 |
| "Η Πλατυτέρα των Ουρανών", κόγχη Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Κράψης Ιωαννίνων, 1563. |
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
Ὁ Αὔγουστος εἶναι ὁ μήνας τῆς Παναγίας! Ὅσο καί ἄν περιλαμβάνει αὐτός ὁ μήνας καί μιά μεγάλη δεσποτική ἑορτή - τήν Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ- ὁ Αὔγουστος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχήν θεομητορικός μήνας τοῦ χρόνου. Ἀκόμη πιό πολύ κι’ ἀπό τόν Μάρτη, τόν μήνα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Γιατί δέν εἶναι μόνο ἡ γιορτή, ἡ Κοίμηση τῆς Παναγίας στίς 15 Αὐγούστου, πού χρωματίζει ὅλο τόν μήνα. Εἶναι προπάντων ὁλόκληρο τό πρίν ἀπό τήν Κοίμηση δεκαπενθήμερο: οἱ καθημερινές Παρακλή σεις στήν εἰκόνα τῆς Παναγίας μέ τήν κατάνυξη καί τήν συντριβή τους. Ἡ νηστεία, ἡ πιό φιλάνθρωπη ὅλου τοῦ χρόνου, μιᾶς καί δέν λείπουν τά παντοειδῆ φροῦτα καί λαχανικά. Τά μελτέμια πού προϊδεάζουν γιά τόν ἐπερχόμενο χειμῶνα καί κάνουν πιό ποθητή τήν μητρική ἀγκαλιά... Ἀκόμη ἠχεῖ πένθιμα στ’ αὐτιά μου ἡ δειλινή ἱκεσία τοῦ χριστιανοῦ ποιητῆ Μ. Μουντέ:
Ἔλα σάν Αὐγουστιάτικο μελτέμι προτοῦ οἱ ἑφτά πληγές σφραγίσουνε τό τέλος...
Αὐτός ὁ «δεκαπεντισμός», ὅπως τόν λένε στήν Μυρτιδιώτισσα τῶν Κυθήρων, εἶναι πού κάνει τόν Αὔγουστο ἀποκλειστικό μήνα τῆς Παναγίας. Ὅπως τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι τό ἀποκλειστικό Περιβόλι Της!
Ὅμως τί εἶναι ἕνας μήνας ἤ τό δάκτυλο μιᾶς χερσονήσου, ὅταν πρόκειται γιά τήν «Μεγαλόχαρη», τήν «Παντάνασσα», τήν «Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν»;
Κανένα πρόσωπο στήν Ἐκκλησία δέν ἐγνώρισε τόσο μεγάλη χάρη ἀπό τόν Θεό. Ἀλλά καί κανένα πρόσωπο δέν ἀφιερώθηκε τόσο νωρίς καί τόσο ἀνεπιφύλακτα στοῦ Θεοῦ τό θέλημα. Στόν Ναό εἰσῆλθε «ὡς τριετίζουσα δάμαλις», καί στό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, τό ἀνήκουστο, ἀπάντησε: ἰδού ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά τό ρῆμά σου (Λουκ. 1,38).
Γι’ αὐτό ἐχαρίτωσε ὁ Θεός καί τήν μακαρίζουν πᾶσαι αἱ γενεαί ὡς τήν Κεχαριτωμένη. Γι’ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία δέν ἀρκέσθηκε νά τήν κηρύξει Ἁγία, καί τήν ὠνόμασε Παναγία. Καί ἐπειδή δέχθηκε στήν γαστέρα Της πᾶν τό πλήρωμα τῆς Θεότητος σωματικῶς, ἦταν πολύ φυσικό νά μή φθάνει ἕνας μόνο χαρακτηρισμός γιά νά ἐκφράσει ὁλόκληρο τό μυστήριο τῆς Παναγίας. Γι’ αὐτό ὁ λαός μας τῆς ἔδωσε ἄπειρα ὀνόματα, εἴτε ἀνάλογα μέ τίς ἰδιότητές της, εἴτε ἀνάλογα μέ τά τοπωνύμια τῶν προσκυνημάτων Της. Ἔτσι τήν εἶπε Γρηγοροῦσα, Γοργοεπήκοο, Γλυκοφιλοῦσα, Ὁδηγήτρια, Λαοδηγήτρια, Ἐλεοῦσα, Παμμακάριστο, Περίβλεπτο, Δεξιοκρατοῦσα, Ἑπταβηματίζουσα, Μυρτιδιώτισσα, Βαλουκλιώτισσα, Καμαριανή, Λαμπινή, Πορταΐτισσα κ.ἄ.
