Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΣΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΡΩΜΗΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

φωτογραφίες: Νικόλαος Μαγγίνας

Ο Μ Ι Λ Ι Α

ΤΗΣ Α. Θ. ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ

ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ

κ. κ. Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Υ

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΙΝ

ΔΙΑ ΤΟΥΣ ΡΩΜΗΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ

(22 Νοεμβρίου 2010)

Ἱερώτατοι Ἀδελφοί,

Ἐντιμότατε κύριε Γενικὲ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος,

Ἐλλογιμώτατε κύριε ἐκπρόσωπε τοῦ Πανεπιστημίου Καλῶν Τεχνῶν «Μιμὰρ Σινάν»,

Ἐντιμότατε κύριε ἐκπρόσωπε τοῦ Ὀργανισμοῦ «Ἰσταμποὺλ 2010 - Πολιτιστικὴ Πρωτεύουσα τῆς Εὐρώπης»,

Ἐντιμότατε κύριε Πρόεδρε τοῦ Συνδέσμου Ἀποφοίτων Ζωγραφείου,

Φιλόμουσος ὁμήγυρις!

Ἡ Πόλις μας, ἡ καὶ τὸ πάλαι «Προκαθημένη τῆς Εὐρώπης», ἐτιμήθη ἐπαξίως κατὰ τὸ παρὸν ἔτος ὡς «Πολιτιστικὴ Πρωτεύουσα τῆς Εὐρώπης». Πολλαὶ ὡραῖαι ἐκδηλώσεις ἐπραγματοποιήθησαν μέχρι σήμερον εἰς τὰ πλαίσια τῶν σχετικῶν ἑορτασμῶν, μὲ σκοπὸν τὴν ἀνάδειξιν τῶν λόγων διὰ τοὺς ὁποίους περιεβλήθη μὲ ἕνα τόσον βαρὺν καὶ σημαίνοντα τιμητικὸν τίτλον. Ἡ ἀποψινὴ ἐκδήλωσις εἶναι ἴσως μία ἐκ τῶν πλέον ἀξιολόγων.

Ὁ Σύνδεσμος Ἀποφοίτων τοῦ Ζωγραφείου Λυκείου ἀξιεπαίνως φιλοτιμεῖται πάντοτε νὰ προΐσταται καλῶν ἔργων, ὁ δὲ μέχρι πρό τινος Πρόεδρος αὐτοῦ ἀγαπητὸς κ. Λάκης Βίγκας, μὲ τὸν ἐνθουσιασμὸν καὶ τὸν ζῆλον εἰς τὸ ἐργάζεσθαι κοινωφελῶς ποὺ τὸν διακρίνει, ἀνερρίπισεν ἱκανῶς τὴν κοινὴν ὅλων τῶν Ἀποφοίτων τοῦ Ζωγραφείου φιλοτιμίαν καὶ ἔτσι ἔχομεν ὡραῖα καὶ ἐπίζηλα ἀποτελέσματα. Εἰς τὰ πλαίσια αὐτῆς τῆς ἀξιεπαίνου δραστηριοποιήσεως τοῦ Συνδέσμου ὑπῆρξε καὶ ἡ συνεργασία μετὰ τῶν ἀξιοτίμων ἰθυνόντων τοῦ Ὀργανισμοῦ «Ἰσταμπούλ 2010 – Πολιτιστικὴ Πρωτεύουσα τῆς Εὐρώπης» καὶ δι’ ἄλλας ἀσφαλῶς ἐκδηλώσεις, ἀλλὰ καί, κυρίως, διὰ τὴν πραγματοποίησιν τοῦ Προγράμματος «Ρωμηοὶ Ἀρχιτέκτονες τῆς Πόλεως τοῦ 19^ου καὶ ἀρχῶν τοῦ 20^οῦ αἰῶνος», συνισταμένου εἰς τὴν προετοιμασίαν καὶ διοργάνωσιν τῆς ἀπόψε ἐγκαινιαζομένης Ἐκθέσεως καὶ εἰς τὴν ἔκδοσιν καλαισθήτου σχετικοῦ Τόμου, «ἵνα μὴ ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστὰ ἐξίτηλα γένηται», ὅπως θὰ ἔλεγεν ὁ πατὴρ τῆς Ἱστορίας Ἡρόδοτος ὁ Ἁλικαρνασσεὺς, ἀλλὰ καὶ διὰ νὰ γνωρίσουν καὶ ἐκτιμήσουν ὅλοι οἱ Πολῖται ἕνα σημαντικὸν στοιχεῖον τῆς ταυτότητος τῆς Βασιλευούσης. Τὴν 19^ην Ὀκτωβρίου 2009 ὑπεγράφετο τὸ Πρωτόκολλον Συνεργασίας τοῦ Ὀργανισμοῦ «Ἰσταμποὺλ 2010 – Πολιτιστικὴ Πρωτεύουσα τῆς Εὐρώπης» μετὰ τοῦ Συνδέσμου Ἀποφοίτων Ζωγραφείου ὑπὸ τοῦ κ. Γιλμὰζ Κούρτ καὶ τοῦ κ. Λάκη Βίγκα, τοῦ Ὀργανισμοῦ ἀναλαβόντος νὰ χορηγήσῃ οἰκονομικῶς τὸ ἐγχείρημα. Ἦτο μία ἱστορικὴ στιγμή. Διὰ τῆς ὑπογραφῆς ἐκείνης ἔλυωναν πάγοι δεκαετιῶν. Ἡ σύγχρονος Τουρκία ἔκαμνε ἕνα σπουδαῖον βῆμα, ἀναγνωρίζουσα ἐπισήμως τὴν εἰσφορὰν τῶν ἀρχιτεκτόνων τῆς γηγενοῦς Ρωμέϊκης μειονότητος εἰς τὴν διαμόρφωσιν τῆς Πόλεως, ἡ ὁποία ἦτο πάντοτε ἡ ὡραία, περίλαμπρος καὶ ἐπίσημος προθήκη τοῦ Κράτους.

