ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ: ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΑΛΟΓΟΛΟΓΙΑ

Η Έκσταση της Αγίας Θηρεσίας, έργο του Μπερνίνι, που βρίσκεται στο παρεκκλήσι Κορνάρο,
στο Ναό Σάντα Μαρία ντέλα Βιτόρια της Ρώμης. 

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

"Μόνον ἡ Ἁγ. Θηρεσία, ἐβίωσε εἰς βάρος της 

καὶ εἰς μίαν τελείαν ἐγκατάλειψιν, τὴν ἀνθρωπίνην ὀντότητα". 

(S. de Beauvoir) 

Ὡς γνωστόν, ποικίλαι εἶναι αἱ μορφαὶ τῶν διαλόγων γενικῶς καὶ τῶν θεολογικῶν εἰδικότερον. Διὸ καὶ ἐπιθυμοῦμεν ἐνταῦθα περιληπτικῶς νὰ ἐκθέσωμεν μίαν λίαν ἐνδιαφέρουσαν θεώρησιν αὐτοῦ, τοῦτ’ ἔστιν τὴν τοῦ Μυστικοῦ Διαλόγου τῆς διαπρεποῦς μοναχῆς Θηρεσίας (Tereza) τῆς Ἀβίλλης (1515). 

Αὕτη ἔζη εὐτυχὴς καὶ ἄνευ φόβου. Ἡ πίστις της τὴν ἠλευθέρωσε ὅταν ἔμαθε νὰ μὴν περιστρέφεται πλέον περὶ τὴν ἰδίαν. 

Ἐκ τῶν Κουακέρων γνωρίζομεν, ὅτι οὗτοι ἦσαν "ἄνευ ὁρίων εὐτυχεῖς, ἀπολύτως ἄνευ φόβου καὶ διαρκῶς εἰς δυσχερείας" ὡς ἡ μυστικὴ Θηρεσία, ἡ ὁποία ἠμπορεῖ οὕτω σήμερον νὰ εἶναι πλησίον μας καὶ νὰ μᾶς βοηθήσει εἰς τὰ θέματα αὐτά. 

"Ἄνευ ὁρίων εὐτυχεῖς": Τοῦτο ἀρχικῶς ἴσως φαίνεται ὑπερβολικόν. Μετὰ ἀπὸ προσπαθείας περίπου 40 ἐτῶν, διὰ νὰ ἀρέσκεται ὑπὸ τῶν ἄλλων, κατενόησε ὅτι ἤδη ἀρέσκεται ἀνεξαρτήτως τῶν προσπαθειῶν της. Ἡ πλήρης ἀγάπης θέασις τοῦ θείου Φίλου τὴν ἠλευθέρωσε: ἀπὸ τὴν περιαυτοστροφήν, τὸν φόβον τῆς ἀνεπαρκείας, τῆς προσπαθείας τῆς βοηθείας πρὸς τοὺς ἄλλους, διὰ μίαν δημιουργικὴν ζωήν. Ἡ ἐσωτερικὴ προσευχή, ποὺ ἀνεκάλυψε δι’ ἑαυτήν, ἡ παραμονὴ εἰς ἕνα Φίλον, μὲ τὸν ὁποῖον συχνάκις μόνοι συνερχόμεθα, ἁπλῶς διὰ νὰ εἴμεθα μετ’ αὐτοῦ, διότι γνωρίζομεν ἀσφαλῶς ὅτι μᾶς ἀγαπᾶ, τοῦτο τὴν καθιστᾶ εὐτυχῆ. 

Ἡ Θηρεσία ἐξελίσσει μίαν Μυστικὴν τοῦ Διαλόγου. Πληροφορεῖται, ὅτι ἡ μεριμνοῦσα θεϊκὴ παρουσία κατοικεῖ εἰς αὐτἠν. Ὑπάρχει τι καλλίτερον; 

Βεβαίως κατὰ τὴν ἐπικοινωνίαν αὐτὴν λαμβάνουν περισσότερον χῶρον ἡ σιωπὴ καὶ ἡ ἀκοὴ παρὰ ἡ ὁμιλία. 

