Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΣΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΜΒΡΟΣΙΟΥ ΣΤΟ ΜΙΛΑΝΟ (ΦΩΤΟ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ)

Ὁμιλία 

τῆς Α. Θ. Παναγιότητος 

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου 

κ. κ. Βαρθολομαίου 

κατὰ τὴν Preghiera Ecumenica 

ἐν τῇ Βασιλικῇ τοῦ Ἁγίου Ἀμβροσίου 

(16 Μαΐου 2013) 

"Ἐποίησε κράτος ἐν βραχίονι αὑτοῦ· καθεῖλε γάρ δυνάστας ἀπό θρόνων, καί ὕψωσε ταπεινούς ὁ Θεός τοῦ Ἰσραήλ· ἐν οἷς ἐπεσκέψατο ἡμᾶς Ἀνατολή ἐξ ὕψους, καί κατεύθυνεν ἡμᾶς εἰς ὁδόν εἰρήνης" (Εἱρμός Θ΄ Κανόνος Δικαίου Λαζάρου). 

Σεβασμιώτατε ἀδελφέ ἐν Κυρίῳ Καρδινάλιε κύριε Angelo Scola, 

Ἀδελφοί Ἱεράρχαι, καί υἱοί καί θυγατέρες ἐν Χριστῷ ἀγαπηταί, 

Ἀληθῶς ἐποίησε "κράτος" ὁ Κύριος καί ἰδού διανύομεν ὡς Ἐκκλησία καί ὡς ἀνθρωπότης, ἐν σχετικῇ ἐλευθερίᾳ πάντοτε -ἀπόλυτος ἐλευθερία εἶναι ὁ Χριστός καί ἡ πλησίον Αὐτοῦ ζωή- τό τρέχον ἔτος, κατά τό ὁποῖον συμπληροῦνται 1700 ἔτη ἀπό τῆς ἐκδόσεως τοῦ Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων.
Δοξάζομεν τόν Ἀναστάντα Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν καί ὑμνοῦμεν τήν "ἀνείκαστον Αὐτοῦ ἰσχύν", διότι "θανόντας τῇ ἁμαρτίᾳ ἤγειρε τῷ λόγῳ Αὐτοῦ, ὁ τῶν ὅλων πλαστουργός", καθώς εὑρισκόμεθα εἰς τήν ἱστορικήν ταύτην πόλιν τῶν Μεδιολάνων, καί μάλιστα εἰς τήν παναρχαίαν βασιλικήν τοῦ Ἁγίου Ἱεράρχου Ἀμβροσίου, ἐρχόμενοι ἀπό τῆς Κωνσταντίνου Πόλεως, τήν ὁποίαν ἀνίδρυσε καί κατηξίωσεν ὁ ἅγιος Βασιλεύς Κωνσταντῖνος ὡς Νέαν Ρώμην. 

"Ὁ κόσμος παράγεται καί ἡ ἐπιθυμία αὐτοῦ· ὁ δέ ποιῶν τό θέλημα τοῦ Θεοῦ μένει εἰς τόν αἰῶνα" (Α´ Ἰωάν. β΄,17). Ἐάν ἐγκύψωμεν καί ἀναλογισθῶμεν τό μ ή ν υ μ α τοῦ προαναφερθέντος ἱεροῦ χωρίου, ἐάν ρίψωμεν ἕν φευγαλέον ἴσως βλέμμα εἰς τάς δέλτους τῆς παγκοσμίου ἱστορίας, θά ἴδωμεν πολλούς μεγιστᾶνας τοῦ παρόντος αἰῶνος, ἐγκλωβισθέντας εἰς τήν ὑλιστικήν θεώρησιν τῆς ζωῆς καί τοῦ σώματος καί ἐπιδοθέντας εἰς τήν ἀπόλαυσιν μιᾶς ἀνέτου καί τρυφηλῆς ζωῆς, νά ἔχουν ἐξαφανισθῆ ἀπό προσώπου τῆς ἱστορικῆς μ ν ή μ η ς καί τό μνημόσυνον αὐτῶν νά ἔχῃ ἀπολεσθῆ "μετ᾿ ἤχου"! 

