ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ

Του Γκιοκχάν Μπατζίκ

Μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε γιατί η Τουρκία αποφεύγει τις μεταρρυθμίσεις σε κάποιους τομείς.

Στο παρελθόν συνηθίζαμε να πιστεύουμε ότι καθυστερεί λόγω της συμπεριφοράς τής ελίτ των κεμαλιστών. Ωστόσο, στην Τουρκία του 2012, όπου οι μη κεμαλιστές ‘παίκτες’ κυριαρχούν σχεδόν στο σύνολο της πολιτικής σκηνής, χρειάζεται να δοθούν πιο πειστικές απαντήσεις. Δεν μπορεί να κατηγορείται πια η ελίτ των κεμαλιστών. Άρα, η ερώτηση που τίθεται είναι η εξής: Γιατί οι συντηρητικοί ‘παίκτες’ που μεγάλωσαν σε ισλαμικούς κύκλους δεν μπορούν να αποφύγουν τις παγίδες των κεμαλιστών;

Τα προβλήματα που περιστοιχίζουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως αποτελούν ένα τυπικό παράδειγμα των ζητημάτων που αποδίδονται στις μεταρρυθμίσεις που δεν έχουν τεθεί σε λειτουργία. Γιατί η Τουρκία εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει ότι αυτή η εκκλησία είναι οικουμενική; Επιπλέον δε, γιατί η Τουρκία εισέτι δεν είναι έτοιμη να αναγνωρίσει τα δικαιώματα αυτού του ιδρύματος, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματός του να μπορεί να εκπαιδεύει νέες γενιές κληρικών; Όπως είπα και πριν η απάντηση θα διδόταν πολύ εύκολα τη δεκαετία του ’60, του ’70 ή του ’90. Ωστόσο, οι συντηρητικοί παράγοντες της πολιτικής σκηνής του σήμερα διαθέτουν σαφή νομική ισχύ ώστε να ξεπεράσουν την όποια αντίσταση των κεμαλιστών. Επομένως, γιατί δεν τους ενδιαφέρουν τέτοιου είδους κρίσιμες μεταρρυθμίσεις;

Το δόγμα της οικουμενικότητας της Χριστιανο-ορθόδοξης Εκκλησίας είναι θέμα θεολογίας και άρα δεν είναι σωστός ένας περιορισμός που προκύπτει από μια απόφαση του τουρκικού κράτους. Η εκκλησία δηλώνει ‘οικουμενική’ από τον έκτο αιώνα, εποχή που οι Τούρκοι δεν είχαν καν γνώση της Μικράς Ασίας. Ο οικουμενισμός συνεπάγεται την ανάγκη σύνδεσης με πιστούς, είτε αυτοί είναι στην Τουρκία είτε είναι στη Λατινική Αμερική. Από τον έκτο αιώνα και έπειτα, εποχή που συμπεριλαμβάνει και την Οθωμανική περίοδο, ο οικουμενικός ρόλος της Χριστιανο-ορθόδοξης Εκκλησίας τυγχάνει παγκόσμιας αποδοχής. Η Εκκλησία κηρύττει το ρόλο της ως εξής: «Η λειτουργία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ως κατ’ εξοχήν κέντρου της ζωής ολόκληρου του ορθόδοξου κόσμου, πηγάζει από την εδώ και αιώνες διακονία στη μαρτυρία, προστασία και προσφορά στην ορθόδοξο πίστη».

Δυστυχώς, παρ’ όλο το ιστορικό και θεολογικό υπόβαθρο, η Τουρκία αποτολμά να περιορίσει τη θέση της εκκλησίας σύμφωνα με τις λειτουργίες του γραφειοκρατικού σκέλους του κράτους. Φανταστείτε η ιταλική κυβέρνηση να αποφάσιζε ότι η Αγία Έδρα δεν αποτελεί πλέον το κεντρικό όργανο διοίκησης μιας παγκόσμιας εκκλησίας και ότι θα πρέπει να συμβιβαστεί με την ιδιότητα ενός εθνικής εμβέλειας ‘γραφείου’. Τόσο τρελό είναι αυτό που κάνει η Τουρκία στην εκκλησία.

Ακόμα πιο δραματική είναι η επιμονή στη διατήρηση μιας κεμαλικής στάσης σε μία μετά-κεμαλική Τουρκία. Οι σημερινοί συντηρητικοί ‘παίκτες’ πρέπει να ερευνήσουν το γιατί οι Οθωμανοί σεβόντουσαν το οικουμενικό πατριαρχείο. Με κανένα τρόπο δεν εναρμονίζεται η σημερινή τουρκική θέση απέναντι στο πατριαρχείο με την οθωμανική κληρονομιά. Εκείνοι που νιώθουν περήφανοι για το οθωμανικό τους παρελθόν θά ’πρεπε να γνωρίζουν ότι η παρούσα πολιτική προς την Χριστιανο-ορθόδοξη Εκκλησία λαμβάνει αντι-οθωμανική στάση. Επιπλέον, η σημερινή τουρκική στρατηγική δεν συνάδει με την ισλαμική παράδοση. Οι μουσουλμάνοι δεν μπορούν να περιορίζουν ή να απαγορεύουν την άσκηση μιας άλλης Αβρααμικής πίστης. Παρομοίως, δεν μπορούν να είναι συμμέτοχοι σε μια εκτεταμένη στρατηγική που περιορίζει ή απαγορεύει την άσκηση μιας άλλης θρησκείας. Για όσο διάστημα υπάρχουν ορθόδοξοι πιστοί που παραμένουν αφοσιωμένοι στον οικουμενισμό, δεν είναι αρμοδιότητα του Ισλάμ να το εμποδίσει. Το να μην επιτρέπεται στην Χριστιανο-ορθόδοξη Εκκλησία να ανοίξει ένα ιεροδιδασκαλείο, επίσης δεν αποτελεί ισλαμική αρμοδιότητα.

Η ισλαμική παράδοση επιβάλλει στους μουσουλμάνους να είναι οι πρώτοι υπεύθυνοι για τους μη μουσουλμάνους που χρειάζονται τη βοήθειά τους. Είναι λυπηρό το να παρατηρείται ότι μια τέτοια εξέχουσα ισλαμική παράδοση έχει ξεχαστεί από τη σημερινή ισλαμική ελίτ. Αυτή η ισλαμική ελίτ πρέπει αμέσως να επαναμελετήσει το παράδειγμα των Ιδρυτών, όπως του Χαλίφ Ομάρ ή του Μεχμέτ του Β’ του Πορθητή.

(Today’s Zaman, 11/3/2012, μετάφραση Μηνάς Βασιλειάδης)

Απογευματινή Κωνσταντινουπόλεως (14.3.2012)