ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΠΑΝΩΤΗΣ: ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΥ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟΥ

Ο Κιέβου Επιφάνιος στο Φανάρι για την παραλαβή του Τόμου της Αυτοκεφαλίας 

Επί τη 29η επετείω από της αναρρήσεως του Γέροντος Χαλκηδόνος Βαρθολομαίου 

στον Οικουμενικόν Θρόνον 

(2 Νοεμβρίου 1991) 

Του καθηγητή Αριστείδη Πανώτη  

ιστορικού, πρεσβύτερου των αρχόντων του Οικουμενικού Θρόνου 

«Το εξ αρχής ανυπόστατον ου βεβαιούται τη χρονία παραδρομή» 

 Ιουστινιανός

Την Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2020 ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskyy με την συζυγό του Ευγεν. κ. Olena Zelenska και πολυμελές κλιμάκιο από στελέχη της Προεδρίας και της Ουκρανικής Κυβερνήσεως επισκέφθηκε το Φανάρι και έγινε δεκτός με ιδιαίτερες τιμές. Ο εκλεγμένος Πρόεδρος της Ουκρανίας είναι και πάλι τώρα ο μόνος νόμιμος εκφραστής της συνειδήσεως του Ουκρανικού λαού και όχι οι καταδυναστεύσαντες ομόδοξοι την ύπαρξη των Ορθοδόξων Ουκρανών από το 1686, επί 300 και πλέον χρόνια! 

Κατά την υποδοχή τους στο Φανάρι τελέστηκε δοξολογία, προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτου Γαλλίας κ. Εμμανουήλ και παρουσία της πατριαρχικής Αυλής, προς τιμήν ολοκλήρου του ουκρανικού λαού. Ο κ. Πρόεδρος απηύθυνε θερμούς λόγους στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο λέγων: «Είμαι ευγνώμων για όλα όσα έχετε κάνει και κάνετε για την Ουκρανία. Αυτή η υποστήριξη στο δρόμο προς την ειρήνη είναι σημαντική για εμάς. Η Ουκρανία είναι ζεστή και φιλόξενη. Όλοι θα χαρούμε πολύ για την επίσκεψή σας, θα είναι μια πολύ σημαντική επίσκεψη για την Ουκρανία". 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανταπαντών σημείωσε ότι θα χαρεί να επισκεφθεί την Ουκρανία όταν σταθεροποιηθεί η υφιστάμενη πανδημία και συνέχισε: «Αισθανόμεθα ότι μας φέρνετε τα αισθήματα αγάπης, σεβασμού και αφοσιώσεως ολοκλήρου του Ουκρανικού λαού προς την Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, από την οποία πήρατε τα φώτα του Χριστιανισμού και η οποία πάντοτε σας περιβάλλει με μητρική στοργή και με την διαρκή προσευχή της» και υπογράμμισε: «Εκδήλωσις αυτών των αισθημάτων της Μητέρας Εκκλησίας ήταν και η χορήγησις του Αυτοκεφάλου στην Εκκλησία της Ουκρανίας, το οποίον βλέπουμε ότι προοδεύει, ανθίζει, και καμαρώνουμε την πορεία και τα έργα του αδελφού Μακαριωτάτου Μητροπολίτου Επιφανίου ευχαριστούντες τον Θεό διότι έγινε η καλύτερη εκλογή και είναι ένας άξιος ηγέτης της Εκκλησίας σας». 

Αμέσως μετά, στην αίθουσα του ακροάσεων του Ευγενίδειου Μεγάρου, ο Πατριάρχης καλωσόρισε και ευλόγησε τα μέλη της συνοδείας του Προέδρου της Ουκρανίας και εξέφρασε την χαρά και την ικανοποίησή του για την διαρκή πρόοδο, σταθερότητα, ειρήνη και ευημερία που υπάρχει στην Ουκρανία. Σημείωσε ότι σε αυτά τα τριάντα χρόνια η Ουκρανία πέρασε από πολλές δυσκολίες που ήταν συνέπεια του προηγούμενου καθεστώτος και των παρελθόντων ετών. «Εύχομαι είπε να εορτάσετε αυτήν την επέτειο μέσα στο 2021 με ενθουσιασμό, με χαρά, με μεγάλη ευτυχία, όλο το Ουκρανικό έθνος». 