Ἀντιθέτως, ὅταν ὁ "βραχίων" Κυρίου, ὁ ὑψηλός καί κραταιός, "ἐπινεύσῃ ἀγαθά", ἄσημοι κατ᾿ ἄνθρωπον καί ἐν ὄρεσι καί σπηλαίοις διαβιοῦντες καί ἐν προσευχῇ προσκαρτεροῦντες ἀλλά καί οἱ ἐν τῷ κόσμῳ Ἅγιοι, ὡς ὁ π ι σ τ ό ς βασιλεύς Κωνσταντῖνος, γινόμενοι ὄργανα τῆς Θείας Προνοίας καί ἀκόλουθοι τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ὄχι μόνον δέν ἔχουν παραδοθῆ εἰς τήν ἀνθρωπίνην λ ή θ η ν, ἀλλά ἀναρίθμητα πλήθη χριστιανῶν τιμῶνται μέ τά ὀνόματά των, πλῆθος Ναῶν ἀνεγείρονται εἰς τιμήν των καί κυρίως ἡ μεσιτεία των καί ἡ πρεσβεία των ὑπέρ τοῦ ἀεί πλανωμένου ἀνθρώπου παραμένει ἰσχυρά καί βεβαία. 

Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, ταπεινωθείς, ὡς ἀρνηθείς τήν παράλογον ἰσοθεΐαν τῶν ρωμαίων αὐτοκρατόρων, προτιμήσας δέ πλέον πάντων τόν σ τ α υ ρ ό ν τοῦ Κυρίου, τοῦ ὁποίου τό σημεῖον εἶδεν ἐν τῷ οὐρανῷ ἐν μέσῃ μεσημβρίᾳ πρό τῆς μάχης, ἀπολαμβάνει πλέον τήν χαράν καί τήν δόξαν, ἔνθα εὑρίσκεται τό ἀναστάν καί ἄφθαρτον καί δεδοξασμένον Σῶμα τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου Ἰησοῦ, οὐχί εἰς τήν φθαρτήν καί ἐπίγειον Κωνσταντινούπολιν, ἀλλά εἰς τήν ἐπουράνιον πόλιν τῶν πρωτοτόκων, μετά τῶν βιωσάντων τήν εὐαγγελικήν ἀλήθειαν μαρτυρικῶς, εἴτε ἐν αἵματι εἴτε κατά συνείδησιν! 

Χαιρόμεθα χαράν μεγάλην ἅπαντες, διότι εὑρισκόμεθα σήμερον εἰς τήν Βασιλικήν ταύτην τοῦ Ἁγίου Ἀμβροσίου, ἔνθα φυλάσσεται τό τίμιον λείψανον, τό ὁποῖον ἔσχομεν τήν εὐλογίαν νά προσκυνήσωμεν, τοῦ ἐκ κοιλίας ἡγιασμένου τούτου Ἱεράρχου, τοῦ πλάκας δεξαμένου θείας δόξης, τοῦ προστάτου τῶν πενήτων καί θεραπευτοῦ τῶν ἁμαρτανόντων, τοῦ πρεσβεύοντος ἐνώπιον τοῦ Θρόνου τοῦ Κυρίου ὑπέρ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων καί τῆς σωτηρίας ὅλου τοῦ κόσμου. 

Ὁ πρό δεκαέξ καί πλέον αἰώνων ποιμήν ταύτης τῆς πόλεως ἀποτελεῖ διά πάντας ὅσους ἔχουν ἀναλάβει εἰς τούς ὤμους των τό φορτίον τῆς διαποιμάνσεως τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ὑ π ό δ ε ι γ μ α, καθότι καί ὡς κ ο σ μ ι κ ό ς ἄρχων, πρός τῆς χειροτονίας του εἰς Ἐπίσκοπον, ἀλλά καί ὡς Ἱ ε ρ ά ρ χ η ς, ἦτο πάντοτε π ρ ο σ ι τ ό ς εἰς πάντας, ἤκουε πάντων τά αἰτήματα καί τάς αἰτιάσεις, καί κυρίως ἦτο δ ί κ α ι ο ς , ἐ π ι ε ι κ ή ς, ἁ γ ν ό ς, μιμητής εἰς τήν ἀ γ ά π η ν τοῦ Χριστοῦ, τήν ἀγάπην, τοῦ "Χριστοῦ τό ἐγχείρημα", ὡς διεκήρυττεν, ἔγραφε καί ἐβίωνε.