Πολλοὶ ἄνθρωποι δυσκολεύονται σήμερον μὲ τὴν ἀδιάσπαστον προσωπικὴν θεώρησιν τοῦ Θεοῦ ὅπως τὴν παρουσιάζει ἡ Θηρεσία. Καὶ ἂν εἰσέτι συχνάκις χρησιμοποιεῖ οὐχὶ προσωπικὰς εἰκόνας: Μία μυστικὴ πνευματικότης προϋποθέτει ἓν δυνάμενον νὰ προσομιληθεῖ Σύ, σχέσιν καὶ μέριμναν δι’ αὐτό, τὴν ἀγάπην. Ἐν τούτοις ἡ Θηρεσία εἶναι κυρίως ἐκ τούτου σύγχρονος, διότι τελεσιδίκως λέγει "ἐγώ" καὶ οὕτως εἶναι ἱκανὴ διὰ σύνδεσιν πρὸς τὴν ἡμετέραν "κοινωνίαν τοῦ ἐγώ". Ἡ ἐκ τῆς φιλίας μὲ τὸν Θεὸν προερχομένη ὑπεροχή της ἐπιδρᾶ γοητευτικῶς καὶ ἑλκυστικῶς. 

Ἐὰν ἀντιθέτως κυττάζω τὸν ἑαυτό μου, δὲν βλέπω δρόμον διὰ νὰ μὴν καταβροχθισθῶ ἐκ τῶν λεπτῶν, ἤδη πρωΐμως προσληφθεισῶν γονικῶν καὶ κοινωνικῶν ἀπαιτήσεων, ἐκ τῆς κοινωνικῆς ἰδεολογίας τῆς αὐτοϋπερβάσεως καὶ τοῦ καταναλωτισμοῦ. Τότε μοῦ μένει μόνον μία ἐπαναστροφὴ πρὸς αὐτὴν τὴν ἄνευ ὅρων εὐτυχοποιοῦσαν ἀγάπην, ἡ ὁποία ζεῖ ἐντός μου. Μὲ διορθώνει, μὲ στρέφει διαρκῶς πρὸς τὸ οὐσιῶδες καὶ μὲ καθιστᾶ διαρκῶς ἐλευθεροτέραν ἐκ τῶν πολλῶν ἐπικινδύνων διὰ τὴν ζωὴν ξενοδιατάξεων. 

Ὡς ἐκ τούτου ὁ μυστικισμὸς τῆς Θηρεσίας εἶναι καὶ θεραπευτικός: "Ἐὰν ἐπάνω εἰς ἕνα κρύσταλλον εὑρισκόμενον εἰς τὸν ἥλιον ἁπλώσει κανεὶς ἕνα βαθὺ μαῦρον πέπλον, τότε εἶναι σαφὲς, ὅτι ὁ ἥλιος πίπτει μὲν ἐπάνω του, ὅμως ἡ καθαρότης του δὲν προκαλεῖ καμμίαν ἐπίδρασιν εἰς τὸ κρύσταλλον". Πρὸς προφύλαξιν ἐκ τοιούτων μαύρων καλυμμάτων τοῦ φόβου, τῆς δυσπιστίας, τῶν τραυμάτων καὶ τοῦ αἰσθήματος, εἶναι ἡ ἀληθής μου ἀξιοπρέπεια κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον κεκαλυμμένη, ὥστε νὰ μὴ δύναται νὰ λάμψει. Καὶ αὐτὰ τὰ καλύμματα δέον πρωτίστως νὰ βλέπει τις φιλικῶς καὶ μὲ κατανόησιν. 

Ἀπολύτως ἄνευ φόβου: Ἡ Θηρεσία γνωρίζει τὸν φόβον. Ἐν τούτοις μανθάνει, νὰ ζεῖ μαζί του καὶ νὰ τὸν ὑπερβαίνει λαμβάνοντας θάρρος ἀπὸ τὸν θεϊκόν της Φίλον. Τὸ θεραπευτικό της θάρρος ὑφίσταται στὸ ὅτι ἐμπιστεύεται στὴν προσωπική της ἀξιοπρέπεια καὶ δὲν ἐκφοβίζεται ἀπὸ τὰ μαῦρα πέπλα. Τοῦτο ἀπαιτεῖ ὑπομονὴν καὶ ἀφοβίαν. Ὁ δρόμος εἶναι μακρὸς καὶ δυσχερής. Ἐν τούτοις κατὰ τὴν Θηρεσίαν οὐδεὶς ἕτερος ὁδηγεῖ πρὸς τὴν ζῶσαν ζωήν. 

Εἰς τὴν θεραπευτικὴν μέθοδον τῆς Θηρεσίας ἀνήκει καὶ ἡ συνδιαλλαγὴ μετ’ ἄλλων, οἱ ὁποῖοι εὑρίσκονται ἤδη περισσότερον χρόνον εἰς τὸν δρόμον αὐτόν. Ἡ ἠρεμία μὲ τὴν ὁποίαν ὀφείλομεν νὰ ἀντιμετωπίζωμεν τοὺς ἄλλους δὲν ἀντιτίθεται κατὰ τὴν Θηρεσίαν εἰς τὴν συγχρόνως ἁπολύτως ἄφοβον ὅμως μετὰ πλήρους ἀγάπης καὶ σαφηνείας κριτικὴν τοῦ ἑαυτοῦ της, τῶν ἄλλων, τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀκόμη τοῦ Θεοῦ. Καὶ τοῦτο εἶναι ἓν σημεῖον ἐσωτερικῆς ὑπεροχῆς: Ἡ ἔκφρασις κριτικῆς ἀφόβως. 