Στη συνέχεια ο Πρόεδρος κ. Zelenskyy προσεκάλεσε τον Οικουμενικό Πατριάρχη να επισκεφθεί επισήμως την Ουκρανία διότι θα αποτελέσει ιδιαίτερα σημαντική στιγμή για την Ουκρανία. Ο Πατριάρχης ανταπαντών ευχαρίστησε ιδιαίτερα για την τιμητική πρόσκληση ευχόμενος να πραγματοποιηθεί, εάν θέλει ο Θεός. Μάλιστα θυμήθηκε με συγκίνηση την προηγούμενη επίσκεψή του, το 2008, κατά την οποίαν είχε την ευλογία να ιερουργήσει στην ιστορική Εκκλησία της Αγίας Σοφίας στο Κίεβο, αλλά και στον Λόφο του Αγίου Βλαδιμήρου, με τον μακαριστό Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας Αλέξιο Β’ και με τους Μακαριωτάτους Αρχιεπισκόπους Αθηνών Ιερώνυμο και Τιράνων Αναστάσιο. O Πρόεδρος της Ουκρανίας, ενωρίτερα, κατά την ιδιαίτερη συνάντησή τους, ενημέρωσε τον πατριάρχη Βαρθολομαίο για την επικρατούσα κατάσταση στο Donbas από την κατοχή του ρωσικού στρατού και την δράση της συνοδείας του επισκόπου Ονουφρίου. Ο Πατριάρχης ευχήθηκε μέχρι την πραγματοποίηση της πατριαρχικής επίσκεψης να έχει σημειωθεί πρόοδος και επιλυθεί το ζήτημα και «ευχόμεθα με όλη μας την καρδιά να λυθεί και το θέμα των εκεί αιχμαλώτων γνωρίζοντες τον πόνο αυτών των οικογενειών που στερήθηκαν τα παιδιά τους ή τους συζύγους των». Στη συνέχεια ο Παναγιώτατος προσέφερε μικρά αναμνηστικά ως ευλογία στα μέλη της προεδρικής συνοδείας και ακολούθως και κατά την αναχώρησή του από το Φανάρι αποχαιρέτησε τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, προ της «Κλειστής Πύλης» της εισόδου των Πατριαρχείων. 

Μετά από 11 ημέρες η Μοσχόβια πατριαρχία για να μειώσει την σημασία αυτής της επίσημης επισκέψεως και του σημερινού Προέδρου της Ουκρανίας, οργάνωσε στα πλαίσια κάποιου δήθεν βαρύγδουπου ΙΒ΄Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Θεολογικής και θύραθεν εκπαιδεύσεως» την παρουσίαση εκδόσεως 246 εγγράφων επί του θέματος της υποκλοπής από την Μόσχα της Μητροπόλεως Κιέβου. Συνήθως η διάπραξη εγκλήματος γίνεται ερέθισμα στους διαπράξαντες να τριγυρνούν γύρω από στο έγκλημα που διέπραξαν! Ο πρωθιερέας Νικόλαος Ντανιλέβιτς διέστρεψε το θέμα για να επιφέρει «δικαίωση» και μίλησε: «Περί της Επανενώσεως της Μητροπόλεως Κιέβου με την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. 1678-1686. Η δημοσιεύση φέρεται ως συλλογικό έργο με πρόλογο του σκηνοθέτη των «βουλών του Κρεμλίνου» μουσικολογιώτατου Ιλαρίωνα για να θολωθούν τα νερά και αμφισβητηθεί η απόλυτα κανονική απόφανση του 2018 του πατριάρχου Βαρθολομαίου περί άρσεως της «εκδόσεως» του πατριάρχου Διονυσίου Δ΄, που «στανικά» γράφηκε για να συγκαλύψει την υποκλοπή από τον Μόσχας Ιωακείμ (1674-1690) του αναφαίρετου πατριαρχικού κανονικού προνομίοι να εκλέγει και χειροτονεί τους ιεράρχες του κλίματός του και μάλιστα τον Κιέβου. Τα δημοσιευθέντα «έγγραφα» εκ προοιμίου φέρουν την σφραγίδα κατεργαριάς εκείνων που και τώρα διέπραξαν το κανονικό έγκλημα της διαιρέσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ουκρανία γιά να θιγεί η περιωπή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μετά την ματαίωση στην Μ. Σύνοδο το 2016 της Μοσχόβιας παγίδας προς Πανορθόδοξο έλεγχο των προνομίων του Κωνσταντινουπόλεως. 

