"ΨΑΛΤΕΣ ΤΗΣ ΚΩ" - ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΝΟΛΗ ΧΑΤΖΗΓΙΑΚΟΥΜΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Σχεδόν ταυτόχρονα με την μνημειώδη σειρά «Πατριαρχικά Μουσικά Αρχεία», με «Ζωντανές Ηχογραφήσεις στον Πατριαρχικό Ναό και σε άλλους Ναούς της Κωνσταντινούπολης (1956-1966)», το Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων μας δίνει και έναν άλλο, πολύ ιδιαίτερο τόμο, με τον τίτλο «Ψάλτες της Κω» της Σειράς «Τόποι και Ψάλτες» (Αθήνα 2019).

Ο υπεύθυνος και η ψυχή του Κέντρου και του όλου εκδοτικού έργου Δρ Μανόλης Χατζηγιακουμής, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κω, στο ιστορικό αυτό νησί των Δωδεκανήσων που υπάγεται εκκλησιαστικά απευθείας στο  Οικουμενικό Πατριαρχείο, και θέλησε να εγκαινιάσει τη νέα αυτή σειρά, με ψάλτες της ιδιαίτερης πατρίδας του.

Μια πρωτοβουλία πολύ σημαντική, διότι αποτελεί πρότυπο για ανάλογες εργασίες στο μέλλον, που θα αφορούν στην Εκκλησιαστική Μουσική στην Περιφέρεια.

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ κι ένα άλλο επίτευγμα του Κώου Μανόλη Χατζηγιακουμή. Το παραδοσιακό χωριό Ασφενδιού στην Κω, ακολούθησε  κι αυτό μέσα στο πέρασμα του χρόνου τη μοίρα της εγκατάλειψης. Όμως, την ομορφιά και την ανεκτίμητη αξία του οικισμού αυτού διέγνωσε από πολύ νωρίς ο Μανόλης Χατζηγιακουμής και επειδή ήταν το χωριό της μάνας του, αγόρασε σιγά σιγά εγκαταλελειμμένα σπίτια, χαλάσματα, ερείπια και προέβη στην αποκατάσταση όχι ενός, αλλά του συνόλου των σπιτιών αυτών, μ’ άλλα λόγια σχεδόν του μισού χωριού!

Σε μία και μοναδική μεγάλη συνέντευξή του (στο BHMagazino), ο Μ. Χατζηγιακουμής είπε πως έχει έτοιμο για δημοσίευση ένα πάρα πολύ σημαντικό βιβλίο για το Ασφενδιού, με πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό των ετών 1979-1982, πλήρεις αποτυπώσεις, και εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο. Επίσης έχει έτοιμη για δημοσίευση μια σπάνιας σημασίας Συλλογή 14 CD, με εκτενές ειδικό βιβλίο, για την μουσική παράδοση της Κω. Είναι μια ηχογραφημένη καταγραφή που έγινε από τον ίδιο, από το 1963 ως το 1968. Περιλαμβάνει σκοπούς και τραγούδια, του γάμου, μοιρολόγια, κάλαντα και θρήνους, σατυρικά, αποκριάτικα, παιδικά, στιχοπλακιές, άσματα αφηγηματικά, τον Ερωτόκριτο, και καλύπτει γεωγραφικά όλο το νησί. Πρόκειται για καθαρά φωνητικό υλικό -ένα CD μόνο οργανικό-, ανυπολόγιστης σήμερα σημασίας που παραπέμπει σε μεγάλο βάθος χρόνου, ως το ύστερο Βυζάντιο. Άρα, η Κως για τον Χατζηγιακουμή είναι ρίζα και διάρκεια, μνήμη και αλήθεια.

Επομένως, και οι «Ψάλτες της Κω» περιέχουν έντονο βιωματικό στοιχείο, εκτός από την σοβαρή καταγραφή των σημαντικότερων από αυτούς.

Γράφει σχετικά ο Μ. Χατζηγιακουμής:

«Οι ηχογραφημένοι στον παρόντα τόμο «Ψάλτες της Κω» της Σειράς «Τόποι και Ψάλτες» είναι τέσσερεις, όλοι από τους παλαιότερους και τους πιο γνωστούς: Γιάννης Βαρκάς, Γιάννης Μαύρος, Γιώργος Σακέλλης, Γιώργος Καματερός (και από τους οποίους οι δύο πρώτοι δεν υπάρχουν πια). Ψάλτες οι οποίοι υπηρετούν και οι τέσσερεις τους συντεταγμένους ερμηνευτικούς κανόνες της εκκλησιαστικής ψαλμωδίας, αλλά και ο καθένας με τον ιδιαίτερο, ειδικό τρόπο ψαλτικής εκφοράς και τις ειδικές υφολογικές του αποχρώσεις. Ο Γιάννης Βαρκάς, ηπιόφωνος, ανεπιτήδευτος, ρυθμικός, χωρίς δεξιοτεχνικές εμφάσεις, με προσήλωση στην απλή φυσική απόδοση του μουσικού και ποιητικού κειμένου. Ο Γιάννης Μαύρος, ηδύφωνος και μεστός, ο περισσότερο «παραδοσιακός» εδώ, με βαθειές ρίζες στην λαϊκή και επιχώρια ψαλτική παράδοση, και με εντυπωσιακή αντιστοιχία προς εκείνην της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας (Οικουμενικού Πατριαρχείου). Ο Γιώργος Σακέλλης, έντεχνος και εξίσου ηδύφωνος, με ιδιαίτερη έμφαση στην τονική, διαστηματική, και δεξιοτεχνική απόδοση, λιγότερο στην κατά παράδοση ποικιλματική, ένας από κάθε άποψη ενδιαφέρων επικαιροποιημένος σύγχρονος ψάλτης. Ο Γιώργος Καματερός, στο ίδιο ύφος και στον ίδιο ψαλτικό τρόπο, με ήπιο, διαυγές ηχόχρωμα, και με φανερή την απόκλιση προς τον τρόπο ψαλτικής εκφοράς του Καθεδρικού Ναού των Αθηνών (του άλλοτε γνωστού πρωτοψάλτη Σπυρίδωνα Περιστέρη). Ψάλτες και οι τέσσερεις ιδιαίτερα ενδιαφέροντες, με βαθειά πίστη και αφοσίωση στο ιερό δια βίου ψαλτικό τους λειτούργημα».

Η έκδοση που μας δίνει ο Μ. Χατζηγιακουμής περιέχει τέσσερεις ψηφιακούς δίσκους - κάθε δίσκος και ψάλτης - αλλά και τομίδιο με σχόλια του Χατζηγιακουμή και τα μουσικά κείμενα.

Πρόκειται για μία ακόμη έκδοση – συμβολή στην σπουδή της Εκκλησιαστικής μας Μουσικής από τον Μανόλη Χατζηγιακουμή. «Με λογισμό και μ’ όνειρο»!

Θυμίζουμε ότι  ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος απένειμε, στις 26 Σεπτεμβρίου 2018, το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής στον Μ. Χατζηγιακουμή «για το κορυφαίο φιλολογικό του έργο και στην αρχαία γραμματεία, και στον Διονύσιο Σολωμό, και στη μετάφραση του Ομήρου, αλλά συνάμα και για το μοναδικό μουσικολογικό ερευνητικό και συγγραφικό του έργο, πραγματικό θησαυρό της εκκλησιαστικής παραδοσιακής μας μουσικής».

Επίσης, για το σύνολο του έργου του ο Μ. Χατζηγιακουμής βραβεύτηκε, τον Μάρτιο του 2017, από την Ακαδημία Αθηνών με το Αριστείο των Γραμμάτων.