ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑ

Ηρακλής Αθ. Φίλιος 

Βαλκανιολόγος, Θεολόγος

Μερικές φορές, όταν προσπαθείς να συλλάβεις τον τίτλο ενός άρθρου, υπάρχουν δυσκολίες. Ποιες λέξεις να χρησιμοποιήσεις; Τί να τονίσεις περισσότερο; Πώς περιγράφεις το θέμα ή το πρόσωπο του κειμένου μέσα σε λίγες λέξεις; Φανταστείτε, τώρα, τη δυσκολία που προκύπτει, όταν το κείμενο αναφέρεται στο πρόσωπο, και μου αρέσει πολύ αυτός ο θεολογικός όρος, της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, ο οποίος άγει τα ονομαστήρια του στις 11 Ιουνίου.

Θεωρώ μεγάλη ευλογία για την Μητέρα Εκκλησία, την κοινή πνευματική μήτρα όλων των ορθοδόξων της υφηλίου, το πρόσωπο του Οικουμενικού μας Πατριάρχη. Αυτό, γίνεται περισσότερο ξεκάθαρο αν δει κάποιος το πρόσωπο του στη σύγχρονη εποχή. Και το σημειώνω αυτό, καθώς πιστεύω πως ο Θεός στέλνει τους κατάλληλους πνευματικούς ηγέτες, στην εποχή που χρειάζεται. Εδώ και χρόνια, οι σύγχρονες προκλήσεις αυξάνονται, οι δομές των κοινωνιών μεταλλάσσονται, γίνονται πολυσύνθετες, ο άνθρωπος χάνεται στις υπαρξιακές του αγωνίες και αναζητήσεις, το περιβάλλον δέχεται την αφιλάνθρωπη διάθεση του ανθρώπου και πλήττεται, ο θρησκευτικός φανατισμούς οδηγεί στην εξόντωση του κάθε άλλου κ.ο.κ. 

Είναι, λοιπόν, εμφανές από τα παραπάνω, πως τα προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο και την κτίση, πληθαίνουν. Ο Θεός, «ὁ θεμελιῶν τήν γῆν ἐπί τήν ἀσφάλειαν αὐτῆς», δεν αφήνει ποτέ τον άνθρωπο μόνο του, ούτε τη φύση, τα κτήνη, ολάκερη τη δημιουργία. Έτσι, ευδόκησε, ώστε στις δύσκολες και πικρές τούτες μέρες, το πρόσωπο του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου να διαδραματίσει σημαίνοντα και καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις των καιρών. 

Έχει κανείς την αίσθηση, πως για τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ισχύει ο λόγος του αγίου Γρηγορίου Θεολόγου, ο οποίος αναφερόμενος στην ιεροσύνη, σημειώνει: «Είμαι προσκεκλημένος εκεί ήδη από την νεότητα μου… και έχω προορισθεί δι’ αυτόν ήδη από την κοιλιά της μητέρας μου». Ο κ.κ. Βαρθολομαίος υπάρχει ως πρόσωπο προορισμένο για τη συγκεκριμένη διακονία, μέσα από την κλήση του Θεού και την δική του κλίση, ως προσώπου που διαισθάνεται και αντιλαμβάνεται το αύριο από το σήμερα. Προσωπικότητα επιβλητική, σαν να προέρχεται από τα βάθη αιώνων με βλέμμα που διεισδύει στα άρρητα και δύσμορφα λειτουργήματα των σύγχρονων συνθηκών. Και είναι αυτή, η αντίληψη των πραγμάτων, επερχομένων και σημαινομένων, που αναδεικνύει τα χαρίσματα με τα οποία τον προίκισε ο εραστός Θεός. 