Τοιουτοτρόπως κατώρθωσε νά εἶναι ἀληθής π ο ι μ ή ν "ἀνθρωπικῶς πάντα ἀνεχόμενος". Ἦτο πάντοτε ἀγαπητός εἰς πάντας καί ἀπέσπα τήν ἀγάπην, τήν ἐκτίμησιν καί τόν σεβασμόν ὅλων τῶν τάξεων τοῦ λαοῦ, τούς ὁποίους οὐδέποτε διεχώριζεν εἰς χριστιανούς καί ἀπίστους, εἰς οἰκείους καί ξένους, εἰς ἡμετέρους καί εἰς ἐκτός τῆς θείας παρεμβολῆς τῆς ἀγάπης. 

Ὁ Ἅγιος Ἀμβρόσιος ὁ Μεδιολάνων καί ὁ αὐτοκράτωρ Μέγας Κωνσταντῖνος εἶχον κοινόν τόν Χριστόν, κοινήν τήν ἄσκησιν, κοινήν τήν ἀγάπην, τήν ἀνιδιοτέλειαν, καί εἰς πᾶσαν περίστασιν κατά τήν ὁποίαν προέκυπτε περίπλοκος ἐκκλησιαστική ἤ ἀνθρωπιστική ὑπόθεσις δέν ἐδίσταζον νά ἐπιλέγουν καί νά προτείνουν τήν μοναδικήν λύσιν, τήν Θ υ σ ί α ν. 

Ὁ ἐκ τῶν προκατόχων σας, Σεβασμιώτατε ἀδελφέ Καρδινάλιε, Ἅγιος ᾿Αμβρόσιος, διεκήρυττε καί ἐπίστευεν ὅτι "ἡ Ἐκκλησία ποτέ δέν ζημιοῦται ὅταν κερδίζῃ ἡ ἀγάπη". Ἐκ τῶν χειλέων αὐτοῦ ἐπήγαζε νέκταρ ἀθανάτου ζωῆς, ἐν χάριτι εὐφραῖνον καί κατατέρπον τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ. 

Καί ἐάν ἐν Βηθανίᾳ "ἐδάκρυσεν ὁ Κτίστης· τόν Λάζαρον ἀνιστῶν, νόμῳ φύσεως σαρκός· καί Μάρθας τά δάκρυα λιπών, καί τόν κλαυθμόν Μαρίας, εἰς χαράν μεταβαλών", ἄς ἀναλογισθῶμεν τό ὑ π ό δ ε ι γ μ α, κατά μ ί μ η σ ι ν Αὐτοῦ, τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἀλλά καί τοῦ θεοφιλοῦς Ἐπισκόπου Ἀμβροσίου, oἱ ὁποῖοι διά πόσων δακρύων καί κλαυθμῶν, διά τῆς ἀ γ ά π η ς καί τῆς θ υ σ ί α ς τῆς παρερχομένης ἐγκοσμίου δόξης, μετέβαλον τόν "κλαυθμόν" τῶν διωγμῶν εἰς χαράν ἐλευθερίας καί τά "δάκρυα" τῆς ἀπολυτρώσεως εἰς σωτηρίαν. 

Ἀδελφοί ἐν Κυρίῳ, 

Ἔχουν παρέλθει 1700 ἔτη ἀπό τῆς ἐποχῆς κατά τήν ὁποίαν εἰς τήν ἱστορικήν ταύτην πόλιν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος παρέσχεν εἰς τούς χριστιανούς καί εἰς τήν θρησκευτικήν συνείδησιν τήν ἐ λ ε υ θ ε ρ ί α ν νά πιστεύουν εἰς τόν Θεόν, "ποιητήν οὐρανοῦ καί γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καί ἀοράτων [...] δι᾿ Οὗ τά πάντα ἐγένετο", συντηροῦνται καί κυβερνῶνται "μέχρι τερμάτων αἰῶνος". 