Ἰδού, λοιπόν, μετὰ ἕν ἔτος, ἀπόψε γευόμεθα τοὺς γλυκεῖς καρποὺς τῆς εὐλογημένης συμφωνίας ἐκείνης. Λόγοι δικαιοσύνης ἐπιβάλλουν νὰ λεχθῇ ὅτι πέραν τοῦ Ὀργανισμοῦ «Ἰσταμποὺλ 2010» καὶ τοῦ Συνδέσμου τῶν Ζωγραφειωτῶν, εἰς τὴν κατόρθωσιν τοῦ ἔργου τούτου ἐβοήθησε πολὺ καὶ ἡ γενναία χορηγία τοῦ Κοινωφελοῦς Ἱδρύματος Ἰωάννου Λάτση, τὸ ὁποῖον εὐχαριστοῦμεν θερμῶς ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ παρόντος ἐνταῦθα Ἐντιμολ. κ. Εὐαγγέλου Χρόνη, Ἄρχοντος Μαΐστορος τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας. Ἡ κοινὴ πάντων ἡμῶν εὐγνωμοσύνη ἀπευθύνεται ἐξ ἴσου πρὸς σύντρεις τοὺς εὐγενεῖς συντελεστάς!

Βεβαίως ἡ Πόλις ἔχει, ἀγαπητοί, τὰ παλαιὰ καὶ σεβάσμια στοιχεῖα τῆς ἀρχιτεκτονικῆς της ταυτότητος, τόσον ἀπὸ τὸν Βυζάντιον, ὅσον καὶ ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴν περίοδον. Ναοί, Μοναί, Τεμένη, Ἀνάκτορα, Τείχη, Πύργοι, Ὑδραγωγεῖα κ.λπ., εἶναι διάσπαρτα εἰς τοὺς Ἑπτὰ Λόφους τῆς πρώτης ἀναπτύξεώς της. Ὀνόματα ἀρχιτεκτόνων τῆς Πόλεως ὅπως τοῦ Ἀνθεμίου, τοῦ Ἰσιδώρου, τοῦ Σινὰν Γιουσοὺφ μπὶν Ἀμπντουλλάχ, τοῦ ἐπονομαζομένου Ἀτίκ, τοῦ Συμεὼν Κάλφα, τοῦ Τσελεμπῆ Μουσταφᾶ, τοῦ Μεχμὲτ Ταχίρ, τοῦ Κάλφα Κιὸρ Γιάννη καὶ τοῦ μεγάλου Μιμὰρ Σινάν, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ ὁποίου σεμνύνεται τὸ φιλοξενοῦν ἡμᾶς ἀπόψε Πανεπιστήμιον Καλῶν Τεχνῶν τῆς Πόλεως, ἔχουν ἤδη περάσει εἰς τὸν χῶρον τοῦ ἐνδόξου θρύλου.