Ἡ Θηρεσία εἶχεν σαφεῖς ἀπόψεις καὶ τὰς ἠκολούθη ἀφόβως καὶ τὰς ἐξέφραζε, εὐφυὴς ὡς εἷς ὄφις καὶ ἀκεραία ὡς μία περιστερά. Ἡ μεταρρύθμισις τοῦ τάγματος ὑπὸ τῆς Θηρεσίας εἶναι μία συμβολὴ πρὸς ἀλλαγὴν τοῦ γενικοῦ ἱερατείου. Ἐν τῇ ἐννοίᾳ ταύτῃ χρειαζόμεθα σήμερον ἕναν πολιτισμὸν τῆς ἠρεμίας, ὁ ὁποῖος δημιουργεῖ χῶρον διὰ νὰ γνωρίσωμεν τὴν ἰδίαν ἀπαραίτητον ἀξιοπρέπειαν. Καὶ διὰ τοῦτο ἔχομεν ἀνάγκην ἀπὸ κοινότητας αἱ ὁποῖαι δύνανται νὰ ἐπισκοπηθοῦν. 

Δέον δὲ νὰ τονισθεῖ, ὅτι ἡ ἀφοβία τῆς Θηρεσίας ὡς γυναικός, ἐνίοτε ἐκφράζει τὴν ζηλοτυπίαν της πρὸς τοὺς ἄνδρας, οἱ ὁποῖοι ἠμποροῦν νὰ δροῦν ἐλευθέρως πρὸς τὰ ἔξω. 

Διαρκῶς ἐν δυσχερείαις: Τὰ τρία χαρακτηριστικὰ τῶν Κουακέρων συνδέονται ἀδιαχωρίστως μεταξύ των. Ὁ εὐτυχὴς συχνάκις δημιουργεῖ ζηλοτυπίαν καὶ ταχέως καθίσταται δυστυχέστερος εἰς σκηνὴν προσβολῆς. Ὁ ἀτρόμητος ἀποκτᾶ ἐχθρούς. Εἰς τὴν Θηρεσίαν τοιοῦτοι ὑπῆρξαν ἄνθρωποι τοῦ τάγματος κατὰ τῶν μεταρρυθμίσεων, μερικοὶ ἐπίσκοποι, ἀκόμη δὲ εἷς τότε ἀποκρισάριος. 

Ὤφειλε νὰ πολεμήσει μὲ πολλὰ προβλήματα: Μὲ ὀργανωτικὰς συγκρούσεις καὶ στραπάτσα, τὰ ὁποῖα συνεδέοντο μὲ τὴν ἵδρυσιν τῶν 19 Μονῶν της καὶ διαρκῶς μὲ βαρείας καὶ πολυπλάγκτους ἀσθενείας. Δυσχέρειαι ἔλεγεν, εἶναι ἡ φυσικὴ περίπτωσις τοῦθ’ ὅπερ συχνάκις δὲν θέλω νὰ ἀποδεχθῶ. Οἱ "σταυροί" αὐτοὶ παραμένουν ὡς μία πρόκλησις, ἡ ὁποία δὲν δύναται εὐκόλως νὰ ὑπερκερασθεῖ. Καὶ ὅμως ἀνήκουν εἰς τὴν ζωήν. 

Ἡ θεραπευτικὴ Μυστικὴ τοῦ Διαλόγου τῆς Θηρεσίας ἠμπορεῖ νὰ βοηθήσει ὅλους τοὺς ἀνθρώπους ἀνεξαρτήτως ὁμολογίας καὶ ἐκκλησίας εἰς τὴν ζωήν. Δὲν πρόκειται διὰ μίαν καθαρὰν στροφὴν εἰς τὴν ἐσωτερικότητα, οὔτε μίαν ὁποιαδήποτε μορφὴν τοῦ εὐσεβισμοῦ. Ἡ ἀνθρωπίνη ἀξιοπρέπεια λίαν συχνὰ διαμφισβητεῖται. Προσκαλεῖ διὰ τὴν μομφήν της ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Καὶ πρὸς τοῦτο ἀπαιτεῖται ἡ θεανθρωπίνη σχέσις! 

_________________________________________ 

1- I. Leicht, Mystik, die ins Leben Führt, Publik-Forum ἀρ. 5 (2015) 28-29.