Εἰς τήν σημαντικήν ἐκείνην ἱστορικήν σ τ ι γ μ ή ν ἡ ἀνθρωπότης ὀφείλει πάρα πολλά, διότι διά πρώτην φοράν καθιερώθη ἡ ἀνεξιθρησκεία ὡς ν ό μ ο ς μιᾶς Αὐτοκρατορίας, τῆς Ρωμαϊκῆς, ἡ ὁποία ἐπηρέαζε τότε τάς "τύχας" τοῦ κόσμου ὅλου. Δι᾿ αὐτῆς τῆς παρασχεθείσης ἐλευθερίας καί διά τῶν μεταρρυθμίσεων τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου εἰς ὅλα τά ἐπίπεδα τῆς νομοθεσίας καί τοῦ βίου τῆς Αὐτοκρατορίας του, ἐπηρεασμένου βαθύτατα ἀπό τήν χριστιανικήν διδασκαλίαν, ἐτέθησαν τά θ ε μ έ λ ι α καί αἱ β ά σ ε ι ς τῶν μεγανενεστέρων μέχρι καί τῶν σημερινῶν θεμελιωδῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου.

Ἀτυχῶς ὅμως οἱ ν ό μ ο ι μεταβάλλονται κατά τήν κρίσιν καί τό δοκοῦν ἑκάστης ἐξουσίας. Ἄλλοτε πρός τό καλλίτερον. Συνήθως πρός π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ό ν, ὑπό διάφορα προσχήματα, τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων. Ἔχομεν οἱ πάντες πεῖραν καί σήμερον τῆς βουλήσεως τῆς ἐξουσίας καί τῶν διαγενομένων πολλάκις "ὄρθρου βαθέος" διεργασιῶν ἀρνήσεως τοῦ χριστιανικοῦ μηνύματος τῆς ἀγάπης καί τῆς θυσίας "πρίν ἀλέκτωρ φωνήσει", καί παραδίδομεν εἰς τήν "πυράν" τῆς λήθης ἐλευθερίαν καί ἀνθρώπινα δικαιώματα καί ἀγάπην καί δικαιοσύνην μεταξύ οἰκείων, μεταξύ χριστιανῶν, μεταξύ τῶν ἀδελφῶν συνανθρώπων. 

Σήμερον, παρά τάς σημειουμένας φαινομενικάς ἔν τισι προόδους ἐν τῷ κόσμῳ εἰς θέματα σεβασμοῦ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, οἱ διωγμοί κατά τῶν χριστιανῶν δέν ἔχουν παύσει. Μετά πολλῆς θλίψεως βλέπομεν καί σήμερον τούς χριστιανούς, παντός δόγματος, νά διώκωνται εἰς πολλά μέρη, νά θεωρῶνται ἐχθροί τῆς κοινωνίας καί τοῦ κράτους, τήν χριστιανικήν πίστιν νά μή εἶναι ἀνεκτή εἰς πλείστας χώρας καί νομοθεσίας, καί πολλούς ἀδελφούς μας χριστιανούς, ἄνδρας καί γυναῖκας, κληρικούς καί λαϊκούς, γέροντας καί νέους, νά πίνουν τό ποτήριον τῆς πικρίας καί πολλάκις καί τοῦ μαρτυρίου, ἐπί μόνῳ τῷ λόγῳ τῆς "ἀντιπαθείας". Καί λησμονοῦμεν οἱ χριστιανοί ὅτι ὁ Κύριος καί Σωτήρ ἡμῶν μᾶς "ἐνέδυσε τό πήλινον σῶμα καί μᾶς ἔπνευσε ζωήν καί εἴδομεν τό φῶς Του", ἵνα ἀγάπην ἔχωμεν ἐν ἀλλήλοις καί ἵνα ὦμεν ἕν, καθώς αὐτός ἕν ἐστι πρός τόν Πατέρα καί τό Πανάγιον Πνεῦμα, τήν μίαν Θεότητα καί Βασιλείαν καί Κυριότητα καί Δύναμιν καί Ἐξουσίαν, ἡ ὁποία κατισχύει τῶν νόμων καί ἐν τῇ ὁποίᾳ Θεότητι φῶς καί δικαιοσύνη καί ἀγάπη καί ἑνότης ἐπικρατεῖ. 

Τά ἀνθρώπινα γεγονότα καί ἡ πορεία τοῦ κόσμου, οἱ πόλεμοι, αἱ ἀκαταστασίαι, ἡ ἀδικία, ἡ ἀνασφάλειά μας ἀληθῶς δέν μᾶς φοβίζουν. 