Ας θυμηθούμε πως έχουν στην Ουκρανία τα της Εκκλησίας το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Το 1654 ο ηγέτης των Κοζάκων Μπόγδαν Χμελνίτσκι απελευθέρωσε την Ουκρανία εκ της πολωνολιθουανικής κατοχής και για να διασφαλιστεί αυτή η ελευθερία συνδέθηκε δια της «Συνθήκης του «Περεγιεσλάβ» η Ουκρανία με τη Ρωσία. Όταν αυτό συνέβη στην κρατική οντότητα οι Ρώσοι άρχισαν τις πιέσεις να επιβληθεί παρόμοια σύνδεση και στα της Εκκλησίας. Τότε ο Κιέβου Σίλβεστρος και οι Ουκρανοί αρχιερείς και ευγενείς και όλο το πλήρωμα της εκεί τοπικής Εκκλησίας αντέδρασαν έντονα και ρητά αξίωσαν «να μη διασπαστεί ποτέ η υπακοή τους στον Πατριάρχη της Κων/πόλεως στον οποίον και ανήκουν θείω δικαίω εκ του βαπτίσματός τους και κατά τους Ιερούς Κανόνες». Ο διάδοχος του Σιλβέστρου Διονύσιος προσκληθείς από τον πατριάρχη Μόσχας Νίκωνα (1652-1658) να χειροτονηθεί απέρριψε διαρρήδην τη πρόταση και απέστειλε αντιπροσωπεία στη Μόσχα για να εξηγήσει τους κανονικούς λόγους της προσηλώσεως στην τάξη της Εκκλησίας ως κανονικής Μητροπόλεως του Οικουμενικού Θρόνου. Ο Ρώσος πατριάρχης Νίκων: «την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενος δέχθηκε φιλόφρονα τον αντιπρόσωπο του Κιέβου Διονυσίου και σεβάστηκε τα δίκαια της Εκκλησίας του Κιέβου και συνέστησε στην κυβέρνηση της Μόσχας να πράξει το αυτό και ο αντιπρόσωπος επέστρεψε στο Κίεβο μετά πολλών δώρων». Τη στάση αυτή τήρησαν και οι μετέπειτα μητροπολίτες του Κιέβου Διονύσιος, Ιωσήφ και Αντώνιος. 

Φαίνεται όμως ότι οι ιδέες του Διαφωτισμού και η «Εκκλησιολογία» των Προτεσταντών είχαν απλωθεί από τις βασιλικές αυλές και στις κυβερνήσεις τους. Η κοσμική εξουσία θέλησε να αποδυναμώσει την Εκκλησία εξ αιτίας της Ρώμης, που ασκούσε στην Ευρώπη εκείνη την εποχή ισχυρή και δυναμική Αντιμεταρρύθμιση. Ο αντίλαλος από αυτά τα συμβάντα έφθασε και στην Ρωσία που τότε δοκιμαζόταν από πρόβλημα διαδοχής. Το 1682 βρέθηκε η «συμβιβαστική» λύση της «Συμβασιλείας» των διαδόχων μέχρι την ενηλικίωση. Η επιτροπεία των διαδόχων ανατέθηκε στη μεγαλύτερη αδελφής τους Σοφίας, η οποία για επτά χρόνια ήταν ο πραγματικός κυβερνήτης της χώρας και ασκούσε με κάθε τρόπο τα δύσκολα καθήκοντά της τιθασεύσεως δύο εφήβων που ο ένας ήταν διανοητικά ανάπηρος, ο Ιβάν Γ΄ και ο άλλος ο ανήσυχος και πανέξυπνος Πέτρος Α΄. Κατά την επταετία αυτή συμβαίνει η χηρεία της Μητροπόλεως Κιέβου και η Επίτροπος «δέσποινα» Σοφία κατά τους συμβούλους της μέσα στην παντοδυναμία της, διατάσσει τον πατριάρχη Μόσχας Ιωακείμ (1674-1690) να παρακάμψει κάθε κανονικό δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχη και αυθαίρετα να προβεί στην εκλογή και χειροτονία κάποιου Γεδεών στην Μητρόπολη Κιέβου. Στην υπόδειξη αυτή διαφώνησαν οι Ουκρανοί αρχιερείς και συγκρότησαν πολυπληθή Σύνοδο στο Κίεβο με την οποία κήρυξαν άκυρη την εκλογή και χειροτονία του Γεδεών ως γενόμενη εν αγνοία του «Πρώτου» της δικαιοδοσίας και ο προταθείς ως μητροπολίτης θέλοντας να αναγνωριστεί ως Κιέβου κατάλαβε πως άνευ της «ευλογίας» του Οικουμενικού Πατριάρχη δεν γίνεται αποδεκτός από το πλήρωμα της Εκκλησίας του Κιέβου ζήτησε την παρέμβαση της τσαρικής αυλής να ενεργοποιήσει την διπλωματία της για να αποσπάσει την συγκατάβαση του πατριάρχη Διονυσίου Δ΄ για τα γενόμενα εν αγνοία του. 

