Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ

Ο Πατριάρχης στην Ίμβρο - Φωτ. Βάσω Ξεινού 

Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ 

Καθηγητής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης 

Άρχων Προστάτης των Γραμμάτων της Α.Μ.τ.Χ.Ε. 

Ο εορτασμός της επετείου των 29 χρόνων πατριαρχείας της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, δεν είναι μια απλή μνεία ενός σημαντικότατου εκκλησιαστικού γεγονότος, όπως βέβαια είναι η εκλογή και ενθρόνιση προκαθημένου στον πρώτο θρόνο της Ορθοδοξίας. Είναι η επισήμανση ενός γεγονότος που, με τη χάρη του Κυρίου, πραγματικά άλλαξε την πορεία των εκκλησιαστικών πραγμάτων, και οδήγησε την Ορθόδοξη Εκκλησία στον 21ο αιώνα. 

Πολλές φορές έχουν διατυπωθεί διάφορες παρατηρήσεις και σκέψεις γύρω από τις επιμέρους δράσεις του Παναγιωτάτου Πατριάρχου μας, σε ζητήματα όπως η αλλαγή θέασης των οικολογικών προβλημάτων, η ειρήνη και η ανεξιθρησκεία, η λειτουργική και πνευματική αναζωπύρωση των σεβασμάτων του Γένους στην Ανατολική Θράκη, τη Μικρά Ασία και την Καππαδοκία, η διαποίμανση των ομογενών και ομοδόξων μας στην Αμερική, την Ευρώπη και την Αυστραλία, ο διαχριστιανικός και διαθρησκειακός διάλογος. Όλα αυτά όμως αποτελούν μέρη του ίδιου και ενιαίου οράματος για μια Εκκλησία σύγχρονη, η οποία ταυτοχρόνως δεν αφίσταται από τις ρίζες και την παράδοσή της, ενός οράματος το οποίο ο Πατριάρχης του Γένους έχει μέχρι σήμερα υπηρετήσει πιστά, με συνέπεια, εργατικότητα, πνευματικότητα, πραότητα, νηφαλιότητα, αλλά και δυναμισμό και αποφασιστικότητα όπου και όποτε χρειάζεται. 

Η Ορθόδοξη Εκκλησία χαρακτηρίζεται για την ελευθερία του φρονήματος που επιτρέπει στο ποίμνιό της. Και μέσα στην ελευθερία αυτή χωρούν όλων των ειδών οι θεωρήσεις, από τις πλέον συντηρητικές ως και τις πιο φιλελεύθερες. Άλλωστε στην ιστορία του πνεύματος συχνά συναντούμε τη συνύπαρξη αυτών των αντικρουόμενων τάσεων στους πιστούς θρησκειών ή ακόμη και φιλοσοφικών ρευμάτων. Εν προκειμένω όμως έχουμε να κάνουμε με την Εκκλησία που είναι Σώμα Χριστού, και η οποία διαπνέεται από την εν Χριστώ ελευθερία, έναν μοναδικό θεανθρώπινο οργανισμό που σκοπό έχει την σωτηρία και την θέωση του ανθρώπου, τη συνάντησή του με τον Σωτήρα Χριστό και την λύτρωσή του από την αμαρτία. Για να επιτευχθούν όμως αυτά, η Εκκλησία οφείλει να είναι σώμα ανοικτό, χωρίς κλειστοφοβιικές τάσεις και ανασφάλειες, αφού η ίδια η βασική ιδιότητά της ως Σώματος Χριστού, πέρα από όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες ή επιλογές, της εξασφαλίζει την βεβαιότητα και τη σιγουριά, που στα κατ’ άνθρωπον εξασφαλίζεται με την πίστη και την συμμόρφωση προς το Ευαγγέλιο, την Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοση, προς τους θεόπνευστους Πατέρες της Εκκλησίας, μέσα από την μυστηριακή ζωή. 

