Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΒΑΛΣΑΜΙΔΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΘΕΟΔΩΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΓΕΡΜΑΝΟ

Ομιλία του Πασχάλη Βαλσαμίδη, Επίκουρου Καθηγητή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κατά την παρουσίαση του βιβλίου Μνήμη Μητροπολίτου Θεοδωρουπόλεως Γερμανού (1930-2018) Μαρτυρίες εωρακότων, έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Δέρκων που πραγματοποιήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2019 στο Σισμανόγλειο Μέγαρο του Γενικού Προξενείου της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη

Παναγιώτατε, σεβασμιώτατοι, θεοφιλέστατοι, κυρία γενική πρόξενε της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη, κύριοι βουλευτές, σεβαστοί πατέρες, κυρίες και κύριοι

Θα μου επιτρέψετε να συγχαρώ τον Ποιμενάρχη μας Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Γέροντα Δέρκων κ. Απόστολο που μερίμνησε να φέρει στο φως της δημοσιότητας έναν καλαίσθητο, επιμελημένο σε άριστη έκδοση τόμο με άρθρα που γράφτηκαν κατά καιρούς από ανθρώπους που γνώρισαν τον μακαριστό σεβάσμιο ιεράρχη του Οικουμενικού Θρόνου Θεοδωρουπόλεως Γερμανό. Επίσης να τον ευχαριστήσω που συμπεριέλαβε κείμενό μου και ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό και για την τιμή που μου έκανε να βρίσκομαι σήμερα μαζί σας στην παρουσίαση του βιβλίου.

Με τον αείμνηστο Θεοδωρουπόλεως Γερμανό σχετιζόμουν από τα παιδικά μου χρόνια, από την πρώτη τάξη του δημοτικού, τον οποίο βοηθούσα στις ακολουθίες που τελούσε στους ναούς της Μητροπόλεως Δέρκων και της Πόλης μέχρι και τα χρόνια που ήμουν λέκτορας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Τον έζησα πραγματικά από πολύ κοντά.

Ήταν ένας άνθρωπος που καθημερινά μέχρι να τον εγκαταλείψουν οι δυνάμεις του που δεν έμενε στο σπίτι και επιτελούσε ποιμαντικό και φιλανθρωπικό έργο. Βοηθούσε τους πτωχούς και τους νέους ανεξαρτήτου θρησκεύματος. Από τον μισθό του κρατούσε όσα χρήματα του χρειαζόταν για να ζήσει φτωχά και ταπεινά και τα υπόλοιπα τα μοίραζε μέσα σε φακέλους, που περιείχαν καρτ-ποστάλ με τοιχογραφίες της Αγίας Σοφία και της Μονής της Χώρας. Η μαύρη φθαρμένη τσάντα σε σχήμα τετραγώνου που χρησιμοποιούσε ήταν γεμάτη με φακέλους με τα ονόματα των πτωχών. Επίσης μέσα είχε ένα ράσο, επιτραχήλιο, μικρό ωμοφόριο, καλυμμαύχι που χωριζόταν σε δύο μέρη και το ευχολόγιο. Τα χρήματα που μοίραζε δεν ήταν λίγα έπιαναν τόπο και έδιναν χαρά και λύσεις σε πολλούς πονεμένους και απελπισμένους ανθρώπους. Ήταν πολύ τακτικός επισκέπτης του Γηροκομείου και του Νοσοκομείου Βαλουκλή και αρωγός των ασθενών και των γηροκομουμένων, τους οποίους γνώριζε πολύ καλά πριν εισαχθούν. Τους παρηγορούσε, τους βοηθούσε πνευματικά και οικονομικά. Στις επισκέψεις του στο Γηροκομείο τα τελευταία χρόνια το προσωπικό που αποτελούνταν από περισσότερους μουσουλμάνους σχημάτιζε  ουρά για να φιλήσουν το χέρι του, τους οποίος δεν ξεχνούσε και αυτούς και τις οικογένειές τους με δώρα, βασιλόπιτες, τσουρέκια και χρήματα. Αναλάμβανε τα έξοδα πολλών απόρων για τη νοσηλεία τους και κηδειών και τελούσε τη νεκρώσιμο ακολουθία τους.