Η Ανατολική Ευρώπη από το 1680 είχε εμπλακεί σε πόλεμο μεταξύ των καθολικών χωρών της Πολωνίας, της Αυστρίας και της Βενετίας. Ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ΄(1646-1687) φοβούμενος μήπως αυτές οι ευρωπαϊκές δυνάμεις τελικά στραφούν εναντίον του, επιθυμούσε να έχει την συμμαχία με την «Συμβασιλεία» των Ρώσων τσάρων. Ο σουλτάνος βρισκόταν τότε στην Αδριανούπολη και η Σοφία αναθέτει το 1686 στον πρεσβευτή της στην Πόλη Νικήτα Αλέξιεφ να καλύψει το ατόπημα του Μόσχας Ιωακείμ με την «εκ των υστέρων λήψη της κανονικής «Εκδόσεως αδείας προς χειροτονίαν». Ο Αλέξιεφ πρώτα επιδίωξε τη μεσολάβηση του παρεπιδημούντος Ιεροσολύμων Δοσιθέου την ευόδωση του τσαρικού αιτήματος. Όμως αυτός όταν άκουσε το αίτημα απέκρουσε την αντικανονική πράξη ως δόλια πράξη απορροφήσεως της Μητροπόλεως Κιέβου και του δήλωσε πως ουδέποτε θα συνεργήσει στην αναγνώριση της και προέτρεψε μάλιστα τον πατριάρχη Διονύσιο Δ΄ να αποκρούσει το αίτημα και αυτό έπραξε αρχικά ο Κων/πόλεως. Βλέπε Αρχιμ. Κάλλιστος. περ. «Εκκλ. Φάρος» Αλεξανδρείας. τχ.18. Δεκέμβριος 1928, σελ. 742-744). Τότε ο πρεσβευτής Αλέξιεφ αποτάθηκε στον Βόσνιο Μ. Βεζύρη Σαρή Σουλεμάν πασά (1685-1687) ο οποίος δεν θέλησε να δυσαρεστήσει την πανίσχυρη «Γκοσπόσια» Σοφία και να την προσθέσει στους εχθρούς του σουλτάνου Μεχμέτ Δ΄ και διέταξε τον πατριάρχη Διονύσιο Δ΄ το 1686 να ικανοποιήσει πλήρως και χωρίς αντίρρηση το αίτημα της Μόσχας. Έτσι ο Διονύσιος με τη βία εξαναγκάστηκε να υποκύψει στο σουλτανικό θέλημα μήπως προλάβει τη κατηγορία της απείθειας προς την Υψηλή Πύλη. Τότε ο Διονύσιος με πατριαρχικό γράμμα «αναγκαστικά». «στανικά» συγχώρησε την πράξη του Μόσχας Ιωακείμ και αναγνώρισε τον Γεδεών. Ὀμως αυτό δεν καταγράφηκε ποτέ επίσημα «ως κανονική Πατριαρχική και Συνοδική πράξη της Εκκλησίας απολύσεως τοπικής Εκκλησίας για να καταγραφεί ως ήθισται στον «Πατριαρχικόν κώδικα». Και αυτό είναι πρωτοφανές γιατί ποτέ δεν δωρήθηκε η κανονική επαρχία του Κιέβου στην Μοσχόβια πατριαρχία, διότι κατά την αρχαία τάξη δεν συγχωνεύεται «εν ενεργεία» Μητρόπολη, κατέχουσα το προνόμιον των «Πρεσβείων», δηλαδή της «Προγενέσεως», με μία νεότερη Μητρόπολη, όπως ήταν η της Μόσχας. Επομένως, όλη η Ιστορία είναι ότι η Μοσχοβία πατριαρχία θέλησε να καταπατήσει την Εκκλησία στην Ουκρανία για να διευρύνει το πλάτος και το μήκος της νεογενούς «Αυτοκρατορικής Εκκλησίας» της. 