Ἀπ’ ὅλον αὐτόν τόν πλοῦτο τῶν ὀνομάτων καί ἐπιθέτων, πού δείχνουν πόσο ζωντανή καί βαθεία μένει πάντα ἡ λατρεία τῆς Παναγίας στήν λαϊκή μας εὐσέβεια, θά ἀναλύσουμε ἐδῶ μέ συντομία μόνο ἕναν χαρακτηρισμό Της, πού φαίνεται νά ἐκφράζει καί νά συνοψίζει συγχρόνως καί ὅλους τούς ἄλλους μαζί. Πρόκειται γιά τόν χαρακτηρισμό Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν.
Τί ἐννοοῦμε λοιπόν μ’ αὐτήν τήν προσωνυμία τῆς Θεοτόκου; Εἶναι ἁπλῶς μιά ὑπερβολή τῆς πιστευούσης ψυχῆς; Εἶναι ἕνας ρητορισμός τῆς βυζαντινῆς γραμματείας; Ἤ μήπως ἔχει καί συγκεκριμένο θεολογικό περιεχόμενο ἕνας τέτοιος χαρακτηρισμός; Δέν χωρεῖ καμμιά ἀμφιβολία ὅτι ἡ Παναγία ὀνομάστηκε «Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν» γιατί ἐχώρεσε στήν γαστέρα Της «τόν ἀχώρητον Θεόν». Οἱ οὐρανοί δέν τόν χωροῦσαν καί τόν ἐχώρεσε ἡ μήτρα τῆς Παρθένου! Γι’ αὐτό ὁ ὑμνωδός διερωτᾶται θαυμαστικῶς: «Ὁ ἀχώρητος παντί πῶς ἐχωρήθη ἐν γαστρί;»
Αὐτή ὅμως εἶναι μόνο ἡ μία πλευρά τοῦ νομίσματος· τό ἕνα μόνο μέρος τῆς ἱστορίας. Ὑπάρχει καί ἡ ἄλλη, πού ἔχει κι’ αὐτή τήν σπουδαιότητά της, καί μάλιστα τό συγκλονιστικό ἐνδιαφέρον της, γιατί ἀφορᾶ ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους καί ὄχι τόν Θεό. «Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν» λέγεται ἡ Παναγία, ὄχι μονάχα γιατί ἐχώρεσε τόν «ἀχώρητον Θεόν», ἀλλά γιατί χωρεῖ καί ἄλλους, πού γιά πολλούς λόγους δέν χωρεῖ ὁ οὐρανός! Στόν οὐρανό, δηλαδή στήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, δέν χωροῦν ὅλοι. Θέση καί δικαίωμα ἐκεῖ ἔχουν μόνο οἱ ἅγιοι, οἱ ἐκλεκτοί. Οἱ ἁμαρτωλοί καί βέβηλοι δέν ἔχουν ἐκεῖ θέση. Ὅμως στῆς Παναγίας τήν καταφυγή καί προστασία τολμοῦν νά πλησιάσουν κι’ αὐτοί, ζητώντας ἔλεος καί πρεσβεῖες καί μεσιτεία. Γνωρίζοντας οἱ ἁμαρτωλοί πώς εἶναι ἀπό τήν γῆ ἡ Παναγία, τήν ἀναγνωρίζουν μάνα ὅλου τοῦ κόσμου: «καί Σέ μεσίτριαν ἔχω πρός τόν φιλάνθρωπον Θεόν...», ψάλλουμε στήν Παράκληση. Ἡ Παναγία λοιπόν χωρεῖ περισσότερα ἀπό τόν οὐρανό καί ἐν σχέσει μέ μᾶς τούς ἀνθρώπους. Γι’ αὐτό εἶναι καί ἀπό αὐτήν τήν ἄποψη τῶν οὐρανῶν Πλατυτέρα!
Ἄς εὐχηθοῦμε νά μή στερηθεῖ κανείς πιστός καί κανείς ἄνθρωπος τήν σωτήρια πρεσβεία Της πρός τόν Υἱόν Της καί Λόγον καί Σωτῆρα τοῦ κόσμου!
«Ἐνσαρκώσεις τοῦ Δόγματος», Ἀθήνα 1996
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου