"ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΙΩΣ ΣΤΟ ΦΑΝΑΡΙ" ΤΗΝ Μ. ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Του φιλολόγου Γιάννη Γιγουρτσή

Κατάνυξη και συγκίνηση, λιτότητα και αυστηρότητα στο τυπικό, τήρηση της παράδοσης με ευλάβεια, μεγαλοπρέπεια μέσα από το μέτρο και την διάκριση, αρχοντική απλότητα, δύναμη και πεποίθηση που η αυτογνωσία των αιώνων γεννά. Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας στον πατριαρχικό ναό στο Φανάρι έχουν χαρακτήρα ξεχωριστό και ανεπανάληπτο. 
Τα πάντα είναι στη θέση και στην ώρα τους. Όλα γίνονται έτσι όπως πάντα γίνονταν και όπως θα συνεχίσουν να γίνονται. Η παράδοση αιώνων και η ζωντανή συνέχεια μπροστά στα μάτια μας.
Ο Πατριάρχης, οι ιερείς, οι ψάλτες, τα παπαδάκια, οι κλητήρες, οι νεωκόροι, οι άρχοντες, ο λαός. Όλοι ξέρουν τον ρόλο τους καλά, λες και γεννήθηκαν για να τον ερμηνεύσουν. Αν το DNA μας εκφράζεται στην κοινωνία και την ιστορία, εδώ έχουμε ένα λαμπρό παράδειγμα που το αποδεικνύει.
Τα τελευταία χρόνια της κρίσης μειώθηκαν και τα καραβάνια της προσκυνηματικής ελαφρότητας, της προσχηματικής ευλάβειας και της εύκολης, κατά παραγγελία, συγκίνησης που γέμιζαν το πατριαρχείο τέτοιες ημέρες. Οι περισσότεροι ξένοι επισκέπτες είναι συνειδητοί και υποψιασμένοι. Οι ντόπιοι ξέρουμε ούτως ή άλλως το γιατί είμαστε εδώ. Απουσιάζει και τηλεοπτική απευθείας μετάδοση. Θύμα και αυτή της κρίσης και του μπλεξίματος μεταξύ παλιάς ΕΡΤ, ΝΕΡΙΤ και νέας ΕΡΤ. Λείπει σε πολλούς στη Ελλάδα, το ξέρω, αλλά για μας εδώ, χωρίς εξέδρες, σκάλες σκαρφαλωμένους καμεραμάν και έξτρα φωτισμούς, ο χρόνος θαρρείς γύρισε λίγο πιο πίσω και όλα μοιάζουν πιο αληθινά.

"Τα πάντα είναι αλλιώς στο Φανάρι" μου έλεγε κάποτε η Μαριάννα Κορομηλά, φίλη και δάσκαλος στην ανακάλυψη της κοινής μας πατρίδας, της Πόλης: "Πρόσεξε πως θυμιάζουν οι πατριαρχικοί διάκοι. Δες την λιτή και μεγαλοπρεπή κίνηση του χεριού τους. Ξεκινάει ψηλά, κινούν το χέρι από τον βραχίονα, ολόκληρο, όχι από τον αγκώνα και κάτω, ή και από το καρπό, όπως συνηθίζουν οι περισσότεροι στη Ελλάδα. Το θυμιατό κινείται προς τα πάνω και διαγράφει μια μεγάλη καμπύλη. Πρόσεξε, είναι ακριβώς η ίδια κίνηση που βλέπουμε σε κάποια ψηφιδωτά στην Μονή της Χώρας και αλλού. Αυτό είναι το πραγματικό Βυζάντιο, Γιάννη. Δες το, ζει!". Την επόμενη φορά που πήγα στο μουσείο Καριγιέ, όπως λέγεται η Μονή της Χώρας σήμερα, το έψαξα. Είχε φυσικά δίκιο… 

Στον συναξαριστή που διάβασε ο αναγνώστης την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, ανέφερε φέτος την μνήμη "Γρηγορίου του Ε', Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως". 

Την άλλη μέρα, ανήμερα την Μεγάλη Παρασκευή ο διάδοχός του, Βαρθολομαίος Α΄, στάθηκε πίσω από την κλειστή πύλη, διάβασε ένα τρισάγιο και άφησε λίγα λουλούδια στην γη. Η ίδια τελετή εδώ και 194 χρόνια. Τότε ήταν Κυριακή και Πάσχα. Για το Φανάρι είναι σαν να ήταν χθες.

Μέσα στον ναό έγινε νωρίτερα η Αποκαθήλωση. Ο Εσταυρωμένος όμως του Φαναρίου, ζωγραφισμένος και όχι καρφωμένος στον σταυρό του δεν κατέβηκε πότε. Είναι ο μόνος ναός της ορθοδοξίας που το σώμα του Χριστού δεν κατεβαίνει από τον ξύλινο σταυρό. Είναι όμως και ο ναός του πρώτου θρόνου της Ορθοδοξίας.
Η "εσταυρωμένη εκκλησία" της Κωνσταντινούπολης συμβολίζει στον πολύπαθο κόσμο μας πολύ περισσότερα από το προφανές της δικής της ιστορικής πορείας και της παροντικής συγκυρίας. Θυμίζει τους ανθρώπους που σταυρώνονται κάθε μέρα, τους αθώους που θυσιάζονται στον βωμό φανατισμών, ιδεοληψιών και της απύθμενης κάποτε, ανθρώπινης κακίας.
Η εσταυρωμένη εκκλησία, που το Φανάρι καθηκόντως μας θυμίζει βρίσκεται στην Συρία και στο Ιράκ, στην Νιγηρία και στην Κένυα, στην Υεμένη και στο Αφγανιστάν, αλλά και στην νότια Αμερική, το Πακιστάν, την Κίνα, στην Σαουδική Αραβία, κάποτε στην Ευρώπη, στην Ρωσία, στην Αμερική, στις γειτονιές της Αθήνας, στα σαπιοκάραβα των μεταναστών που τα βουλιάζουν στο Αιγαίο, στην γαλακτοκομική σχολή των Ιωαννίνων, δίπλα στο σπίτι μας, στο σχολείο μας, στη γειτονιά μας.

Η σταύρωση χωρίς ανάσταση υπάρχει όπου υπάρχει αδικία από άνθρωπο σε άνθρωπο. Κυρίως όμως υπάρχει στις καρδιές όσων αγάπησαν και ερωτεύτηκαν το κακό. Για εκείνους, αλλά και για εμάς όλους που ελπίζουμε στην σωτηρία, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο και πειστικό και η πρωτόθρονη Εκκλησία, από το ένδοξο και ταπεινό Φανάρι, ξέρει να το κοινωνεί και να το επικοινωνεί στην Οικουμένη. Από κει και πέρα, "όστις ώτα έχει ακούειν, ακουέτω." 

Καλή Ανάσταση στις ψυχές και τις ζωές όλων μας!