Τα χρόνια που έμενε στα Θεραπειά, τον συναντούσαμε καθημερινά στους δρόμους με το μαύρο κουστούμι και το μαύρο καπέλο του. Ψώνιζε από τους μπακάληδες, αγόραζε εφημερίδες από το περίπτερο, περίμενε στις στάσεις των αστικών και συνομιλούσε με τους πάντες. Ήταν πάντα δίπλα μας ως άνθρωπος, ως πνευματικός  και καλός γείτονας. Περπατούσε γρήγορα για να κάνει όσο μπορούσε περισσότερες δουλειές. Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια που τον περίμενα στο τέλος της λεωφόρου Χατζή Οσμάν για να πάμε στο ναό της  Αγίας Παρασκευής, ο οποίος έμενε λίγο παραπάνω, που εμφανιζόταν από το δρόμο να κατηφορίζει με γρήγορα βήματα,  σχεδόν έτρεχε, και όταν φυσούσε αέρας κρατούσε με το χέρι του το καπέλο του.

Μαθήτευσε και διακόνησε κοντά στον Μητροπολίτη Δέρκων Ιάκωβο γνωστό ως Αζίζ Ιάκωβος, που ήταν σεβάσμια μορφή προικισμένη με πνευματικά χαρίσματα, τόλμη και θάρρος να αντιμετωπίζει τα δύσκολα. Πήρε από τον γέροντά του πολλά, τα οποία χρησιμοποιούσε στη ζωή του. Ο αείμνηστoς καθηγητής μου Βασίλειος Σταυρίδης μου έλεγε σκέπτεται και λειτουργεί ακριβώς σαν τον Ιάκωβο.

Ο Γερμανός στις καθημερινές του συζητήσεις έκανε λόγο για τον Γέροντά του. Ακόμα έκανε συζητήσεις κατά τη διάρκεια της διαδρομής που τον βοηθούσα στη μεταφορά των αμφίων του στους ναούς. Δεν είχε δικό του αυτοκίνητο, ούτε επιβιβαζόταν σε ταξί, εκτός από λίγες περιπτώσεις όταν υπήρχε μεγάλη ανάγκη για να φθάσει στον προορισμό του. Συνήθως χρησιμοποιούσε αστικά λεωφορεία, μίνι-μπας και ντουλμούς. Την εποχή που οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν ήταν καλές οι κληρικοί δεν ήταν αγαπητοί. Ο Δεσπότης συνέχισε να χρησιμοποιεί τα λεωφορεία, τα οποία καθυστερούσαν πολύ να έρθουν και τις περισσότερες φορές ήταν γεμάτα από επιβάτες.  Η προσαρμοσμένη ενδυμασία του δήλωνε ότι ήταν κληρικός και τραβούσε την προσοχή των επιβατών και μας κοίταζαν περίεργα. Εκείνος, τότε νέος, εγώ έφηβος όρθιοι ή αν βρίσκαμε θέση με τις βαλίτσες μέσα στο αστικό καθόμασταν με σκυφτό κεφάλι και δεν μιλούσαμε.