Αυτό ακριβώς συστηματικά μας δείχνει, σε όλη την λαμπρή πατριαρχική διακονία του ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Ότι δηλαδή η Ορθοδοξία δεν έχει να φοβάται τίποτε, ότι μπορεί να διαλεχθεί και φυσικά να πείσει κάθε καλοπροαίρετο άνθρωπο, επειδή διασώζει ακέραιη την αλήθεια του ευαγγελικού λόγου και τη λάμψη της ιεράς παραδόσεως. Και αυτή η επιλογή του, που συνέχισε και διεύρυνε ανάλογες επιλογές του εξίσου μεγάλου Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, είναι που συχνά γίνεται αίτιο αντιδράσεων από άλλους Ορθοδόξους – ευτυχώς ελάχιστους – πρωτίστως κληρικούς, που κάποτε παρασύρουν και κάποιους λαϊκούς. 

Σε αυτά στηρίζεται η αναιτιολόγητη αντίδραση προς την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας στην Κρήτη, σε αυτά και η δυστοκία στο ζήτημα της αναγνώρισης της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας, και του προκαθημένου της. Δεν είναι φυσικά αυτή η περίπτωση της Ρωσικής Εκκλησίας, επειδή στη στάση της θεωρώ ότι υποκρύπτονται και άλλα, όχι αμιγώς εκκλησιολογικά κριτήρια, γεωπολιτικής και ιστορικής υφής, συνυφασμένα με τις πάγιες και παλαιές ρωσικές επιδιώξεις για κυριαρχία στον ορθόδοξο χώρο της Ανατολής, στα πλαίσια της πανσλαβιστικής προέλευσης στη θεώρηση και την πρόσληψη της Μόσχας ως δήθεν Τρίτης Ρώμης. Όμως η επιφυλακτικότητα και η επιλογή του συντηρητισμού μπορεί να είναι η βάση της σκέψης όσων συμπαρατίθενται με τη ρωσική εκκλησιαστική πολιτική στο συγκεκριμένο ζήτημα. 

Απέναντι σε αυτόν τον τρόπο σκέψης, ο Παναγιώτατος φρόντισε να θωρακίσει την Εκκλησία, τόσο με την εκκλησιαστική μαρτυρία του, όσο και με την διεθνούς εμβέλειας προσωπικότητά του. Έχοντας τιμηθεί από κράτη, πανεπιστήμια, ακαδημίες και διεθνείς οργανισμούς σε όλο τον κόσμο, αποτελεί πλέον ένα εκκλησιαστικό ηγέτη παγκοσμίου διαμετρήματος. Και με την ιδιότητά του αυτή μπορεί να μιλάει για το φως της Ορθοδοξίας πειστικά, να ανοίγει αυτιά και καρδιές και να μεταφέρει το σωτήριο λόγο του Κυρίου στα πέρατα του κόσμου. 

Η κύρια συμβολή του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, τα 29 αυτά χρόνια της πατριαρχείας του, που προετοιμάστηκαν από άλλα 20 περίπου χρόνια στον κλήρο, βρίσκεται όχι μόνο στα έργα, αλλά κυρίως στην διαμόρφωση και παγίωση ενός νέου πνεύματος ορθόδοξης χριστιανικής ελευθερίας, που είχε σκεπαστεί από αιώνες επιφυλακτικότητας, αμυντικών σχεδιασμών και εσωστρέφειας. Είναι δικό του κατόρθωμα η προβολή της Ορθοδοξίας σε όλο τον κόσμο, αλλά και η κατάρτιση μιας νέας γενιάς κληρικών και ιεραρχών, στελεχών του Οικουμενικού Θρόνου, που κατά κανόνα αθόρυβα, αλλά πάντως σταθερά και συστηματικά, ακολουθούν τις δικές του κατευθυντήριες γραμμές, υποδείξεις και σοφές συμβουλές. 