Ὁ Κύριος διδάσκει: "μακάριοί ἐστε ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καί διώξωσι καί εἴπωσι πᾶν πονηρόν ρῆμα καθ᾿ ὑμῶν ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ. Χαίρετε καί ἀγαλλιᾶσθε ὅτι ὁ μισθός ὑμῶν πολύς ἐν τοῖς οὐρανοῖς· οὕτω γάρ ἐδίωξαν τούς προφήτας τούς πρό ὑμῶν" (Ματθ. ε΄,11-12). Καί "εἰ ἐμέ ἐδίωξαν καί ὑμᾶς διώξουσιν" (Ἰωάν. ιε΄,20). Δέν παύομεν ὅμως νά εὐχώμεθα, νά ἐνεργῶμεν, νά διαμαρτυρώμεθα, ἔχοντες τήν ἐλπίδα ὅτι ὁ τοῦ Φωτός Χορηγός θά φωτίσῃ πάντας νά κατανοήσουν ὅτι ἡ συμφιλίωσις, ἡ καταλλαγή, ἡ ἀνοχή, ἡ πρᾳότης, ἡ εὐσπλαγχνία, ἀρεταί αἱ ὁποῖαι ἐκόσμουν τόν φιλοξενοῦντα σήμερον ἡμᾶς Ἅγιον Ἀμβρόσιον τῶν Μεδιολάνων, μόνον θ ε τ ι κ ή ν ἐπίδρασιν δύνανται νά ἔχουν εἰς τήν ἀνθρωπίνην κοινωνίαν γενικῶς καί εἰδικῶς, διά πράξεως καί θεωρίας. Μέχρις ὅτου ὅμως τοῦτο γίνει κατανοητόν, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ οὐδέποτε θά παύσῃ νά γεννᾷ μ ά ρ τ υ ρ α ς, διότι εἶναι ἡ Ἐκκλησία μαρτύρων, ἡρώων, ἀθλητῶν τῆς πίστεως Κυρίου. Καί ἀκόμη, νά γεννᾷ μάρτυρας σ υ ν ε ι δ ή σ ε ω ς, "ἧς οὐδέν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ βιαιότερον". Καί γνωρίζομεν ὅτι Κύριος ὁ Θεός "ἐρευνᾷ καρδίας καί κολάζει ἐννοίας, ἐλέγχει πράξεις, φλογίζει ἁμαρτίας, κρίνει ὀρφανόν καί ταπεινόν καί πτωχόν" καί μαραίνει "τόν στολισμόν τῆς αἰσχύνης".

Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἐπεδείκνυεν ἕνα ἰδιαίτερον σεβασμόν πρός τούς μάρτυρας, τό αἷμα τῶν ὁποίων ἔρρεε τότε κρουνηδόν θερμόν ὑπό τήν εἰδωλολοατρικήν θηριωδίαν. Ἐνδιέφερε τόν Αὐτοκράτορα, ὡς εἰκός, βαθέως καί ἡ ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία προϋποθέτει τήν ἑνότητα ἐν τῇ πίστει, ἄνευ τῆς ὁποίας ἐν τῇ οὐσίᾳ εἶναι ἀδύνατος. Κατενόει ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος τήν ἀνάγκην ταύτην διά πνευματικήν ἑνότητα τῶν ὑπηκόων του ὡς προσπάθειαν διά τήν εὐημερίαν τοῦ κράτους καί διακαής πόθος του ἦτο νά ἴδῃ τά ἔθνη τῆς αὐτοκρατορίας του ἡνωμένα ὑπό τόν ἕνα καί μόνον Ἀρχηγόν τῆς ζωῆς καί τῆς ἀγάπης, τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. 