(φωτό: Λάκης Βίγκας, πρόεδρος ΣΑΖ)

Ὅμως ἡ νεωτέρα Πόλις ἔχει καὶ αὐτὴ τὰ στοιχεῖα τῆς ἰδικῆς της ἀρχιτεκτονικῆς ἰδιοπροσωπείας, τὰ ὁποῖα ἐντοπίζονται ἀπὸ τοῦ 19^ου αἰῶνος καὶ ἐντεῦθεν. Εἰς τὴν δημιουργίαν αὐτῶν μεγάλως συνετέλεσαν οἱ Ρωμιοὶ ἀρχιτέκτονες καὶ καλφάδες, κληρονόμοι, φορεῖς καὶ συνεχισταὶ μιᾶς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τοῦ ἀρχιτεκτονεῖν παραδόσεως. Ὁ Βασιλάκης Μπέης Ἰωαννίδης ἐπὶ παραδείγματι, Ἀρχιτέκτων τοῦ Παλατίου, μὲ τὴν ὡραίαν ἐκκλησίαν τῆς Ἁγίας Τριάδος εἰς τὸ Ταξίμ, μὲ τὸ Ἰωακείμειον Παρθεναγωγεῖον, μὲ τὸ κτίριον Διοικήσεως τῆς Ὑπηρεσίας Ναυτικοῦ εἰς τὴν παραλίαν τοῦ Κερατίου, ὁ υἱός του Γιάγκος Μπέης Ἰωαννίδης, Ἀρχιτέκτων τοῦ Σουλτάνου, μὲ τὸ Ζάππειον Παρθεναγωγεῖον, ὁ Κωνσταντῖνος Δημάδης μὲ τὴν μεγαλοπρεπεστάτην καὶ περίβλεπτον Πατριαρχικὴν Μεγάλην τοῦ Γένους Σχολὴν εἰς τὸ Φανάρι, ὁ Ἀ. Μανοῦσος μὲ τὸ Ξενοδοχεῖον «Μπρίστολ» τοῦ Πέραν (σήμερον Μουσεῖον), ὁ Περικλῆς Φωτιάδης μὲ τὴν Θεολογικὴν Σχολὴν εἰς τὸν Λόφον τῆς Ἐλπίδος τῆς Χάλκης καὶ ὄχι μόνον, ὁ Ἰωάννης Γεδεών, ὁ κατά τινας μαρτυρίας πιστούμενος τὴν ἀρχιτεκτόνησιν τοῦ Μεγάρου τοῦ Τελωνείου, καὶ πολλοὶ ἄλλοι, ὀλιγώτερον γνωστοί, εἰσήγαγον νέους ἀρχιτεκτονικοὺς τύπους κτιρίων, κατεστόλισαν τὴν Πόλιν καὶ τῆς ἔδωσαν σύγχρονον Εὐρωπαϊκὸν πρόσωπον. Παρὰ τὸ ὅτι πολλὰ τῶν ἔργων τῶν Ρωμιῶν δημιουργῶν σήμερον ἐξέλιπον, συνεπείᾳ τῆς κατακορύφου αὐξήσεως τοῦ πληθυσμοῦ καὶ τῶν οἰκιστικῶν του ἀναγκῶν, τῆς ἐγκαταλείψεως καὶ τῆς εἰς πολλὰ τροποποιήσεως τοῦ σχεδίου πόλεως, οὐχ ἧττον, ὄχι μόνον τὰ μνημονευθέντα προχείρως ἔργα, ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἄλλα μικροτέρου βεληνεκοῦς, ὡς λ.χ. ἰδιωτικαὶ κατοικίαι, πολυκατοικίαι, ἐμπορικὰ κέντρα, κοινοτικὰ καταστήματα, ἀκόμη καὶ ταφικὰ μνημεῖα μεγάλης καλλιτεχνικῆς ἀξίας, ὑφίστανται ἀκόμη. Τὸ Σουλτάνχαμαμ, τὸ Ἐμίνονου, τὸ Καράκιοϋ, τὸ Μπέγιογλου, τὸ Ταρλάμπασι, τὸ Σιρασελβελέρ, τὸ Παγκάλτι, τὸ Φανάρι καὶ πολλαὶ ἄλλαι συνοικίαι τῆς μεγαλουπόλεώς μας, φέρουν ἔκτυπον τὴν σφραγῖδα τοῦ πνεύματος, τοῦ ταλάντου, τῆς τέχνης, τῆς εὐφυΐας καὶ τοῦ κόπου τῶν Ρωμιῶν ἀρχιτεκτόνων. Ὁ καθεὶς εἰσέφερε κατὰ τὸ χάρισμά του εἰς τὴν ἀναχώνευσιν τῶν στοιχείων τῆς Κλασσικῆς, τῆς Βυζαντινῆς, τῆς Ὀθωμανικῆς καὶ τῆς Εὐρωπαϊκῆς παραδόσεως, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ Πόλις, μένουσα ἐν ἑαυτῇ τὰ πάντα νὰ καινίζῃ καὶ νὰ ὡραΐζεται μὲ διαχρονικὸν καὶ ἄφθιτον κάλλος.

