό κέντρο του Ορθόδοξου κόσμου, το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στα δίσεκτα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας το Οικουμενικό Πατριαρχείο διαφύλαξε στην Κρήτη, αλλά και σ’ ολόκληρη τη Βαλκανική και τη Μικρά Ασία, την ορθόδοξη χριστιανική παρακαταθήκη, η οποία μέσα από την ιδεολογική πορεία της αρχής των εθνοτήτων, οδήγησε την Κρήτη στην ένωση με την Ελλάδα, με τους ομόγλωσσους και ομόθρησκους Έλληνες. 
Ο μετέπειτα Ρεθύμνης Χρύσανθος το 1897 στο στρατόπεδο του Ακρωτηρίου θα εκφωνήσει στο λόγο του: «Τέκνα φυσικά της Ελλάδος, αυτήν και μόνον αναγνωρίζομεν Μητέρα μας, αυτήν και Έθνος μας, υπέρ αυτής αγωνιζόμεθα τον άνισον τούτον αγώνα, μετ’ αυτής και θα αποθάνομεν. Δεν γνωρίζομεν άλλον λαόν, εκτός του Ελληνικού, με τον οποίον να μας συνδέουν το ίδιο αίμα, η ίδια γλώσσα και η ίδια ιστορία … σε παρακαλούμεν θερμώς με δάκρυα εις τους οφθαλμούς, Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, όπως είμεθα ενωμένοι με την Ελλάδα κατά το φρόνημα και το αίσθημα να μας ενώσης και πολιτικώς». 

Στη συνέχεια σχηματίστηκε πομπή, παιανίζοντας οι μπάντες των Ενόπλων Δυνάμεων, για την μεταφορά της υφαντής σε κρητικό αργαλειό Ελληνικής Σημαίας, στο φρούριο του Φιρκά, κρατώντας την και πάλι με υπερηφάνεια και λεβεντιά εκατό χρόνια μετά από την 1η Δεκεμβρίου του 2013, άντρες με παραδοσιακές φορεσιές, αναμοχλεύοντας μνήμες του ιστορικού παρελθόντος. 

Οι λαμπρές πανηγυρικές εκδηλώσεις στο φρούριο του Φιρκά, ολοκληρώθηκαν με την ομιλία του Δημάρχου Χανίων κ. Εμμανουήλ Σκουλάκη στο φρούριο του Φιρκά, την έπαρση της Ελληνικής Σημαίας, τους 21 χαιρετιστήριους κανονιοβολισμούς από την φρεγάτα του πολεμικού ναυτικού Αδρίας και την θεαματική επίδειξη από την ομάδα Ζευς της πολεμικής αεροπορίας με το πολεμικό αεροσκάφος F-16. 

Κατόπιν ακολούθησε επίσκεψη στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης (παρουσίαση αναμνηστικής σειράς γραμματοσήμων), στο Δημαρχείο Χανίων για τα εγκαίνια της βιβλιοθήκης του Ελευθερίου Βενιζέλου, στον Φιλολογικό Σύλλογο “Χρυσόστομος” (φωτογραφική έκθεση Περικλή Διαμαντόπουλου) και στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων (έκθεση “Κρήτη 1913-2013”).