Του πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτη Καποδίστρια
ΖΑΚΥΝΘΟΣ.
Το 1989, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, υπό τον μακαριστό Πατριάρχη Δημήτριο, καθιέρωσε την 1η Σεπτεμβρίου (εκκλησιαστική πρωτοχρονιά) ως ημέρα Προσευχών για το φυσικό περιβάλλον, απευθύνοντας μάλιστα εμπνευσμένο Μήνυμα προς κάθε άνθρωπο καλής θελήσεως. Έκτοτε, κάθε 1η Σεπτεμβρίου εξαπολύονται εκ Φαναρίου σχετικά πατριαρχικά μηνύματα προς τον λαό, άρχοντες και αρχόμενους, θρησκευτικούς και πολιτικούς ηγέτες, καλώντας τους όλους σε ευαισθητοποίηση και συστράτευση υπέρ των δικαίων του περιβάλλοντος κόσμου.
Σημειωτέον ότι προδρομικώς, το 1967, ο κορυφαίος θεολόγος Ιωάννης Ζηζιούλας (νυν Μητροπολίτης Γέρων Περγάμου), δημοσίευσε το θεολογικο-οικολογικό μελέτημα «Η ευχαριστιακή θεώρηση του κόσμου και ο σύγχρονος άνθρωπος».
Από το 1991 ο σημερινός Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος συνέχισε την περιβαλλοντική δράση επαυξάνοντάς την τόσο, ώστε σήμερα εκ Φαναρίου εκπορεύεται ένα αξιομνημόνευτο κίνημα οικο-ευαισθητοποίησης, στηριζόμενο στις αγιογραφικές και αγιοπατερικές βάσεις ως προς τις αιτίες και την λύση οικολογικού προβλήματος. Άλλωστε, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η εκφραζόμενη από αυτό θεολογία της Οικολογίας, δεν στηρίζεται σε δύναμη κοσμική, αλλά στην δισχιλιετή δύναμη που απορρέει από την Αγία Γραφή και την Ιερή Παράδοση της Εκκλησίας. Δεν είναι, άλλωστε, αμελητέο ότι το 1997 η παγκόσμια κοινότητα, έχοντας εκτιμήσει τις οικο-δράσεις Βαρθολομαίου, διά στόματος Al Gore, Αντιπροέδρου Η.Π.Α., τον ονόμασε «Green Patriarch».
Εστιάζοντας το ενδιαφέρον μας στις πατριαρχικές οικο-πρωτοβουλίες, σταχυολογούμε: α) πέντε Σεμινάρια στη νήσο Χάλκη (1994-1998), με θέματα το Περιβάλλον σχετιζόμενο με τη θρησκευτική εκπαίδευση, την ηθική, την δικαιοσύνη, τη φτώχεια, β) εννέα διεθνή εν πλω Συμπόσια (1994-2018), αφορώντα σε θάλασσες ή ποτάμια εν κινδύνω: Αιγαίο – Πάτμο – «Αποκάλυψη του Ιωάννου», Μαύρη Θάλασσα, Δούναβη, Αδριατική, Βαλτική, Αμαζόνιο, Αρκτική, Μισισιπή και Αττική – Σαρωνικό, γ) την υπογραφή της «Διακηρύξεως της Βενετίας», με τον Πάπα Ιωάννη-Παύλο Β΄ (2002) και δ) τρεις Συναντήσεις Κορυφής της Χάλκης (2012, 2015, 2019), με θέματα: «Παγκόσμια ευθύνη και περιβαλλοντική αειφορία», «Θεολογία, Οικολογία και ο Λόγος» και «Θεολογική Εκπαίδευση και Οικολογική Εγρήγορση».
Σημαντικότατος σταθμός ήταν η 1η Σεπτεμβρίου 2017. Εκτός του κατ' έτος Πατριαρχικού Μηνύματος, υπήρξε κι ένα δεύτερο Μήνυμα, το οποίο εξαπολύθηκε εκ του Φαναρίου και εκ του Βατικανού ταυτόχρονα, ως Κοινό Μήνυμα Πατριάρχη Βαρθολομαίου και Πάπα Φραγκίσκου. Εν τω μεταξύ, τον Αύγουστο του 2015, ο Πάπας Φραγκίσκος, με επιστολή του προς Ρωμαιοκαθολικούς υψηλόβαθμους κληρικούς, γνωστοποίησε την απόφασή του να καθιερώσει κι εκείνος την 1η Σεπτεμβρίου ως Ημέρα Προσευχών για τη Φύση, επισημαίνοντας ότι δι' αυτού του τρόπου μπορεί να συμβάλει στο να ξεπεραστεί η οικολογική κρίση. Την εξέλιξη αυτήν είχε προτείνει ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης νωρίτερα (Ιούνιο 2015), όταν στο Βατικανό είχε παρουσιάσει την εγκύκλιο του Πάπα Φραγκίσκου «Laudato Si», που αφορούσε στο περιβάλλον και την αναγκαιότητα προστασίας των ασθενέστερων κοινωνικά πολιτών του κόσμου.
Το καινούργιο που φέρνει ο «Πράσινος Πατριάρχης» στον καιρό μας έρχεται παλαιόθεν, ως απαύγασμα θείας σοφίας, η οποία «μένουσα εν αυτή τα πάντα καινίζει» (Σοφία Σολομώντος 7, 27). Όλα τα οικο-κείμενα της παρελθούσης τριακονταετίας, απαρτίζοντα τη λεγόμενη θεολογία της Οικολογίας -άγνωστη νωρίτερα στις θεολογικές σχολές όλων των χριστιανικών δογμάτων-, γέμουν από την παραδοχή της χριστιανικής πίστης ότι τα πάντα προήλθαν «εκ του μη όντος εις το είναι», διά της δημιουργικής πνοής του Ποιητή των πάντων Τριαδικού Θεού. Ο άνθρωπος αποτελεί την κορωνίδα της Κτίσης, εξέχον μέλος της ποιητικής θείας βούλησης και ενέργειας.
Τούτο σημαίνει ότι εντός της εύμορφης και «καλής λίαν» Δημιουργίας ο άνθρωπος έχει τεθεί ως διαχειριστής και όχι ως κατακτητής και ληστής, όπως συχνά συμπεριφέρεται. Είναι οικονόμος περιουσίας άλλου, όχι ιδιοκτήτης ή καταχραστής ξένης κυριότητας. Πίσω από κάθε πλάσμα του Θεού (του εαυτού του συμπεριλαμβανομένου) ψαύει και σέβεται τον ίδιο τον Πλάστη. Μάλιστα προσφέρει ευχαριστιακά σ' Εκείνον τα πάντα ως ιερέας θείων Μυστηρίων. Άλλωστε, στη θεία Λειτουργία παραδέχεται: «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα»!
Αναμφίβολα, η οικολογική κρίση είναι εξόχως επικίνδυνη για το σήμερα και το αύριο της ανθρωπότητας. Πλήττει την υπόσταση του ανθρώπου, τον κοινό οίκο του, την αυλή, τον αγρό, τη γη εν γένει. Σ' ένα κατεστραμμένο σπίτι, μια λεηλατημένη αυλή, ένα πολυμολυσμένο αγρό κάθε ευμάρεια είναι πρόσκαιρη, ατελέσφορη. Πρόκειται περί πραγματικής μολύνσεως: Αρχικά ψυχής και πνεύματος του ανθρώπου, η οποία στη συνέχεια μεθίσταται στο σώμα, ακολούθως δε στο φυσικό περιβάλλον του.
Επισημαίνοντας, λοιπόν, προς την παγκόσμια κοινότητα την ανάγκη οικολογικής συμπεριφοράς του σύγχρονου κόσμου, την αειφόρο ή βιώσιμη ανάπτυξη ως διατηρούσας την ισορροπία της φύσης και καλύπτουσας τις βιολογικές και πνευματικές ανάγκες τού σήμερα δίχως να διακινδυνεύουν οι ανάγκες τού αύριο, αναδεικνύονται η χριστιανική κοσμολογία και ανθρωπολογία ως τόπος και τρόπος διασώσεως του ίδιου του ανθρώπου, του ανθρώπινου προσώπου σε συνάρτηση με τον κόσμο και σε αναφορά προς τον Θεό, «ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων».
Ο ληστρικά φερόμενος άνθρωπος καταφέρεται θανάσιμα πρωταρχικώς εναντίον του εαυτού του, δηλαδή αυτοκτονεί, ουδόλως ενδιαφερόμενος για το ανθρώπινο πρόσωπο. Όποιος παραθεωρεί την ιερότητα του φυσικού περιβάλλοντος, καπηλεύεται εκ προοιμίου το μέλλον των παιδιών του και συνεπώς της αυριανής ανθρωπότητας. Πάντα ισχύει ο λόγος Γρηγορίου του Θεολόγου: «μη φοβηθής την πρόοδον […] φοβήθητι την αλλοτρίωσιν» (Λόγος ΚΕ΄, PG 35, 1224).