Καί ἀνεδείχθη ὁ τιμώμενος κατά τό ἔτος τοῦτο διά μίαν συγκεκριμένην καθοριστικήν π ρ ᾶ ξ ι ν του π ο λ ι τ ι κ ή ν καί συγχρόνως π ν ε υ μ α τ ι κ ή ν, ἡ ὁποία τόν ἀνέδειξε ὡς Μ ο ρ φ ή ν, παρελθοῦσαν μέν, μή λησμονηθεῖσαν δέ, διότι καθώρισε τό περιεχόμενον τῆς παγκοσμίου ἱστορίας μέ τρόπον μοναδικόν. Τό μεγαλόπνοον ὅραμα τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἦτο ἡ συγκρότησις μιᾶς ἡνωμένης Χριστιανικῆς Αὐτοκρατορίας, εἰς τήν ὁποίαν θά ἐβασίλευεν ἡ εἰρήνη, ἡ φιλαδελφία, ἡ ἀλληλεγγύη, ἡ ὁμόνοια καί ἡ ἀγάπη. Καί ἀσφαλῶς ἄνευ τοῦ ὁράματος τούτου, ἡ Εὐρώπη τῆς σήμερον, κατ᾿ ἀναλογίαν ὁμιλοῦντες, δέν θά εἶχε τήν παροῦσαν πνευματικήν κληρονομίαν αὐτῆς ἀλλά καί ὁ κόσμος δέν θά εἶχε δεχθῆ εἰς τόν ἴδιον βαθμόν τήν ἀκτινοβολίαν τοῦ χριστιανικοῦ μηνύματος διά τόν Θεόν, τόν ἄνθρωπον καί τόν κόσμον. Ἑνός μηνύματος τό ὁποῖον ὡς μοναδικόν σκοπόν ἔχει καί δέον νά ἔχῃ τήν θ έ ω σ ι ν τοῦ ἀνθρώπου. Διά τῆς ἀσκήσεως τῆς πίστεως ὁ ἄνθρωπος νικᾷ τόν ἐγωϊσμόν, ἐξέρχεται τῶν ὁρίων τοῦ "ἐγώ" του, εἰσέρχεται εἰς μίαν νέαν ὑπερβατικήν πραγματικότητα, εἰς τήν ὁποίαν ἰσχύουν νέοι νόμοι: "τά ἀρχαῖα παρῆλθεν∙ ἰδού γέγονε καινά τά πάντα"(Β΄ Κορ. ε΄ 17-18). 

Ἡ ἕνωσις τοῦ ἀνθρώπου μέσῳ τῆς ἑνώσεως αὐτοῦ μετά τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ κατ᾿ ἐξοχήν σκοπός τῆς ὑπάρξεως τῆς Ἐκκλησίας ὡς στρατευομένου ἐπί τῆς γῆς θεανθρωπίνου ὀργανισμοῦ, ὡς Σώματος Χριστοῦ. Ἐκ τῆς ἑνώσεως ταύτης γεννᾶται ἡ πολυθρύλητος καί παρά πάντων μέν ζητουμένη καί ποθουμένη, ὑπό σπανίων δέ καί πολλά σπανίων,καί μόλις ἀπό γενεᾶς εἰς γενεάν κατά τόν Ὅσιον Ἰσαάκ τόν Σῦρον (Λόγος ΛΒ´), "ἀπολαμβανομένη τοῦ ἀνθρώπου θέωσις", "τό δυστέκμαρτον καί δυσεκλάλητον καί δυσεπίτευκτον χρῆμα", κατά τόν Ἅγιον Γρηγόριον τόν Παλαμᾶν (Γ´ Λόγος εἰς τό Ὅσιον Πέτρον τόν Ἀθωνίτην). 

Εἶναι δέ τοσοῦτον ἀναγκαία ἡ ἐπίτευξις τῆς ἑνώσεως μετά τοῦ Θεοῦ, ὥστε ὁ π ό θ ο ς αὐτός εἶναι πανανθρώπινον α ἴ τ η μ α ἀρχαιόθεν, εὑρών ὅμως τήν πραγματικήν σημασίαν καί διάστασιν αὐτοῦ εἰς τήν ἀποκεκαλυμμένην πίστιν τοῦ Χριστοῦ, τήν πίστιν τῆς Ἐκκλησίας, τῆς διῃρημένης καί βαινούσης πρός τήν ἑνότητα, κατά τό πρόσταγμα Κυρίου.