Το φιλοτάραχο των Μοσχοβιτών επί τρεις τώρα αιώνες διατρέφεται «στανικά» από το εκβιαστικό και κίβδηλο αυτό πλαστογράφημα του 1686! Επιδιώκει να ικανοποιήσει την απληστία του με το αντικανονικό αυτό θελήματα για να διατηρήσει το είδωλο του Γολιάθ της Εκκλησίας τους. Οι Μοσχοβίτες ορεγόμενοι την αίγλη της πρωτοκαθεδρίας επιδιώκουν να σφετεριστούν την κλείδα του πατριαρχικού προνομίου που είναι ο «έλεγχος των χειροτονιών των επισκόπων». Αυτό το κανονικό έγκλημα του 17ου αιώνα το αντέγραψαν και άλλοι οιηματίες βολευτές των υποτακτικών τους και μάλιστα βιάστηκαν να το νομοθετήσουν! Η μητρική μέριμνα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας δεν ευνόησε όμως ποτέ το μεγάλο κανονικό έγκλημα της «ποιμνιοκλεψίας» μεταξύ των θυγατέρων της Εκκλησιών. (Α.Πανώτη. Η Διορθόδοξη πορεία προς τη Μ. Σύνοδο Αθήνα 2017. σ. 92). Όμως ο διαρρεύσας χρόνος προσβολής της κανονικότητος ποτέ δεν νομιμοποίησε τις πονηρές παρεμβολές.

Βασικό και γενικό αξίωμα του Ρωμαϊκού Δικαίου, που αναγνωρίζουν και οι Ιεροί Κανόνες είναι: «Το εξ αρχής ανυπόστατον ου βεβαιούται τη χρονία παραδρομή». Αυτό ας το καταλάβουν καλά όλοι οι αναιδώς «αμαθούντες» εν Ελλάδι και Κύπρω περι του άλλοτε «Ουκρανικού ζητήματος». Αυτό ανήκει πλέον στην Ιστορία. Επί 30 χρόνια «ιεροκρύφια» ο Μπαλασώφ ταλαιπώρησε την σχετική Επιτροπή μελέτης του θέματος, ίσως μέχρι να ολοκληρωθεί η κατάληψη της Κριμαίας από ρωσικά στρατεύματα! Τώρα γι’αυτό το θέμα που πέρασε πλέον στην Ιστορία τώρα λαλεί και κάποιος αλέκτορας που κατεργάρικα μιτροφόρεσε! Η ενότητα της Εκκλησίας δεν καταλύεται από τις πομφόλυγες των οιστρηλατούντων. Ο αρχαίος φιλοσοφών μύστης εκ Βοιωτίας Πλούταρχος είπε ότι: «δεν υπάρχει αγριότερο θηρίο από τον άνθρωπο όταν κατέχει δύναμη ίση με το πάθος του! Και «ναι μάλιστα», όπως έλεγε χαριτολογών ο αείμνηστος Δάσκαλος της Εκκλ. Ιστορίας, αρχιμανδρίτης Βασίλειος Στεφανίδης, όταν αυτός είναι απόγονος ιερέων γίνεται συνήθως κατά λαϊκήν έκφραση και: «διαβόλου εγγόνι».