Γέροντος Χαλκηδόνος Αθανασίου: ΑΦΡΟΔΙΤΗ ἢ ΔΗΜΗΤΡΑ; ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΜΕΣΟΣΠΟΡΙΤΙΣΣΑ

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου1

Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, 

Σήμερον ἑορτάζομεν τὴν μεγάλην ἑορτὴν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, τὴν ὁποίαν σέβονται καὶ τιμοῦν οὐχὶ μόνον οἱ Χριστιανοί, ἀλλὰ καὶ ἕτεραι μονοθεϊστικαὶ θρησκεῖαι. 

Εὐχόμεθα νὰ ζήσουν ὅσες φέρουν τὸ ὄνομα τῆς Μαρίας, Μαίρης, Μαρίτσας, Μάρως, Μαριγῶς, Σουλτάνας, Παναγιώτας, Γιώτας καθὼς καὶ οἱ Παναγιώτηδες, Πᾶνοι κ.ἄ. 

Ἐκ τῆς ἀφορμῆς αὐτῆς ὁ ὁμιλῶν θέλει νὰ ἀναφερθεῖ εἰς τὴν Ἀφροδίτην-Δήμητραν; καὶ τὴν Παναγίαν τὴν Γαλακτοτροφοῦσαν καὶ τὴν Μεσοσπορίτισσαν, ἐκ τῶν 23.564 προσωνυμίων τῆς Θεοτόκου2.

Διότι ὁ Θρακιώτης λαϊκὸς ζωγράφος καὶ ἁγιογράφος Ἰωάννης Μητράκας, φιλοτέχνησε πρὸ ἐτῶν ἕνα πίνακα τῆς θεᾶς Ἀφροδίτης μεγάλων διαστάσεων, ὁ ὁποῖος τὴν παριστᾶ μὲ "φειδωλὰ" ροῦχα πάνω σ’ ἕνα "χαλὶ" κατάσπαρτο μὲ πολύχρωμα καὶ διαφόρων μεγεθῶν καὶ σχημάτων λουλούδια, μεγάλα στάχυα καὶ πουλιά. Τὴν διακρίνει δὲ ὄχι ἡ ὀμορφιά της –πρᾶγμα ἀσύμφορο γιὰ τὴ θεὰ– ἀλλὰ ἡ σηματοδότησις (signal) καὶ ὄχι τὸ σύμβολο (symbol) τῆς γονιμότητος, τοῦθ’ ὅπερ ἐξάγεται ἀπὸ τὰ γύρω της ἐμφανιζόμενα σεξουαλικὰ τεκταινόμενα. 

Δὲν μπορεῖ λοιπὸν κανεὶς νὰ περιμένει νὰ δεῖ κάποια πληθωρικὴ Ἀφροδίτη, ὅπως ἡ περίφημη τῆς Μήλου, ἀφοῦ ἐδῶ ἔχουμε ἕνα ἔστω καὶ μετα-νεοβυζαντινὸ δημιούργημα. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ θεὰ εἰκονίζεται λεπτή, κοκαλιάρα καὶ τρόπον τινὰ σύγχρονη νευροσπαστική, ἀδύνατη καὶ ὀνειροπαρμένη, ὅπως καὶ ἡ Παναγία Ἀμόλυντος, τοῦ Πάθους ἤ Φοβερὰ Προστασία. 

Γιατί ὅμως ἡ θεὰ εἶναι ταυτόχρονα ἡ Δήμητρα, ἡ θεὰ τῶν Ἐλευσινίων Μυστηρίων, ἀπὸ ὅπου ἄρχιζε ἡ εὐλογία τῶν ἑορταστικῶν ἐκδηλώσεων τῶν Παναθηναίων, ὅπου ὁ Θρᾶξ ἀρχιερέας Εὔμολπος εὐλογοῦσε τοὺς δέκα νέους καὶ τὶς δέκα νέες, ποὺ θὰ συμμετεῖχαν στὸ μυστηριακὸ λειτουργικὸ γίγνεσθαι τῶν ἑορτῶν. Διότι ἡ Δήμητρα ἦταν ἡ προστάτις τῆς βλαστήσεως καὶ τῆς καρποφορίας τῆς γῆς. Τὸ θέμα δὲ τῆς Δήμητρας σχετίζεται καὶ μὲ τὸν εἰκονογραφικὸ θεομητορικὸ κύκλο καὶ δὴ τοὺς τύπους τῆς Γαλακτοτροφούσης καὶ τῆς Μεσοσπορίτισσας. 

1- Τῆς Γαλακτοτροφούσης (Lactans), ἡ ὁποία κρατεῖ, ὅπως ὅλες οἱ μάνες τὸ μωρό τους, τὸ Χριστὸ ἀριστερὰ (Ἀριστεροκρατοῦσα), ἔνα αἰώνιο σύμπλεγμα ποὺ συγκινεῖ τὸ πανανθρώπινο καὶ θηλάζει τὸ Γυιό της. Τὸ στῆθος της εἶναι κανονικό, τὸ ὁποῖο ὡς γνωστὸν ποκίλλει ὡς πρὸς τὸ μέγεθος, τὴ μορφή, τὴ στάση καὶ τὴ συμμετρία καὶ συνιστᾶ ἕνα κύριο ἐνδεικτικὸ τῆς ἐκτροφικῆς μητρότητος ἀλλὰ καὶ τῆς γυναικείας ἰδιαιτερότητος. Βέβαια Ἀμερικανοὶ βιοψυχολόγοι θέτουν τὸ σχεδὸν ἀναπάντητο ἐρώτημα: Πρὸς τί χρειάζεται τοῦτο, ὅταν δὲν ἐκπληροῖ τὸν σκοπό του πάντοτε, ὅταν μάλιστα συχνὰ προσβάλλεται καὶ ἀπὸ τοὺς κινδύνους τῆς ὑγιεινῆς. 

Ὅσον δὲ ἀφορᾶ τὴν Μεσοσπορίτισσα, εἰκὼν αὐτῆς σώζεται στὸ ναὸ τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου τοῦ Δήμου Κύμης-Ἀλιβερίου ἐφ’ ὅσον αὐτὸς ἑορτάζει τὴν ἡμέρα τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου, στὶς 21 Νοεμβρίου, ἐξ οὗ καὶ ἡ ὀνομασία Μεσοσπορίτισσα, ποὺ ἀποδίδεται στὴν Παναγία ὡς προστάτιδα τῆς σπορᾶς, ἡ ὁποία γίνεται αὐτὸ τὸ μῆνα. Ναοὶ δὲ αὐτῆς εὑρίσκονται καὶ εἰς τὸ Δαδὶ (Λοκρῖδος, Φθιώτιδος), τὴν Φώκαια καὶ τοὺς Ἐννέα Πύργους Καλυβίων. 

Χρόνια Πολλὰ 

________________________________________________ 

1- Λόγος ἐκφωνηθεὶς κατὰ τὸν ἑορτὴν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου εἰς τὸν Ἱ. Ναὸν Θ. Μεταμορφώσεως Κραθίου Αἰγιαλείας (15.8.2014). 

2- Π. Καρανικόλα, Κορίνθου, Θεομητορικὰ Προσωνύμια, Ἀθήνα 2007, 14.