Εἰς τήν ἀσκητικήν τῆς Ἐκκλησίας τό πανανθρώπινον καί πανεκκλησιαστικόν τοῦτο αἴτημα ἐκφράζεται διά τοῦ συνεχοῦς ἀ γ ῶ ν ο ς διά τήν κάθαρσιν τοῦ ἀνθρώπου ἐκ τῶν παθῶν, καί διά τῆς ἐξασκήσεως τῆς νοερᾶς προσευχῆς: "Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, ἐλέησόν με", ἡ ὁποία ὀνομάζεται ὡς γνωστόν "Εὐχή τοῦ Ἰησοῦ" ἤ καί ἁπλούστερον "Εὐχή", ἀναπληροῦσα ὅλας τάς λοιπάς προσωπικάς καί κοινάς προσευχάς, πλήν τῆς τελέσεως τῆς Θείας Εὐχαριστίας, καί καταλήγουσα εἰς τήν δέησιν "Κύριε, φύλαξόν με ἀπό συκοφαντίας ἀνθρώπων καί τηρήσω τάς ἐντολάς Σου". Τοιουτοτρόπως, ἡ ἔλλεψις κατανοήσεως, ἡ λόγοις μόνον βίωσις τῆς ἀγάπης, ἡ συμπάθεια καί ἡ ἀντιπάθεια, ἡ ἀνθρωπίνη συκοφαντία, "τό ψεῦδος καί ὁ σατανᾶς", ὅπως τήν χαρακτηρίζουν οἱ Πατέρες -διό καί εἶναι ἐκ "τῶν μή ἀφιεμένων τοῖς ὀφειλέταις"-, μᾶς ἐμποδίζουν ἀπό τήν τήρησιν τῶν ἐντολῶν καί τοῦ ἐλαφροῦ "ζυγοῦ τοῦ Κυρίου", τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ κόσμου. 

Ἀδελφοί μου, 

Τοιουτοτρόπως ἀπό τῶν Ἀποστολικῶν εἰσέτι χρόνων "οἱ δέ ἐδίστασαν", ἀπό τῆς ἐποχῆς τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἀμβροσίου Μεδιολάνων, οἱ ὁποῖοι "ἐληλύθησαν ἵνα γνῶμεν τήν δόξαν" Κυρίου, καί μέχρι τῆς ἐποχῆς μας, ἀναρίθμητοι ψυχαί μυστικῶς κραυγάζουν ἀνά τούς αἰῶνας καθ᾿ ὅλον τό εἰκοσιτετράωρον, βοῶσαι πρός τόν πανάγαθον καί πολυέλεον Κύριον, ἵνα ἐπιβλέπων ἐπί τήν ταλαιπωρίαν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεώς μας καί συγχωρῶν σφάλματα, παροράματα, ἀδυναμίας, ἀτελείας, ἁμαρτίας, ἐγκλήματα, καταξιώσῃ τῆς ἑνώσεως μετ' Αὐτοῦ ἐν τῇ ἡνωμένῃ Ἐκκλησίᾳ Του καί τῆς ἀδιαλείπτου δοξολογίας τῆς ἐπουρανίου καί ἀφθάρτου Ἱερουσαλήμ, εὐλογῶν καί ἁγιάζων τάς ἐννοίας τῶν καρδιῶν καί τά ἐνεργήματα τῶν χειρῶν μας. 

Ἄς μή δειλιάσωμεν νά ἀντισταθῶμεν εἰς τό ρ ε ῦ μ α τῆς καταλυτικῆς π α γ κ ο σ μ ι ό τ η τ ο ς καί ὑλιστικῆς ζωῆς τοῦ συγχρόνου κόσμου, ζῶντες κατά τάς ἐντολάς τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, πολιτευόμενοι ἐν σωφροσύνῃ καί διαρκεῖ ἁγιασμῷ, κατά τό π ρ ό τ υ π ο ν τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου καί τοῦ Ἱεροῦ Ἀμβροσίου, τά φυλασσόμενα λείψανα τοῦ ὁποίου ἐν τῷ Ναῷ τούτῳ ἀπόκεινται "εὐφραίνοντα καί κατατέρποντα" ὅλην τήν καρδίαν ἡμῶν, τῶν συναχθέντων ἀναγγεῖλαι "τί ἀπαντήσει ὑμῖν ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν∙" (Γεν. 49,1). Ἀμήν.

Η ομιλία του Πατριάρχου και στα ιταλικά εδώ.