Εἰς τοὺς σχόντας τὴν πρωτοβουλίαν διὰ τὸ ἐπίτευγμα, τὸ ὁποῖον ἔχομεν ἐνώπιόν μας, εἰς τοὺς πολλὰ κοπιάσαντας, τοὺς ἐρευνήσαντας ἐπιμελῶς ἀρχεῖα καὶ βιβλιοθήκας, τοὺς φωτογραφήσαντας τὰ ὑφιστάμενα δείγματα τῆς ἐργασίας τῶν ὁμογενῶν μας ἀρχιτεκτόνων, συγγράψαντας τὸν Τόμον καὶ ἐπιμεληθέντας τὴν ἀρτίαν ἐμφάνισίν του, εἰς τοὺς εὐγενεῖς χορηγοὺς καὶ εἰς τοὺς καθ’ οἱονδήποτε τρόπον συνδραμόντας, πέραν τῶν θερμῶν συγχαρητηρίων, ἀπονέμεται καὶ ὁ δίκαιος ἔπαινος ὅλων καί, βεβαίως, ἡ ὁλόθυμος Πατριαρχικὴ ἡμῶν εὐαρέσκεια.

Γνωρίζομεν ὅτι ἡ Ἔκθεσις θὰ φιλοξενηθῆ μετὰ ταῦτα εἰς τὸ Σισμανόγλειον Μέγαρον, ἀργότερον δὲ πρόκειται νὰ μεταφερθῇ καὶ εἰς τὴν Ἑλλάδα. Εὐχόμεθα παντοῦ νὰ σημειώσῃ τὴν ἐπιτυχίαν ποὺ τῆς ἀξίζει. Πιστεύομεν ὅτι συνιστᾷ μίαν ἀκόμη γέφυραν φιλίας μεταξὺ τῶν δύο λαῶν καὶ Χωρῶν καὶ εὐχόμεθα νὰ ἀκολουθήσουν καὶ πολλαὶ ἄλλαι ἀνάλογοι. Κάθε καλὴν εὐχὴν πρὸς πάντας τοὺς ἀγαπητοὺς παρισταμένους!

Καὶ κατακλείομεν λέγοντες ὅτι ἡ ἐδῶ Ρωμαίηκη Κοινότης συμμετέσχε καί εἰς ἄλλα προγράμματα τοῦ Ὀργανισμοῦ «Πόλις 2010-Πολιτιστικὴ Πρωτεύουσα», ἐν τῇ ἐπιθυμίᾳ της νὰ συμβάλῃ εἰς τὴν ἀνάδειξιν καὶ τὴν προβολὴν τῶν πολιτιστικῶν θησαυρῶν τῆς Πόλεως, τῆς ὁποίας καί ἡμεῖς εἴμεθα «γέννημα – θρέμμα», αὐτόχθονες, γηγενεῖς, σάρξ ἐκ τῆς σαρκός της μὲ ρίζες βαθειὲς ποὺ χάνονται εἰς τὰ βάθη τῶν Αἰώνων.