ΟΙ ΣΥΝΑΣΚΗΤΕΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΑΝΔΡΟΓΥΝΟ

Το άγιο ζεύγος Ανδρόνικος και Αθανασία στο ναό τους στην κατεχόμενη  Κυθρέα  

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Tη ενάτη του μηνός Οκτωβρίου μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Aνδρονίκου, και Aθανασίας της συμβίας αυτού. 

Σύσκηνον Aνδρόνικος Aθανασίαν, 

Kόσμω τ’ εν ασκήσει τε καν πόλω έχει. 

Ο Ανδρόνικος και η Αθανασία ήταν ανδρόγυνο στην Μεγάλη Αντιόχεια των μέσων του 6ου αιώνα μ.Χ. 

 Ήταν πιστοί και φιλόχριστοι και ελεήμονες. Απέκτησαν δύο παιδιά τα οποία πέθαναν ταυτόχρονα σε μία μέρα σαν είχαν φτάσει στην ηλικία των 12 χρόνων. 

Αποφασίζουν οι γονείς να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να φύγουν για τους Αγίους Τόπους. Κατέληξαν στην Αίγυπτο, ο Ανδρόνικος σε ανδρικό μοναστήρι και η Αθανασία σε γυναικείο. 

Κάποια στιγμή συναντήθηκαν τυχαία. Η Αθανασία αναγνώρισε τον άνδρα της, αλλά όχι εκείνος την γυναίκα του, «επειδή και εμαράνθη το κάλλος αυτής από την πολλήν άσκησιν, και εφαίνετο ωσάν αράπης», όπως λέγει ο Συναξαριστής. 

Τελικά ο Ανδρόνικος αποφασίζει με την ευχή του Γέροντά του να συνασκητέψει με τον Αθανάσιο, δηλ. την γυναίκα του Αθανασία, η οποία του είχε παρουσιαστεί ως άνδρας μοναχός. Ασκήτεψαν μαζί δώδεκα χρόνια. 

Και όταν εκοιμήθη ο αββάς Αθανάσιος, βρέθηκε ένα πινακίδιο κατά την ώρα της ταφής, που έλεγε ότι «ήτον η γυναίκα του Aνδρονίκου, η αοίδιμος Aθανασία. Eπληροφορήθησαν δε τούτο, και όταν εκήδευον αυτήν. Eυρέθη γαρ, ουχί ανήρ, αλλά γυνή.» 

Ένας παντελώς παράδοξος βίος ενός αγίου ανδρογύνου, που τινάζει στον αέρα κάθε «λογική» ευσεβείας όπως την γνωρίζουμε στις μέρες μας. 

Γιατί να μη μείνουν στην αρχική «φυσιολογική» κατάσταση; Ο Ανδρόνικος στο ανδρικό και η Αθανασία στο γυναικείο μοναστήρι; 

Γιατί να συναντηθούν και να αποφασίσουν να ασκητέψουν μαζί, όταν μάλιστα η Αθανασία γνώριζε ότι αυτός ήταν ο άνδρας της, ενώ απέκρυπτε, με την ανδρική μεταμόρφωσή της, από τον άνδρα της την αλήθεια; Ποιο άραγε είναι το νόημα αυτής της ακραίας ξενιτείας; 

Ο Συναξαριστής λέει πως ήδη από τότε που γέννησαν τα παιδιά τους «ο ένας εις τον άλλον δεν ήγγισαν. Aλλ’ επέρνων την ζωήν τους και οι δύω με σωφροσύνην και με προσευχάς». Τι τους εμπόδιζε να περάσουν κατ’ αυτόν τον σεμνό τρόπο και το υπόλοιπο του βίου τους; 

Γιατί η Αθανασία να αποκρύπτει όχι μόνο την ταυτότητά της, αλλά και το φύλο της από τον ίδιο της τον άνδρα και να φροντίσει να αποκαλυφθεί το φύλο της μετά το θάνατό της; 

Κι ακόμα κάτι παράδοξο. Έγινε φιλονικία μεταξύ των μοναχών για το πού θα ταφεί ο Ανδρόνικος. «Mόλις δε και μετά βίας κατέπαυσεν ο Aββάς Δανιήλ την φιλονεικίαν αυτών, ειπών, ότι πρέπει να ενταφιασθή εκεί εις το Oκτωκαιδέκατον μαζί με τον συναγωνιστήν του, την Oσίαν Aθανασίαν λέγω. Kαι ούτως ενταφίασαν αυτό εκεί, δοξάζοντες τον επί πάντων Θεόν.» 

Πώς μπορεί, άραγε, να ερμηνεύσει η σύγχρονη θεολογία αυτά τα ακραία ασκητικά φαινόμενα; 

Στη συνέχεια παραθέτουμε το βίντεο της εκδήλωσης που πραγματοποιήσαμε με το Καλλιτεχνικό Σύνολο ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ (υπεύθυνος: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος), με τίτλο: «ΕΜΦΥΛΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ – ΘΗΛΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΙ».
Παρουσιάσαμε Συναξάρια Αγίων γυναικών που μόνασαν σε ανδρικά μοναστήρια. Ακούστηκαν επιλεγμένοι βίοι των Αγίων αυτών γυναικών της Ορθόδοξης Εκκλησίας – που ασκήτεψαν με έναν εντελώς παράδοξο τρόπο – όπως καταγράφονται από τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη στον περίφημο Συναξαριστή του. Μεταξύ αυτών και ο βίος των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας.

Η προσκυνηματική εικόνα των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας (13ος αι.), μετά από ενέργειες του μητροπολίτη Μόρφου Νεοφύτου βρέθηκε το 2007, μετά την κλοπή της, το 1936. 

Το άγιο ζεύγος με μοναχικά ενδύματα εποχής απεικονίζεται επάνω σε ανάγλυφο κάμπο που αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των κυπριακών εικόνων. Επιπλέον ο Άγιος Ανδρόνικος κρατά γυάλινο φιαλίδιο, στοιχείο ιδιαίτερα σπάνιο στην εικονογραφία του και η Αγία Αθανασία σταυρό τύπου Αναστάσεως. Το κάλυμμα της κεφαλής παραπέμπει σε ανάλογα εικονογραφικά παραδείγματα από την Κωνσταντινούπολη και το Σινά. 

Η εικόνα αυτή είχε δημοσιευτεί το 1935 από τον καθηγητή Γεώργιο Σωτηρίου και το 1937 από τον David Talbot Rice στο βιβλίο του "The icons of Cyprus". 

Οι Άγιοι Ανδρόνικος και Αθανασία τυγχάνουν ιδιαίτερου σεβασμού στην Κύπρο και ιδιαίτερα στη μητροπολιτική περιφέρεια Μόρφου, όπου πανηγυρίζει το παρεκκλήσιο των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας που ευρίσκεται στον χώρο του Γυμνασίου και Λυκείου Σολέας, επίσης απεικονίζονται συχνά και στις βυζαντινές και μεταβυζαντινές τοιχογραφημένες εκκλησίες.

Επίσης, τιμώνται ιδιαίτερα στην προσφυγική κοινότητα Μαντριά της Πάφου, αλλά και στην Ενορία της κατεχόμενης Κυθρέας,
Ο Άγιος Ανδρόνικος, ειδικότερα, τιμάται πολύ στην Κύπρο. Δύο χωριά φέρουν τ’ όνομα του και πολλές εκκλησίες, περισσότερες από τριάντα, είναι αφιερωμένες σ’ αυτόν.

Ο ναός των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας στο χωριό Μανδριά της Κύπρου