Οι οικο-φιλικά φερόμενοι άνθρωποι της Εκκλησίας είναι οι «μηδέν έχοντες και τα πάντα κατέχοντες» (Β΄ Κορ. 6, 10), οι εν τη ολιγαρκεία τους αυτάρκεις. Σε κάθε καιρό Κρίσης οι Χριστιανοί δεν καταβάλλονται. Ταλαιπωρούνται στους λαβυρίνθους του κοινοτικού βίου, όμως δεν εξουθενώνονται, επειδή δεν χρειάζονται την άφρονη, εγωπαθή απόκτηση και περίσσεια υλικών αγαθών, αλλά αναπαύονται στα ολίγα και ποιοτικά, την ορθόδοξη ασκητική ζωή, υπακούοντας στην εντολή του Χριστού: «Ζητείτε δε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν» (Ματθ. 6, 33), διότι «ουκ επ' άρτω ζήσεται άνθρωπος» (Ματθ. 4, 4).
Οι Αναχωρητές και αφοσιωμένοι στον κοινοβιακό βίο Μοναχοί σέβονται το φυσικό περιβάλλον τους, προσέχουν τα στελέχη του επίγειου κήπου-παραδείσου τους, αναφέροντας λατρευτική αγάπη προς τον κοινό Δημιουργό τους. Παράδειγμα: Πήγε κάποτε στον ερημίτη Αγιο Αντώνιο ένας σοφός της εποχής και του είπε: «Πάτερ, πώς μπορείς και αντέχεις να ζεις εδώ, στερημένος απ' όλη την παρηγοριά των βιβλίων;». Ο Αντώνιος απάντησε: «Το βιβλίο μου, φιλόσοφε, είναι η φύση των δημιουργημάτων, και οποτεδήποτε επιθυμήσω, μπορώ να διαβάσω μέσα σ' αυτήν τα έργα του Θεού».
Ανάλογη συμπεριφορά παρατηρείται έως και τους σημερινούς θεοδίδακτους Γεροντάδες και πρόσφατα αγιοδιακηρυχθέντες Πατέρες: Παΐσιο Αγιορείτη, Πορφύριο Καυσοκαλυβίτη, Ιάκωβο τον εν Ευβοία και Αμφιλόχιο τον εν Πάτμω. Τουτέστιν, συμβαίνει μια αδιάκοπη οικο-σκυταλοδρομία του μοναστικού ιδεώδους υπέρ των δικαίων του φυσικού περιβάλλοντος, απλού εν τη μεγαλοπρεπεία του και μεγαλοπρεπούς εν τη απλότητί του.
Όλη αυτή η οικο-θεολογική εμπειρία συμπυκνώθηκε στην Εγκύκλιο της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας (Κρήτη, 2016). Παράλληλα, εξαπολύθηκε σχετικό Μήνυμα προς τον λαό, συνοπτικότερο των παραγράφων της Εγκυκλίου:
«Η σημερινή οικολογική κρίση είναι προφανές ότι οφείλεται σε πνευματικά και ηθικά αίτια. Οι ρίζες της συνδέονται με την πλεονεξία, την απληστία και τον εγωισμό, που οδηγούν στην αλόγιστη χρήση των φυσικών πόρων, την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με ζημιογόνους ρύπους και την κλιματική αλλαγή. Η χριστιανική αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί μετάνοια για τις καταχρήσεις, εγκράτεια και ασκητικό ήθος, που αποτελούν αντίδοτο στην υπερκατανάλωση, συγχρόνως δε, καλλιέργεια στον άνθρωπο της συνειδήσεως ότι είναι 'οικονόμος', και όχι κάτοχος της δημιουργίας. Δεν παύει να τονίζει ότι και οι μελλοντικές γενεές έχουν δικαίωμα πάνω στα φυσικά αγαθά, που μας εμπιστεύθηκε ο Δημιουργός. Για αυτό το λόγο και η Ορθόδοξος Εκκλησία συμμετέχει ενεργώς στις διάφορες διεθνείς οικολογικές προσπάθειες. Όρισε δε την 1η Σεπτεμβρίου ως ημέρα προσευχής για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος».
*Ο πρωτοπρεσβύτερος Παναγιώτης Καποδίστριας κάτοχος Μάστερ Θεολογίας, είναι Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, εκ των πλέον λογίων κληρικών της Εκκλησίας της Ελλάδος δόκιμος συγγραφέας και ποιητής. Έγραψε το παρόν άρθρο αποκλειστικά για τον «Εθνικό Κήρυκα», αφιέρωμα σεπτό στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου