"Χριστός Ανέστη" στον Αξό της Καππαδοκίας ύστερα από 90 χρόνια

Καππαδοκία, ρεπορτάζ-φωτογραφίες του Νίκου Μαγγίνα 

Στην Αγιοτόκο Καππαδοκία βρίσκεται από το Σάββατο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος πραγματοποιώντας την καθιερωμένη ετήσια προσκυνηματική επίσκεψη του στην ποτισμένη με το αίμα των Αγίων και των μαρτύρων της Ορθοδοξίας και του Γένους μας μικρασιατική γη. 

Το Σάββατο το απόγευμα χοροστάτησε στην Ακολουθία του Εσπερινού στον Ιερό Ναό της Αγίας Μακρίνας Αξού που μαρτυρεί το παρελθόν του τόπου, το βυζαντινό αλλά και εκείνο που ακολούθησε, της συνύπαρξης ανθρώπων διαφορετικής πίστης σε έναν τόπο που ο χριστιανισμός δημιούργησε πολιτισμό και μέσα στα χώματά του "φιλοξενεί" αμέτρητους κεκοιμημένους αδελφούς. Στον Ιερό Ναό της Αγίας Μακρίνας ακούστηκε και πάλι, ύστερα από 90 χρόνια σιωπής, το "Χριστός Ανέστη". "Ευρισκόμεθα εις την Αξόν της Καππαδοκίας, εις τον χώρον τούτον της καθ' ημάς Ανατολής, όπου αι έννοιαι και τα βιώματα Ορθόδοξος πίστις, θρύλος, παράδοσις, γνώσις, δέησις, διδασκαλία, εξομολόγησις, επιστήμη, δημιουργία, και περιληπτικώς ζωή μαρτυρούν και αποκαλύπτουν", σημείωσε στην ομιλία του, μετά τον εσπερινό, ο Οικουμενικός Πατριάρχης. 

"Ο Ιερός αυτός Ναός της Αγίας Μακρίνης, με τις σκοτεινιασμένες από τον χρόνον και την εγκατάλειψιν αγιογραφίες Αγίων και Μαρτύρων της πίστεώς μας, στέκεται όρθιος και μαρτυρεί. Έργον κάποιου ανώνυμου ασφαλώς αγιογράφου αι τοιχογραφίαι εδώ και εις ολόκληρον την Καππαδοκίαν, αποτελούν μίαν "ζωγραφιάν", βγαλμένην μέσα από το σεντούκι του χρόνου", τόνισε και σε άλλο σημείο της ομιλίας του επεσήμανε: "Μία "ζωγραφιά", λοιπόν, η Αξός της καθ ἡμας Ανατολής. Μία χώρα ρωμηοσύνης και ονείρου. Μία περιοχή δημιουργίας. Ένας τόπος άγιος ο οποίος μας καλεί "να λύσωμεν τον ιμάντα των υποδημάτων μας" και να προσέλθωμεν απλώς, δια να ιδούμε, ευρισκόμενοι επί την ηλίου δύσιν, "φως ιλαρόν, αγίας δόξης, αθανάτου Πατρός, ουρανίου μάκαρος". Και είναι μεγάλη η χαρά και η συγκίνησίς μας να ψάλλωμεν όλοι μαζί απόψε το "Χριστός Ανέστη" και να αναπέμπωμεν σιωπηλήν προσευχήν και μοναδικήν ακολουθίαν, μετά 90 ολόκληρα χρόνια, εις τον ερειπωμένον αυτόν Ιερόν Ναόν της Αγίας Μακρίνης, ο οποίος όμως ίσταται όρθιος και περίβλεπτος εις "μαρτύριον ζωής". Αλλά μήπως εσταμάτησε ποτέ η νοερά δοξολογία των αψύχων και των εμψύχων, των βράχων και της κτίσεως όλης, των πατέρων και αδελφών μας οι οποίοι έζησαν εις τα λαξευτά υπόγεια του πρώτου χωριού της Αξού μέχρι να μεταφερθούν εις το σημερινόν, έργον των χειρών των; Η δοξολογία συνεχίζεται... η παρουσία αέναος... το θαύμα επαναλαμβάνεται αισθητώς και αναισθήτως από τον σύγχρονον άνθρωπον, τον εντόπιον, και κυρίως από τον προσκυνητήν. Είναι όμως θαύμα και η απλή ακόμη προσευχητική παρουσία εις χώρους ημετέρους". 

Απευθυνόμενος στους καταγόμενους από την Καππαδοκία προσκυνητές από την Ελλάδα και αλλού και συνοδεύουν στο Πατριαρχικό προσκύνημα ο Οικουμενικός Πατριάρχης υπενθύμισε το χρέος όλων. "Χρέος και ευθύνη όλων μας είναι να ενισχύσωμεν την προσπάθειαν αυτήν, την αναζωογόνησιν δηλαδή της πνευματικής παραδόσεως της Καππαδοκίας και την εμπειρίαν του χριστιανικού τούτου πολιτισμού, του μεγαλουργήσαντος επί δύο και πλέον χιλιετίας". 

Τον Οικουμενικό Πατριάρχη συνοδεύουν οι Μητροπολίτες Προικοννήσου Ιωσήφ, Ικονίου Θεόληπτος και Μπουένος Άιρες Ταράσιος ενώ μεταξύ των προσκυνητών είναι ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Μάξιμος Χαρακόπουλος και η Γενική Γραμματέας Πολιτισμού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, κυρία Λίνα Μενδώνη. 

Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη στον Ι.Ν. Μακρίνας 

Ιερώτατοι και αγαπητοί εν Χριστώ Αναστάντι αδελφοί, 

Εξοχώτατοι κύριε Υπουργέ και κύριοι Βουλευταί, 

Εντιμολογιώτατοι Άρχοντες οφφικιάλιοι, Πατέρες, Αδελφοί και Τέκνα της Εκκλησίας, ευλογημένοι προσκυνηταί της Αγιοτόκου ταύτης γης της Αξού της Καππαδοκίας, Χριστός Ανέστη! Ευρισκόμεθα εις την Αξόν της Καππαδοκίας, εις τον χώρον τούτον της καθ' ημάς Ανατολής, όπου αι έννοιαι και τα βιώματα Ορθόδοξος πίστις, θρύλος, παράδοσις, γνώσις, δέησις, διδασκαλία, εξομολόγησις, επιστήμη, δημιουργία, και περιληπτικώς ζωη μαρτυρούν και αποκαλύπτουν. 

Ο Ιερός αυτός Ναός της Αγίας Μακρίνης, με τις σκοτεινιασμένες από τον χρόνον και την εγκατάλειψιν αγιογραφίες Αγίων και Μαρτύρων της πίστεώς μας, στέκεται όρθιος και μαρτυρεί. Έργον κάποιου ανώνυμου ασφαλώς αγιογράφου αι τοιχογραφίαι εδώ και εις ολόκληρον την Καππαδοκίαν, αποτελούν μίαν "ζωγραφιάν", βγαλμένην μέσα από το σεντούκι του χρόνου. Εις την "ζωγραφιάν" αυτήν ημείς θα εβλέπαμε με τα πήλινα πεπερασμένα μάτια μας, εάν ημπορούσαμε, τινάζοντας έστω προς στιγμήν τον κουρνιαχτόν του αμφιβληστροειδούς μας και "πλουτίζοντάς τον" με ολίγον θεϊκόν φως, θα εβλέπαμε, λέγομεν, "τα επέκεινα" της ζωγραφιάς: το εσωτερικόν του μυστηρίου, τα φωτοστέφανα αλλά και τα αγκάθινα στεφάνια, και το ανώνυμον, όπως ανώνυμη άλλωστε είναι και η επίγειος ζωη μας, έστω και αν προσπαθούμε να την κάνουμε επώνυμον με "τρόπους" και "λόγους" και με "έργα" ανθρώπινα, βιάζοντας πολλές φορές την ελευθερίαν με την οποίαν μας επροίκισεν ο Θεός. Θα εβλέπαμε, λοιπόν, το μυστήριον, τον στέφανον και το ανώνυμον της ζωής μας. Και γνωρίζομεν έτσι εις μίαν ζωγραφιάν, εις μίαν αγιογραφίαν, του "μυστηρίου την δύναμιν", την δυναμικήν της ζωής, την δόξαν της αληθείας. "Δόξης αεί φρόντιζε της αιωνίου• η γαρ παρούσα ψεύδεται καθ' ημέραν" (Γρηγορίου του Θεολόγου, Έπη Θεολογικά, Ποίημα ΛΒ´, Γνώμαι δίστιχοι, P.G. 37,924). 

Μία "ζωγραφιά", λοιπόν, η Αξός της καθ ἡμας Ανατολής. Μία χώρα ρωμηοσύνης και ονείρου. Μία περιοχή δημιουργίας. Ένας τόπος άγιος ο οποίος μας καλεί "να λύσωμεν τον ιμάντα των υποδημάτων μας" και να προσέλθωμεν απλώς, δια να ιδούμε, ευρισκόμενοι επί την ηλίου δύσιν, "φως ιλαρόν, αγίας δόξης, αθανάτου Πατρός, ουρανίου μάκαρος". Και είναι μεγάλη η χαρά και η συγκίνησίς μας να ψάλλωμεν όλοι μαζί απόψε το "Χριστός Ανέστη" και να αναπέμπωμεν σιωπηλήν προσευχήν και μοναδικήν ακολουθίαν, μετά 90 ολόκληρα χρόνια, εις τον ερειπωμένον αυτόν Ιερόν Ναόν της Αγίας Μακρίνης, ο οποίος όμως ίσταται όρθιος και περίβλεπτος εις "μαρτύριον ζωής". Αλλά μήπως εσταμάτησε ποτέ η νοερά δοξολογία των αψύχων και των εμψύχων, των βράχων και της κτίσεως όλης, των πατέρων και αδελφών μας οι οποίοι έζησαν εις τα λαξευτά υπόγεια του πρώτου χωριού της Αξού μέχρι να μεταφερθούν εις το σημερινόν, έργον των χειρών των; Η δοξολογία συνεχίζεται... η παρουσία αέναος... το θαύμα επαναλαμβάνεται αισθητώς και αναισθήτως από τον σύγχρονον άνθρωπον, τον εντόπιον, και κυρίως από τον προσκυνητήν. Είναι όμως θαύμα και η απλή ακόμη προσευχητική παρουσία εις χώρους ημετέρους. 

Χαιρόμεθα, λοιπόν, μαζί σας, αδελφοί και τέκνα, που διαλογιζόμεθα εντός του Ναού τούτου των πατέρων μας και προσευχόμεθα σιωπηλώς, με καρδιές χαρούμενες, με μάτια δακρυσμένα, μαζί με τις παραστάσεις της Ζωγραφιάς, προσευχόμεθα εις Εκείνον που είναι ως αληθώς "Μεγας και ουδείς λόγος εξαρκέσει προς ύμνον των θαυμασίων" Του και γινόμεθα "υμνωδοί άπαυστοι της Θεότητός" Του με μια μόνον παράκλησιν να δεχθή την αίνεσιν "και ημών των πηλίνων και γηγενών και την ικεσίαν ως εύσπλαγχνος". 

Συμπροσευχόμεθα, με τούς παρόντας προσκυνητάς από όλην την Κρήτην, με απογόνους των Αξενών, οι οποίοι ζουν εκεί εις την άλλην χώραν των Αγίων και των ηρώων, οι πρόγονοι των οποίων είχον εγκατασταθή το πρώτον εις την Νεαν Αξόν Γιαννιτσών, αλλά και εις τα υπόλοιπα μέρη της Μακεδονίας, της Θράκης και της Ηπείρου. Χαιρόμεθα με τούς εκπροσώπους των Συλλόγων Μικρασιατών Κρήτης, Πολιτιστικού Φιλισίων, Πολιτιστικού Καλού Χωριού Μονοφατσίου, Φιλων Περιβάλλοντος Φαραγγιανών, Αδελφότητος Αξενών Θεσσαλονίκης, Πολιτιστικού Συλλόγου Αξού Γιαννιτσών. Και αξιολογούμεν το γεγονός ως επανασυνάντησιν και ως αέναον ιερουργίαν του μυστηρίου της ανθρωπίνης ψυχής. Του μυστηρίου του "Ίδε ο άνθρωπος!", ως αναγράφεται και εις υπέρθυρον επιγραφήν οίκου ευπατρίδου Καππαδόκου: "Άνθρωπε! ει μεν φίλος πέφυκας είσελθε χαίρων• ει δε εχθρός και επίβουλος πόρρω της πύλης ταύτης• Σήμερον εμού, αύριον ετέρου και ουδέποτε ουδενός. Εν έτει 1853". Αυτό είναι το μυστήριον της επανασυναντήσεως, το να κατέχης κάτι και συγχρόνως να το θεωρής ξένον και να ομολογής με συντριβήν ότι τίποτε δεν είναι ιδικόν μας, ούτε και αυτό το σώμα, το οποίον ανήκει εις την γην, ούτε η ψυχή, η οποία ανήκει εις τον "των αοράτων Κτίστην". 

Γνωρίζομεν επίσης την χαράν την ιδικήν σας, των απογόνων των Αξιωτών δια το σημαντικόν τούτο γεγονός της επανασυναντήσεως Πατριάρχου Οικουμενικού και μελών της κληρουχίας αυτού εις τας εδώ πατρογονικάς εστίας. Τι και "αν δεν ανάβει το καντήλι και αν δεν καίει το λιβάνι", κατά τον ποιητήν; Αρκεί που συνεχίζει "το φως της Αναστάσεως να λάμπη και να φωτίζη" αόρατα και τρανταχτά, "παύον δεινών ημών επαναστάσεις, πάσης θλίψεως απαλλάττον ημάς". 

Άλλωστε, η Αξός, εκ των πλέον σημαντικών κέντρων της Νοτίου Καππαδοκίας, απετέλει, μαζί με το Μιστί, τα Φλογητά, την Μαλακοπήν και την Δηλαν, φάρον της Ορθοδόξου Πιστεως εις την ιστορικήν αυτήν περιοχήν μέχρι το έτος 1924, όταν περιστάσεις και περιπτώσεις του βίου, ανθρώπινοι αδυναμίαι και ακαταστασία ψυχής και σκότος νοός, επέβαλαν την εγκατάλειψιν των ιερών και οσίων και την μεταφύτευσιν του Δενδρου, αλλαχού, όχι όμως της Ρίζης, η οποία παραμένει εδώ και προβληματίζει και τρέφει και ζωογονεί το δέντρον όπου και αν μετεφυτεύθη, έστω και αν απέκτησεν ιδικές του ρίζες, ποτέ τόσο σταθερές σαν τις πρώτες. 

Αισθανόμεθα καθήκον ιερόν, της Μητρός Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και ιδικόν σας, ως γόνων ευλαβών Καππαδοκών, την διατήρησιν ζώσης της μνήμης της ηρωοτόκου και Αγιοτόκου Καππαδοκικής γης και μέσω της επαφής προς τον τόπον να συνεχίσωμεν την επικοινωνίαν με την ψυχήν των προαπελθόντων Καππαδοκών, εις τούς οποίους "πνεύμα διήλθε και ουχ υπάρχει και ουδείς ανθρώπων επιγινώσκει τον τόπον αυτού" (πρβλ. Ψαλμ. 102, 16), εκεί που αναμένει την τελικήν θείαν κρίσιν κατά τα επί γης έργα. Και ευχόμεθα όλα τα πνεύματα των προαπελθόντων πατέρων μας να αναπαύωνται "εις την κατάπαυσιν του Κυρίου", εις το ανέσπερον φως της Αναστάσεως, που πηγάζει από τον θεοδόχον Τάφον Του. Και αν όμως δεν γνωρίζωμεν που είναι το πνεύμα, βιώνομεν ότι Χριστός Ανέστη και αληθώς μαρτυρείται εις όσα δια της Χάριτος του Θεού κατέλιπε και ενταύθα το καππαδοκικόν πνεύμα προς ευρύτερον παραδειγματισμόν. 

Χρέος και ευθύνη όλων μας είναι να ενισχύσωμεν την προσπάθειαν αυτήν, την αναζωογόνησιν δηλαδή της πνευματικής παραδόσεως της Καππαδοκίας και την εμπειρίαν του χριστιανικού τούτου πολιτισμού, του μεγαλουργήσαντος επί δύο και πλέον χιλιετίας. 

Ως ο τυφλός εκ γενετής, αναζητούμεν και ημείς εις τούς τόπους τούτους το φως εκείνο της ζωής, τον οποίον εφώτιζε τόσους αιώνας τούς πιστούς της Αξού να έχουν ως μοναδικόν προορισμόν εις την ζωήν των, Εκείνον, "τον κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπήσαντα, σταυρωθέντα, παθόντα και ταφέντα και αναστάντα εκ νεκρών..., δι' Ου τα πάντα εγένετο", και ο Οποίος είναι ο μόνος ιατρός των ψυχών και των σωμάτων μας, ο χορηγός του φωτός. 

Είναι αληθώς μεγάλη ευλογία η λατρευτική αυτή σύναξίς μας. Διότι τελείται εις τον Ναόν μιας χαρακτηριστικής πνευματικής μορφής της Καππαδοκίας, της Οσίας Μακρίνης, η οποία εσφράγισε δια του βίου της τον γυναικείον Ορθόδοξον Μοναχισμόν και υπήρξεν υπόδειγμα αγίας γυναικός. Ήτο η προστάτρια των προγόνων σας και η ευλάβεια και καταφυγή προς την Αγίαν είχε κεντρικήν θέσιν εις την ζωήν των. Εις το όνομά της εσεμνύνοντο πολλαί εξ αυτών και μετά τον Κυριον και την Παναγίαν Μητέρα Του εκείνην επεκαλούντο εις εύκαιρον βοήθειαν. Το εκτός του Ιερού τούτου Ναού βαθύ φρέαρ του Αγιάσματός της προσέφερεν αενάως την ίασιν εις πλήθος ασθενούντων, χριστιανών και μη, ως μία άλλη αληθής κολυμβήθρα του Σιλωάμ. Διατί; Απλώς, διότι "δι ἀσκήσεως και ηθών τελειότητος εχρημάτισε νύμφη του Σωτήρος Χριστού περίδοξος" (Απολυτίκιον). Η Αγία και οι τέσσαρες αδελφοί της, ο Μεγας Βασίλειος, ο Άγιος Γρηγόριος Νυσσης, ο Άγιος Ναυκράτιος και ο Άγιος Πετρος Σεβαστείας, συνετέλεσαν σημαντικώς εις την ανάδειξιν της Καππαδοκίας ως θερμοκηπίου ανθήσεως της χριστιανικής πίστεως και μαρτυρίας. 

Η διατήρησις, λοιπόν, ασβέστου της μνήμης της γενετείρας των μακαρίων και δια την φιλευσέβειαν διακρινομένων προγόνων σας, με την πολυποίκιλον δραστηριότητα των Συλλόγων σας απανταχού της γης, και μάλιστα εις την ευλογημένην Ελλάδα, αποτελεί και χρέος ευγνωμοσύνης προς εκείνους, αλλά και χρέος ωφελείας προς τούς σημερινούς και τούς επερχομένους μέχρι της συντελείας του αιώνος απογόνους των. Η καλή γνώσις της ιστορικής πορείας και της Ριζης μας είναι η ασφαλιστική δικλείς δια την καρποφορίαν του μεταφυτευθέντος Δενδρου δια της μιμήσεως αξιεπαίνων πράξεων και της αποφυγής επιμέμπτων λαθών. Συγχρόνως, η άρδευσις της πορείας του βίου με τον πλούτον της πατρογονικής παραδόσεως συντελεί καταλυτικώς εις την κοινωνικήν εξισορρόπησιν και αποτελεί την βάσιν δια την χάραξιν περαιτέρω ορθών πρωτοβουλιών και ενεργειών. 

Αδελφοί και Πατέρες, 

Υμνούντες απόψε Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα Θεόν, εδώ εις την Αγίαν Μακρίναν της Αξού, είναι βαθυτάτη και συγκλονιστική η συγκίνησίς μας από τον παλμόν των καρδιών σας, τον οποίον αισθανόμεθα να αντηχή εις την ιδικήν μας καρδίαν. Από όλας τας χαράς, τας οποίας δύναται να αισθανθή ο άνθρωπος, η πλέον πλουσία, η περισσότερον πλήρης, η χαροποιούσα την όλην ύπαρξιν περισσότερον από κάθε άλλην, είναι η χαρά της καρδιακής κοινωνίας, της ταυτότητος των αισθημάτων, της εκπομπής και λήψεως εις την ιδίαν συχνότητα της αμοιβαίας αγάπης και τιμής, του σεβασμού και της εκτιμήσεως του ενός προς τον άλλον. 

Ήδη από της αρχαιοτάτης εποχής οι κατοικήσαντες εις τον ευλογημένον αυτόν τόπον, παλαίοντες μεταξύ του καλού και του κακού, είχον διαγνώσει την υπερτέραν και αυτής της ζωής χαράν της φιλίας και της συγκροτούσης τον κόσμον φιλότητος. Διο και απεδέχθησαν προθύμως και διέσωσαν και διέδωσαν, με τους λόγους και τα έργα τους, με τα συγγράμματά τους, το χριστιανικόν κήρυγμα της αγάπης και της ειρήνης και της συνυπάρξεως και συνεργασίας με όλους τούς λαούς και απέρριψαν ως κίβδηλα τα κηρύγματα του μίσους και της βιαίας επικρατήσεως. Και εγίνοντο με την χάριν του Θεού φωτοδόται και εκπολιτισταί, και ως μικρά ζύμη επέδρων ευεργετικώς επί των ανθρωπίνων κοινωνιών, ως μαρτυρεί η ιστορία. Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον καυχάται δια τους Καππαδόκας, τους μικρούς μεν εις αριθμόν αλλά μεγάλους εις αισθήματα. Καυχάται δια τους αειμνήστους Καππαδόκας αλλά και δια σας, τέκνα εν Κυρίω αγαπητά και περιπόθητα, τους απογόνους αυτών, δια την σταθεράν προσήλωσίν σας εις τας ευαγγελικάς αρχάς της αγάπης και της αδελφωσύνης προς όλους, ανεξαρτήτως πίστεως και εθνικότητος, διότι η στάσις σας αυτή είναι η μόνη η οποία δικαιώνει την ανθρωπίνην ιδιότητα. 

Η αγάπη μαλακώνει τας σκληράς καρδίας, συναδελφώνει τούς εχθρούς, ευρίσκει διεξόδους εις τα αδιέξοδα, φωτίζει τα σκότη των καρδιών, δίδει αξίαν εις την ζωήν, επιτυγχάνει τα ακατόρθωτα. Εκεί όπου η ισχύς αποτυγχάνει να επιβάλη το θέλημά της και προκαλεί το σφίγξιμον των χειρών εις γρόνθους, η αγάπη θερμαίνει την ατμόσφαιραν και μεταβάλλει τούς σφιγμένους γρόνθους εις ανοικτάς αγκάλας. 

Η Μήτηρ Εκκλησία αγάλλεται και χαίρει έχουσα τοιαύτα τέκνα. Αυτής της Μητρός σας Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως τον θερμόν ασπασμόν και την ευχήν μεταφέρομεν εις υμάς τους ευλαβείς προσκυνητάς και αποστέλλομεν από εδώ προς πάντας τους όπου γης Καππαδόκας, από του πρεσβυτέρου μέχρι του τελευταίου παιδιού. 

Είναι ευχή ευπρόσδεκτος εις τον Θεόν, διότι προέρχεται από καρδιά όντως μητρική, καρδιά που ξεχειλίζει από αγάπην και ασπάζεται περιπαθώς τούς πάντας μέσα εις ένα αγκάλιασμα οικουμενικόν. Και ακόμα, η ευχή την οποίαν σας μεταφέρομεν από την βασιλίδα των πόλεων, είναι ευχή μητέρας πονεμένης, Εκκλησίας που βαστάζει εν τω σώματι αυτής τα στίγματα του Κυρίου, που φέρει τον ονειδισμόν του Χριστού, που χρειάζεται την αγάπην και την προσευχήν όλων σας. Ανοίξατε, λοιπόν, διάπλατα τας καρδίας σας προς την Μητέρα σας Εκκλησίαν και στηρίξατέ την, δια να συνεχίση την μαρτυρίαν και την αποστολήν της -αποστολήν χρήσιμον εις όλους, όντως οικουμενικήν. 

Και δεχθήτε ως αντίδωρον την ευλογίαν της του Θεού Σοφίας και της του Θεού Ειρήνης, καθώς επίσης και το φως το ανέσπερον και αναστάσιμον, το οποίον αιώνες τώρα μας έρχεται από την χώραν των ζώντων. 

Σας ομιλούμεν, λοιπόν, απόψε, εις τον χώρον αυτόν, μετά 90 χρόνια σιωπής, ο Πατριάρχης σας, δι' ορατών και αοράτων και λέγομεν επιγραμματικώς προς εαυτούς και αλλήλους: 

Ο Χριστός εν τω μέσω ημών! Η χάρις και η αγάπη Αυτού μετά πάντων. Χριστός Ανέστη!