Η ΜΑΥΡΟΝΤΥΜΕΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος

Στον Γέροντα Χαλκηδόνος Αθανάσιο

Ο Γέρων Χαλκηδόνος Αθανάσιος μας έχει δώσει θαυμάσια κείμενα για τα έργα του Βασίλη Φωτόπουλου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, τα οποία έχουμε δημοσιεύσει στο παρελθόν.
Σήμερα, μέρα του Ευαγγελισμού, ανατρέχουμε σε μια πραγματικά ξεχωριστή δημιουργία του μεγάλου καλλιτέχνη, ο οποίος συνδεόταν με τον μακαριστό Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνα. 

Τον Μάρτιο του 2008 το Μουσείο Μπενάκη μάς χάρισε μια μοναδική έκδοση. 

Ένα πολύτιμο λεύκωμα για τον διεθνούς φήμης και βραβευμένο με Όσκαρ Έλληνα σκηνογράφο και ζωγράφο Βασίλη Φωτόπουλο (1934-2007). Η έκδοση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης «Το Βυζάντιο του Βασίλη Φωτόπουλου», η οποία οργανώθηκε στο Μουσείο Μπενάκη (04/12/07 - 27/01/08). 

Στις σελίδες της γίνεται αναφορά στη δημιουργική πορεία του Βασίλη Φωτόπουλου, στο θέατρο, τον κινηματογράφο και τη ζωγραφική, καθώς και στην ιδιαίτερη ενασχόλησή του με θρησκευτικά θέματα, όπως ο σχεδιασμός εκκλησιαστικών αντικειμένων.

Την πλούσια εικονογραφημένη αυτή έκδοση προλογίζει ο (τότε) Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελος Δεληβορριάς, ο οποίος μεταξύ άλλων σημειώνει: «Η μνήμη μου έχει συγκρατήσει τη μορφή ενός ανθρώπου που δεν πρόδωσε τις πεποιθήσεις του, δεν εξαργύρωσε την προσφορά του, δεν υπέκυψε στα θέλγητρα του χρήματος και της κοσμικότητας. Ήταν ο μόνος άλλωστε απ' όσους έχω γνωρίσει που τόλμησε να απαρνηθεί μια σταδιοδρομία με εξασφαλισμένη επιτυχία, προκειμένου να ξανοιχτεί σε γοητευτικές περιπέτειες νέων εμπειριών και νέων ανακαλύψεων. Κάπως έτσι καταλάβαινα και την αγάπη του για την Εκκλησία, για την Ορθοδοξία σωστότερα. Περισσότερο δηλαδή σε σχέση με την ιστορική διάσταση μιας αυτοσυνειδησίας γαντζωμένης πάνω στη βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή παράδοση του ελληνισμού, και λιγότερο σαν επακόλουθο μιας ανομολόγητης εσωτερικής επιταγής για τη διευθέτηση προσωπικών αδιεξόδων ή την προσδοκία μεταφυσικών εκτονώσεων.» 

Στην έκδοση περιλαμβάνεται μια επιλογή από συνεντεύξεις που ο καλλιτέχνης είχε παραχωρήσει σε Έλληνες δημοσιογράφους. Την επιμέλεια του βιβλίου είχε ο Διονύσης Φωτόπουλος.

Στις σελίδες 178-179 συναντάμε έναν πρωτότυπο «Ευαγγελισμό» που ζωγράφισε ο Βασίλης Φωτόπουλος. Στη σελίδα 178 βλέπουμε «Μελέτες για τον Ευαγγελισμό. Ακουαρέλες σε χαρτί, 21χ32 εκ.» (εικόνες 300-302) και «Μελέτη για τον Ευαγγελισμό. Λάδι σε μουσαμά, 50χ50 εκ.» (εικ. 303). Στη σελίδα 179 βλέπουμε το έργο «Ευαγγελισμός. Λάδι σε μουσαμά, 150χ150 εκ.». Πρόκειται προφανώς για το τελικό έργο, ύστερα από τις «μελέτες». 

Τόσο στις «μελέτες» όσο και στην οριστική μορφή του έργου, η Θεοτόκος παριστάνεται μαυροντυμένη! Μια εκδοχή που δε νομίζω ότι απαντάται αλλού. Μαυροντυμένη, σαν καλόγρια (με ένα μπορντώ χρώμα μόνο κάτω από το χέρι της) και τρομαγμένη από την «επιθετική» παρουσία του Αγγέλου - ο οποίος καταλαμβάνει το μεγαλύτερο χώρο στη σύνθεση - δηλαδή από το ξένον άκουσμα ότι θα γεννήσει τον Υιό του Θεού. 

Δεν έχει νόημα κάποια περαιτέρω ανάλυση. Ο καθείς μπορεί να αντιληφθεί. 

Απλώς θυμάμαι πώς έκλεισε μια συνέντευξή του ο Βασίλης Φωτόπουλος: «Ο Ελληνισμός είναι ισχυρότερος από οποιαδήποτε εισβολή – αρκεί να τον θυμηθούμε. Γιατί δεν είναι μόνο τέχνη. Είναι κανόνας ζωής».