Ο αείμνηστος εργάστηκε πολύ σκληρά 40 ολόκληρα χρόνια στη Μητρόπολη Δέρκων και προσέφερε πολλά ακόμα και εκτός της Μητροπόλεως. Συνεργάστηκε στενά με τον διάδοχο του Γέροντά του Μητροπολίτη Δέρκων Κωνσταντίνο νυν Μητροπολίτη Γέρων Νικαίας. Μετά την πυρπόληση του Μητροπολιτικού Μεγάρου την νύκτα των γεγονότων της 6^ης προς 7^ης Σεπτεμβρίου του 1955 μαζί με την ανεψιά του Μητροπολίτη Δέρκων Ιακώβου Θεογνωσία μάζεψαν κάτω από τις στάχτες, τα όσα μισοκαμένα έγγραφα και κώδικες που σώθηκαν εκ θαύματος. Φρόντισε να συντηρήσει τα ληξιαρχικά βιβλία, τα δε υπόλοιπα για να τα προστατέψει τα έκρυψε μέσα σε σακούλες στο γυναικωνίτη του ναού της αγίας Παρασκευής Θεραπείων και ήταν άγνωστα για περίπου 50 χρόνια (τα εντόπισα το 2002). Τοποθέτησε τις εικόνες του κατεδαφισθέντος Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Γεωργίου Θεραπείων μέσα σε κιβώτια και ιερά σκεύη που κινδύνευαν να καταστραφούν στον γυναικωνίτη της Αγίας Παρασκευής Θεραπείων. Πραγματοποίησε επισκέψεις σε οικίες των ενοριτών και συγκέντρωσε στοιχεία και συνέταξε νέα ληξιαρχικά βιβλία, διότι τα περισσότερα είχαν καεί, τα οποία σήμερα είναι πολύ χρήσιμα. Καθημερινά στα Θεραπεία στο σπίτι του με τη γραφομηχανή έγραφε χρονικά της Μητροπόλεως Δέρκων, τα οποία συνέχισε στη Μονή της Αγίας Τριάδος Χάλκης και στο σπίτι του στο Τζιχανγκίρ. Χάρις στον Θεοδωρουπόλεως σώθηκε μέρος του αρχείου της Μητροπόλεως Δέρκων και απέκτησε η Μητρόπολη νέο αρχείο μετά το 1955, του  οποίου μέρος έχω μελετήσει, δημοσιεύσει και διδάσκω στους φοιτητές.

Από το αρχείο της Μητροπόλεως Δέρκων τελευταία μελέτησα και παρουσίασα σε συνέδριο την αλληλογραφία του Μητροπολίτου Δέρκων Ιακώβου με τους μητροπολίτες Σελευκείας Αιμιλιανό μετέπειτα Κώου και Νισύρου και Φιλαδελφείας Ιακώβου μετέπειτα Γερμανίας που απελάθηκαν το 1964. Εντύπωση μου έκανε ένα γράμμα του Σελευκείας Αιμιλιανού με χρονολογία 29 Σεπτεμβρίου 1964.  Μέσα στα τόσα προβλήματα που αντιμετώπιζε στην Βοστώνη ότι σκέφτηκε τον Γερμανό. Συγκεκριμένα μεταξύ άλλων γράφει: «Θα χαρώ εάν πληροφορηθώ ότι ο καλός σας Αρχιδιάκονος Γερμανός με την ευλογίαν σας εισέλθη εις την Πατριαρχική Αυλήν. Πρέπει η υμετέρα Σεβασμιότης να μεριμνήσει και δια τον Αρχιδιακονόν της.  Είναι καλός». Ο Δέρκων Ιάκωβος στις 5 Οκτωβρίου του 1964 απαντάει στον Αιμιλιανό: «Ο …… εγκατέλειψε το Μακροχώριον σαγηνευθείς από την προσφοράν του εν ΧΡΙΣΤΩ Αδελφού Αγίου Πριγκηπονήσων (πρόκειται για τον Δωρόθεο Γεωργιάδη). Ως προς τον Αρχιδιάκονόν μου, ευχαριστώ θερμώς δια το ενδιαφέρον Σας. Δεν τον συγκινούν θέσεις και αξιώματα παρά μία αγία ζωή. Και ταύτην επιποθεί και φιλοτίμως καταγίνεται να εξασφαλίση εν τη υπηρεσία της Ιεράς Μητροπόλεως».

Σε μία άλλη απαντητική επιστολή του Δέρκων Ιακώβου με χρονολογία 21 Οκτωβρίου 1966 προς τον Μητροπολίτη Φιλαδελφείας Ιάκωβο φαίνεται το πατρικό ενδιαφέρον του για τον Γερμανό. Συγκεκριμένα γράφει: «Το προσεχές έτος δηλ. κατά Μάιον μήνα θα παρακαλέσω τον Άγιον Καλαβρίας (πρόκειται για τον τιτουλάριο Μητροπολίτη Αιμιλιανό Τιμιάδη μετέπειτα Μητροπολίτη Σηλυβρίας) να ενδιαφερθή και να αναλάβη την καλυτέραν καθοδήγησιν του Πατρός Γερμανού εις νεωτέραν εν Αγγλία και Ευρώπη πνευματικήν απασχόλησιν, ούτως ώστε να συμπληρώση τας γνώσεις του και προσαρμοσθή αφ’ ενός εις την Αγγλικήν και αφ’ ετέρου εις τους οραματισμούς μας διά την Εκκλησίαν μας». Πράγματι τον έστειλε για σπουδές στην Αγγλία.

Όσον αφορά για τη λειτουργική ζωή του μακαριστού λειτουργούσε και εκκλησιάζονταν πολύ τακτικά, αγαπούσε τη ζωή της Εκκλησίας, τηρούσε πολύ αυστηρά το τυπικό και τον άρεσε να ψέλνει στο αναλόγιο. Όταν έμενε στα Θεραπειά καθημερινά και δεν είχε υποχρεώσεις πήγαινε στο όρθρο και στον εσπερινό στο ναό της Αγίας Παρασκευής και έψαλε από το αναλόγιο, που τελούσε τις ακολουθίες ο αείμνηστος π. Νικόλαος Παλαιολόγος. Ο Θεοδωρουπόλεως ήταν καλός λειτουργός και πολύ καλός ιεροκήρυκας. Λειτουργούσε με απλά άμφια, πολλές φορές στις λειτουργίες αντί για μίτρα φορούσε επανωκαλύμμαυχο.  Στις λειτουργίες και στις ακολουθίες συμμετείχα και τον βοηθούσα ως υποδιάκονος. Μετά τη θεία λειτουργία δεν επέτρεπε να διπλώνουμε τα άμφιά του επάνω στην Αγία Τράπεζα και έλεγε η Αγία Τράπεζα δεν είναι τραπέζι.

Στις 10 Ιανουαρίου του 1991 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος τον διόρισε ηγούμενο της Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Mονής Aγίας Tριάδος Xάλκης. Στα Θεραπειά και στην Πόλη ο κόσμος έλεγε τον Γερμανό ο Πατριάρχης τον έστειλε στη Χάλκη. Νόμιζαν ότι θα τον έχαναν και δεν θα τον είχαν πολύ κοντά τους. Εκείνος όμως δεν διέκοψε με τον κόσμο ποτέ τις σχέσεις του, την επικοινωνία του, τις επισκέψεις του και τους φακέλους με τα χρήματα. Το διάστημα αυτό επισκεπτόμουν συχνά με τον φίλο και συμμαθητή μου Στέφανο νυν Μητροπολίτη Καλλιουπόλεως και Μαδύτου. Σε μία από τις επισκέψεις μας ο Άγιος Καλλιουπόλεως είχε φέρει μαζί του τον καθηγητή τουρκολογίας Ιωάννη Αλεξανδρόπουλο να επισκεφτεί την Θεολογική Σχολή της Χάλκης.  Είχαμε κανονίσει να βρεθούμε το πρωί στην αποβάθρα των πλοίων για να πάμε όλοι μαζί στη Χάλκη. Απρόοπτα προέκυψε κάποιο πρόβλημα στο ξενοδοχείο που έμενε ο καθηγητής και χρειάστηκε τη βοήθεια του Στέφανου με αποτέλεσμα να πάρουν το επόμενο πλοίο. Εντύπωση έκανε τον καθηγητή η απλότητα ενός Δεσπότη με τον τρόπο που τον υποδέχθηκε και που πήγε στο μαγειρείο και του έφερε φαγητό μέσα δίσκο σε απογευματινή ώρα.

Στις 21 Δεκεμβρίου 1995 τον διαδέχθηκε ο Ποιμενάρχης μας. Στη συνέχεια τον επισκεπτόμουν τακτικά στο σπίτι του. Μιλούσε για την Εκκλησία, για το Πατριαρχείο, για τη Μητρόπολη Δέρκων, για αγίους, για θαύματα, για γεγονότα, για πρόσωπα και δεν παρέλειπε όπως ανέφερα τον Γέροντά του, πάντα  καλοπροαίρετα με ευχάριστη και καλή διάθεση. Μερικές φορές οι συζητήσεις κρατούσαν ώρες ολόκληρες.