Άριστος γνώστης της εκκλησιαστικής παράδοσης και της παράδοσης του Γένους, αλλά και της ιστορίας της Εκκλησίας, πρωτίστως δε του πρωτεύθυνου και πολυεύθυνου Οικουμενικού Θρόνου, ο Παναγιώτατος μπορεί με την πείρα του να διακρίνει εύκολα πρόσωπα και καταστάσεις, και να δώσει την ενδεδειγμένη κάθε φορά λύση, ως φορέας γνήσιος της μεγάλης και σωτήριας για το Γένος φαναριώτικης παράδοσης. Ξέρει να περιμένει, αλλά και να επισπεύδει όταν χρειάζεται. Κυρίως δε ξέρει πότε είναι η στιγμή της δράσης, μετά από μεγάλο διάστημα – ιδίως στις δύσκολες περιπτώσεις – προσευχής. Γιατί ο Πατριάρχης μας είναι πρωτίστως κληρικός, και μάλιστα μοναχός, και την ιδιότητά του αυτή δεν λησμονεί ούτε λεπτό, κάτι που γνωρίζουν όσοι έχουν την ευλογία να τον γνωρίζουν ή να έχουν συνεργαστεί μαζί του. 

Είναι σημαντικότατη λοιπόν η επέτειος των 29 χρόνων πατριαρχείας του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου μας κ.κ. Βαρθολομαίου, για τον ίδιο λόγο που είναι σημαντική και κάθε κατ’ έτος επέτειος του ίδιου εκκλησιαστικού γεγονότος, της εκλογής και ενθρονίσεώς του στον πρωτοκορυφαίο Οικουμενικό Θρόνο: επειδή η ευλογημένη και θεοστήρικτη πατριαρχεία του έχει αλλάξει την Ορθοδοξία, την Εκκλησία και τον τρόπο με τον οποίο αυτή εμφανίζεται στον κόσμο, διευκολύνοντας την θεϊκή αλλοίωση της μετατροπής του κόσμου σε Εκκλησία. Γιατί αυτό δεν γίνεται μόνο με προσευχές σε σκοτεινούς ναούς και κελιά απομονωμένα, αλλά στηρίζεται στις προσευχές αυτές, στους Γέροντες και τους αγίους μας, για να προχωρήσει ένα ακόμη βήμα, φανερώνοντας την αλήθεια του Χριστού στον κόσμο. 

Ο Παναγιώτατος εργάζεται νυχθημερόν, αδιάκοπα, κουραστικά και μεθοδικά, για να οργώνει και να καλλιεργεί τον αμπελώνα που του εμπιστεύθηκε ο Κύριος. Έχει δείξει σε όλους μας τον δρόμο που πρέπει να πορευθεί η Ορθόδοξη Εκκλησία τον 21ο αιώνα, για να μην περιθωριοποιηθεί, να μην εκλαμβάνεται ως μια απλή θρησκευτική σέκτα, αλλά να λάμπει σε όλο τον κόσμο, φωτίζοντας τους ανθρώπους με το φως του Χριστού. Αυτό ίσως να εννοούσε ο Κύριος όταν έλεγε ότι ο χριστιανός και μαθητής του πρέπει να τίθεται ως ο λύχνος «επί την λυχνία», ώστε να φωτίζει όλους τους «εν τη οικία». Κι αυτό ο Πατριάρχης μας το έχει καταφέρει. Μια απλή σύγκριση, ακόμη και σε κείμενα και δηλώσεις των ημερών, μπορεί εύκολα να καταδείξει ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με την αντιπαράθεση του φωτός και της σκιάς, της θείας ελευθερίας με τον καταναγκασμό της φοβίας και του συντηρητισμού, από την οποία νομοτελειακά πάντα το φως και η ελευθερία του ανθρώπου – όπως την εγγυήθηκε ο Ιησούς Χριστός επί του σταυρού με το τίμιο αίμα Του - κερδίζουν. 

Ευχόμαστε ολόψυχα ο Κύριος να του χαρίζει υγεία απερικλόνητη και μακρότητα ημερών, ώστε να μας τον χαρίζει επί πολύ ακόμη, γιατί το Γένος, η Εκκλησία και ο κόσμος ολόκληρος έχουμε ανάγκη τη σοφία, την πατρική του αγάπη και το στιβαρό χέρι με το οποίο οιακοστροφεί το πηδάλιο του σκάφους της Εκκλησίας.