Ας μου επιτραπεί μία σημείωση, η οποία, βέβαια, μοιάζει με κακοτεχνία ενώπιον μιας εκφραστικής ωραιότητος, εκείνης της ευεργετικής παρουσίας του Οικουμενικού Πατριάρχη, στα πράγματα. Υφίστανται, κι έχω την αίσθηση πως δεν είναι πολλές, και κάποιες φωνές οι οποίες συνηθίζουν να γκρινιάζουν θεολογικά, φωνές εντός των τειχών της Εκκλησίας. Φωνές που εύκολα κρίνουν, και καταδικάζουν το πρόσωπο του ακόμη με μεγαλύτερη άνεση και ευκολία. Φωνές που ως αλάνθαστοι σωτήρες και υπέρμαχοι των Πατέρων, τους οποίους, όμως, έχουν αντικαταστήσει, κρατάνε λίθους στα χέρια τους και σε κάθε άκαιρη ευκαιρία, τις πετάνε προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Φωνές που θεωρούν τον εαυτό τους ως αλάνθαστο, διακατέχονται από ένα πνεύμα χωρίς όραμα και οραματίζονται μία Εκκλησία κλεισμένη στον εαυτό της, χωρίς τη δυνατότητα συνάντησης με τον άλλον, συζήτησης και έκφρασης λόγου. Φωνές, οι οποίες έχουν αναγάγει τους Πατέρες της Εκκλησίας σε αυθεντίες, αγνοώντας, άλλοτε εν γνώσει, πως μοναδική αυθεντία είναι το πρόσωπο του Χριστού. Οι φωνές αυτές καλούν σε αποτείχιση, μη μνημόνευση του Οικουμενικού Πατριάρχη, αλλά και Επισκόπων, επικαλούμενοι Κανόνες, ξεχνώντας πως ναι μεν έχουν ισχύ οι Κανόνες αυτοί (π.χ. ο 15ος Κανόνας της Πρωτοδευτέρας Συνόδου), αρνούμενοι, όμως, την ίδια στιγμή, να δεχτούν πως η Σύνοδος ως συλλογικό όργανο και μετά από σύγκλιση, αποφαίνεται για τις κακοδοξίες κάποιου προσώπου και όχι οι φωνές αυτές που ερμηνεύουν κατά το δοκούν τους Κανόνες των Συνόδων. Ας σκεφτούν όλες αυτές οι ανέραστες φωνές, πως κανείς δεν έχει το ηθικό πλεονέκτημα να κρίνει με ευκολία και να καταδικάζει ένα πνευματικό άνδρα που του αναλογούν βάρη που δύσκολα σηκώνει κανείς σήμερα. 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος έχει ξεπεράσει την εποχή του. Βρίσκεται προ και μετά τόκου των οποιωνδήποτε εξελίξεων, τις οποίες και η διεισδυτική του ματιά, προλαβαίνει. Εξάλλου, η ορθοδοξία ως στάση ζωής και ως αγιοπνευματική έκφραση του σώματος της του Χριστού Εκκλησίας, δεν υπάρχει για να κοσμεί σελίδες βιβλίων και η Εκκλησία δεν υπάρχει για να μην γίνεται. Αν ήταν έτσι, τότε θα μιλούσαμε για ορθοδοξισμό και η Εκκλησία θα ήταν ένα ακόμη σύστημα. 

Η Εκκλησία υπάρχει για να γίνεται και όχι απλά για να είναι. Η Εκκλησία, πρώτη, κήρυξε την πνευματική επανάσταση. Η Αποστολική Σύνοδος των Ιεροσολύμων (49 μ.Χ.) και οι Πατέρες με τον σύγχρονο και πρωτοποριακό, για την εποχή τους, λόγο, έκαναν τη διαφορά. Άνοιξαν την Εκκλησία στον κόσμο. Και όπως ο Χριστός δεν μπήκε στην ιστορία αλλά έγινε ο Ίδιος ιστορία, η φιλοσοφία των Πατέρων υπήρξε ανάλογη με τις συμβουλές του Μ. Βασιλείου προς τους νέους, όπως τις περιγράφει στο ομώνυμο του έργο. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν βλέπει κάτι διαφορετικό από εκείνο που οραματίστηκαν και υποψιάστηκαν οι Πατέρες. Ανοίγοντας την Εκκλησία στην ιστορία, στον άνθρωπο, στον κάθε άλλον, πάντα με σεβασμό και πίστη στον ευαγγελικό, πατερικό λόγο και την ιερά παράδοση, φέρνει την «αλεπού στο παζάρι», δηλαδή, όπως σημειώνει στο ομώνυμο του βιβλίο ο καθηγητής Χρυσόστομος Σταμούλης, την Εκκλησία στο δημόσιο χώρο, τον φυσικό της χώρο. 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης με πνεύμα Θεού και όραμα, ξεμουδιάζει την παγκόσμια κοινότητα και δείχνει τον σύγχρονο ρόλο της Εκκλησίας, αναδεικνύοντας τον πλούτο και την δυναμική του ορθόδοξου ανθρωπισμού. Έχοντας υπόψιν του, αυτά που σημειώνει σε προσωπική του επιστολή: «Η ιερωσύνη είναι άνευ όρων αφιέρωσις εις τον Χριστόν. Ο κληρικός δεν ανήκει εις τον εαυτόν του αλλ’ εις την Εκκλησίαν. Εις την ιεράν αποστολήν του τον κρατύνει η χάρις του Θεού, η οποία θεραπεύει τα ασθενή και αναπληροί τα ελλείποντα».