Κατά την επίσκεψή μου στην οικία του τη δεύτερη ημέρα του νέου έτους 2012 μου είπε ότι για πολλά χρόνια ήταν διάκονος της Μητροπόλεως Δέρκων. Την μητέρα μου στα Θεραπειά και στο Μακροχώρι την έλεγαν γιατί ο γιος σου δεν προάγεται και μένει διάκονος; Τι κουσούρι έχει; Η μητέρα μου μία μέρα είπε θα πάω μόνη μου να μιλήσω τον Δεσπότη και ζήτησε ακρόαση. Ο Δεσπότης την δέχθηκε, του έκανε τα παράπονά της και ζήτησε να προάγει τον γιο της. Σε λίγο καιρό μου είχε πει ο Δεσπότης έκανε το θέλημα της μητέρας μου και με έκανε ιερέα. Ο ίδιος ουσιαστικά δεν ενδιαφερόταν για αξιώματα και για προαγωγές.

Στις 8 Ιουνίου του 2012 μου διηγήθηκε μία προσωπική του περιπέτεια. Από το σπίτι του πέρασε μία κυρία και του έφερε ένα γλύκισμα και τον είπε να το φάει για να δυναμώσει και στη συνέχεια τον είπε να τον πάρει σπίτι της να τον φροντίζει μαζί με την κόρη της. Την είπε δεν έχω ανάγκη τα καταφέρνω μόνος μου και την ευχαρίστησε. Το βράδυ στον ύπνο του είδε τον καθηγητή Κωνσταντίνο Καλλίνικο να του λέει: Γερμανέ ήσουν καλός μαθητής και επιμελής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και μας άφησες καλές εντυπώσεις με την επιμέλειά σου και την πρόοδο. Πρόσεχε αυτό το γλυκό που σου έφερε αυτή η κυρία είναι δηλητήριο να μην το φας· θα σου κάνει κακό. Ξύπνησα και το πέταξα μου είπε και γελούσε. Με ρώτησε εσύ αν έβλεπες αυτό το όνειρο τι θα έκανες; θα το έτρωγες το γλυκό; Τον απάντησα όχι θα το πετούσα. Συνέχισε να γελάει και με έκανε να γελάω. Τέτοιου είδους και παρόμοια βιώματα του άρεσαν να τα μοιράζεται και να τα διηγείται με ευχάριστο και διασκεδαστικό τρόπο.

Τα χρόνια πέρασαν και ο Γερμανός γέρασε, δεν μπορούσε να κρατηθεί καλά στα πόδια του και από την σκληρή δουλειά κύρτωσε, όμως δεν σταμάτησε τη θρησκευτική και λατρευτική του ζωή, ούτε το φιλανθρωπικό του έργο. Έπαιρνε μαζί του τον Σταύρο Καρασάββα για να στηρίζεται και πήγαινε στις ακολουθίες, στις βαπτίσεις, στους γάμους, στις κηδείες, στα νεκροταφεία, τελούσε τρισάγια, στις εκδηλώσεις και πραγματοποιούσε επισκέψεις στα σπίτια των συνανθρώπων του και μοίραζε τους φακέλους με τα χρήματα.

Σε ένδειξη πατρικού σεβασμού για τα πολλά πνευματικά και υλικά αγαθά που μου προσέφερε το ελάχιστο που κατάφερα να κάνω ήταν να αφιερώσω στο πρόσωπό του τη μεταπτυχιακή μου εργασία, το βιβλίο που έγραψα για το Μακροχώρι, από το οποίο καταγόταν, να γράψω για την ιστορία της Μητροπόλεως Θεοδωρουπόλεως και σήμερα χάρις στον Ποιμενάρχη μας να πω λίγα λόγια. Σκέπτομαι στο μέλλον να αναθέσω σε φοιτητή να εκπονήσει διδακτορική διατριβή για την προσωπικότητά του και για το έργο του.

Η Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως με το θάνατό του έχασε ακόμη έναν επιφανή πνευματικό, ταπεινό, ασκητικό και φιλάνθρωπο Ιεράρχη. Η μνήμη του θα παραμείνει άληστος στους Ρωμιούς της Πόλης και σε όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν, να δεχθούν την ευλογία και την ευεργεσία του.

Σας ευχαριστώ πολύ!