Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΛΟΤΗΤΑ

Φώτο: Νικόλαος Μαγγίνας

Πρεσβύτερος Ηρακλής Αθ. Φίλιος 
(Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)
Κληρικός Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων 

Η ομορφιά κρύβεται στην απλότητα. Η απλότητα έχει πάντοτε ομορφιά. Κρύβει μέσα της την άτακτη φυγή κάθε φολκλορικής παρόρμησης και συναισθηματικού εντυπωσιασμού. Εξάλλου, η ουσία των θεολογικών και εκκλησιαστικών πραγμάτων, έγκειται στη δόξα που αποκαλύπτεται με απέριττο τρόπο, φανερό και μυστικό, συνάμα. 

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται μία θρησκευτική έξαρση σε θέματα λειτουργικής φύσεως και εκκλησιαστικής τάξης. Η έξαρση δε αυτή, έχω την αίσθηση πως αποσκοπεί στον εντυπωσιασμό των ευκαιριών, κάτι που απέχει από την οντολογία των πραγμάτων και την εμβάθυνση στην ουσία τους, που μπορεί ναι μεν να διακρίνεται για το βάθος τους, εντούτοις, περιστοιχίζεται από τέτοια απλότητα, η οποία προσελκύει με μυσταγωγικό τρόπο το κάθε πρόσωπο που αναζητά. 

Στην Εκκλησία, και συγκεκριμένα στη ζωή της Εκκλησίας υπάρχει ένας οδοδείκτης. Αυτό καλείται τυπικό. Δεν μπορεί ο καθένας να κάνει ό,τι θελήσει και δεν έχει το δικαίωμα να βάλει σε μπελάδες την εκκλησιαστική τάξη, όπως αυτή έχει παραδοθεί από τους θείους Πατέρες. Όλα μέσα στον χώρο της Εκκλησίας γίνονται για κάποιο λόγο και για κάποιον λόγο υπάρχουν. Αποκαλύφθηκαν και εξακολουθούν να αποκαλύπτονται. Εκεί, ακριβώς, είναι που συμβαίνει το εξής παράδοξο. Ενώ συνέβησαν κάποτε, συμβαίνουν τώρα, σήμερα. Αυτό το χρονικό σημείο της παροντικής στιγμής δεν υπακούει στον κτιστό χρόνο ως προϊόν της θείας δημιουργικής έκφρασης, αλλά στέκεται στο κάθε «σήμερον» με την ίδια δόξα, τιμή και προσκύνηση. 

Αυτή τη διατήρηση, λοιπόν, του σεβασμού στο τυπικό, την τάξη, το λειτουργικό γίγνεσθαι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο την φυλάει και συνεχίζει να τη σέβεται ως μία ένσαρκη φανέρωση της θείας αποκάλυψης, θεωρούμενης εντός μίας παραδεδομένης συνήθειας, ανόθευτης, γνήσιας, απλοϊκής. 

Δεν ήταν ποτέ στη φιλοσοφία του Οικουμενικού Πατριαρχείου να υπάρξει ως χειροκροτητής ενός άκρατου εκφαντικού ψυχολογισμού που θα ευαισθητοποιεί πρόσωπα, που θα υπακούει στον πλεονασμό της εορταστικότητας και σε μία παραμορφωμένη λειτουργικότητα, αλλά θα βιώνει το κάθε φορά ανεπανάληπτο γεγονός με απλότητα και ταπείνωση. Ο πλεονασμός δεν εξασφαλίζει την μετοχή και τον τρόπο μετοχής στο θείο γεγονός. Απεναντίας, αλλοιώνει τον τρόπο αυτό, ο οποίος καθίσταται τρόπο αμεθεξίας και ακοινωνησίας των πιο απλών και όμορφων λειτουργικών στιγμών. 

Έχει άλλη φιλοσοφία το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Δεν βαρύνεται το τυπικό με περιττά πράγματα. Δεν περιέχει ο λόγος φληναφήματα και κομπορρημοσύνες. Οι κινήσεις, ο στολισμός, η τάξη, ο φωτισμός, όλα αυτά παραμένουν σιωπηλά και ταπεινά. Όπως και η γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Τόσο απλή σαν να μην θυμίζει μεγάλο γεγονός. Κι όμως. Το τελούμενο τελείται. Το αφανέρωτο αποκαλύπτεται. Το άσαρκο ενσαρκώνεται. Και η ενσάρκωση ως διάθεση και ενέργεια κένωσης και πλήρωσης, χωράει στα πιο αχώρετα, χωρίς να υπερχειλίζει κάθε μυστηριακή πράξη στον υπερθετικό της παρορμητισμό. 

Κι όλα αυτά, σε ένα σημείο όπου οι αιώνες συναντιούνται για να εξιστορήσουν πως ο χρόνος και το κάθε τι ιερό, απέκτησαν νόημα επειδή ακριβώς υπήρξαν στο φως της οικουμενικής δόξας. Δόξας που δεν απεμπόλησαν το περιεχόμενο της, την ένταση της, το γεγονός της προσωπικής μετοχής, αλλά μία δόξας ανίκητης στον πλεονασμό κάθε βεβαρημένου και άχαρου. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τον χώρο της κοινής συνάντησης όλων των ορθοδόξων. Κι ας αμφισβητούν την οικουμενικότητα του, την αίγλη του, το πρόσωπο της Α.Θ.Π., του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου. Φαίνεται πως θεώρησαν δεδομένη την ελευθερία της πίστης και κάθε ασφάλεια που τους παρέχει η απρόσκοπτη έκφραση των προσωπικών βιωμάτων. 

Ο Σταυρός στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τόσο απλός, μικρός, καθώς ο λιγοστός βασιλικός τον φυλάει γερά. Τα κεριά, η πορεία, η εικόνα, η αντίληψη, η κίνηση, η κλίσης της κεφαλής, το φως, η ευωδία, η απλότητα. Τόσο λίγα αλλά και τόσο πολλά για ένα χώρο που μονίμως δεν τινάζει τον Σταυρό από πάνω του και επιμένει στην παράδοση και στην τάξη, με απλότητα, σεμνότητα, ιεροπρέπεια. Χωρίς πολλά τεχνάσματα και φορτωμένα τυπικά. Πώς να μην δημιουργήσει αυτή η απλότητα ήθος λειτουργικό; Αναμφίβολα, εκεί ανήκουμε.