Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ της Ι. Αρχιεπισκοπής Αυστραλίας
40 ETH ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΙΝ
ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΑΘΗΝΑΓΟΡΟΥ
Μέ τήν εὐκαιρία συμπληρώσεως 40 ἐτῶν ἀπό τήν κοίμησιν τοῦ Μεγάλου Πατριάρχου Ἀθηναγόρου, δημοσιεύουμε ἀπό τό Ἀρχεῖον τήν ραδιοφωνική ὁμιλία, ἀπό τόν Ραδιοφωνικό Σταθμό τῆς Θεσσαλονίκης, τοῦ Ἡγουμένου τῆς Πατριαρχικῆς Ἱ. Μονῆς τῶν Βλατάδων, ἐπ’ εὐκαιρίᾳ τῆς 20ετοῦς Πατριαρχείας τοῦ ἀειμνήστου σήμερα Πατριάρχου.
ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ
κ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΧΑΡΚΙΑΝΑΚΗ
ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΜΟΝΗΣ ΒΛΑΤΑΔΩΝ
ΤΙΤΛΟΣ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ κ. ΑΘΗΝΑΓΟΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΑ: 27.01.1969 ΩΡΑ: 14.00 – 14.15
Σάν αὔριο πρίν 20 χρόνια ἐνθρονιζόταν στό Φανάρι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς Ἀθηναγόρας, ὡς Οἰκουμενικός Πατριάρχης.
Τήν μεγάλη αὐτή ἐπέτειο δέν θά μπορούσαμε νά ἑορτάσουμε κατ’ ἀξίαν ὅποιες ἐκδηλώσεις τιμῆς κι’ ἄν κάναμε πρός τόν πανίερον Οἰκουμενικό Θρόνο.
Ἀπό διάφορα σημεῖα τοῦ Ὀρθοδόξου κόσμου ἐξεδηλώθη σφοδρά ἐπιθυμία γιά ἕνα πανηγυρικό ἑορτασμό. Γιατί δέν ἐγνώρισεν, ἀλήθεια ἡ Ἐκκλησία μας, στά νεώτερα χρόνια, λαμπρότερη Πατριαρχεία.
Ἀλλά τήν πρόθεση καί τό πρόγραμμα τοῦ ἑορτασμοῦ ἀνεχαίτισεν ὁ ἴδιος ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης.
Σέ ἐπίσημο ἀπαντητικό ἔγγραφό του ἐγνωστοποίησε πρός ὅλες τίς κατευθύνσεις ὅτι, «ἔναντι τοῦ μεγέθους καί τῆς σπουδαιότητος τοῦ θεσμοῦ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου δέν θεωρεῖ δυνατόν νά ἑορτάζεται ἑορτή ἀναφερομένη εἰς ἄτομον θητεῦον εἰς αὐτόν».
Καί ἔχει βέβαια δίκιο ὁ Πατριάρχης, μιλῶντας γιά τό μέγεθος τοῦ θεσμοῦ πού ἐκπροσωπεῖ. Ἀλλά αὐτό εἶναι μόνο τό ἕνα μέρος τῆς ἀλήθειας. Τό δεύτερο μέρος δέν μποροῦσε νά τό πῇ ἐκεῖνος. Τό ὁμολογοῦμε ὅλοι ἐμεῖς. Εἶναι τό μεγαλεῖο αὐτοῦ τοῦ ἴδιου τοῦ σημερινοῦ Πατριάρχου.
Ὅταν ἕνας Οἰκουμενικός Πατριάρχης εἶναι ἀντάξιος τοῦ Θρόνου του, τότε τό πρόσωπο καί τό ἔργο του εἶναι ἡ συνισταμένη αἰώνων καί ξεφεύγουν τά ὅρια τῆς περιγραφῆς. Ὅταν ἕνας Πατριάρχης εἶναι ἀληθινός, τότε γίνεται αὐτός τό μέτρο γιά κάθε ἱστορική ἀξιολόγηση μέσα στή ζωή τοῦ ποιμνίου του. Κι’ ἐδῶ εἶναι πολύ ἐπίκαιρος ὁ λόγος «τό ἔλαττον ὑπό τοῦ μείζονος εὐλογεῖται».
Εὐλαβούμενοι τήν σεπτήν ἐπιθυμία του Πατριάρχου, δέν θά κάνωμε οὔτε ἐδῶ εἰς τήν Θεσσαλονίκη σχετικό ἑορτασμό. Θά περιορισθοῦμε σέ μιά σεμνή λειτουργία, αὔριο, στήν Πατριαρχική Μονή τῶν Βλατάδων, ὅπου, μέ προεξάρχοντα τόν Μητροπολίτην Θεσσαλονίκης, θά εὐχαριστήσωμε τόν Θεόν γιά τόν Πατριάρχη πού μᾶς ἐχάρισε, σ’ αὐτά τά τόσο κρίσιμα χρόνια, καί θά δεηθοῦμε γιά τήν ὑγιεία καί μακροημέρευσή του.
Παράλληλα σ’ αὐτήν τήν πνευματικήν ἐκδήλωση αἰσθάνθηκα προσωπικά τήν ἀνάγκη, σάν ἕνας ἀπό ἐκείνους πού εἶχαν τήν ἀγαθή τύχη καί τήν μεγάλη τιμή νά μαθητεύσουν κοντά στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη Ἀθηναγόρα, νά διηγηθῶ σήμερα γιά τούς πολλούς μερικές ἀποκαλυπτικές στιγμές μαζί του.
Τίς ὠνόμασα «πνευματικά στιγμιότυπα ἀπό τήν ζωή τοῦ Πατριάρχου». Σωστώτερο θά ἦταν νά τίς ὀνομάσω «Πνευματικά στιγμιότυπα» στήν δική μου ζωή. Γιατί ἡ ζωή τοῦ Πατριάρχου δέν γνωρίζει ξεχωριστά στιγμιότυπα, ἀκολουθῶντας πιστά τόν ἀναλλοίωτο ρυθμό τῆς ζωῆς τοῦ ἥρωα, τοῦ Προφήτη, τοῦ Ἁγίου. Δέν θά μιλήσω λοιπόν ἐδῶ γιά τήν πολύπλευρη προσωπικότητά του, μήτε γιά τό ἔργο του.
Θά παρουσιάσω ἁπλῶς τόν ἄρτιον ἄνθρωπο, τόν ἀληθινό ποιητή, τόν γαλήνιο Προφήτη Πατριάρχη.
Ὅταν σέ κυτάζει στά μάτια καί σοῦ μιλᾶ -κι’ ὁ Πατριάρχης κυτάζει στά μάτια καί τόν πιό ἄσημο συνομιλητή του- νοιώθεις νά γίνεσαι ἀδέξιος γιά κάθε λόγο καί γιά κάθε κίνηση. Συντρίβεσαι κυριολεκτικά μπροστά σ’ αὐτό τό ρασσοφορεμένο βουνό. Μά ἡ συντριβή αὐτή δέν εἶναι ἐξουθένωση. Ἀκούοντας τόν Πατριάρχη νά μιλᾶ καί νά ξεδιπλώνει στά μάτια σου τό προφητικό ὅραμα τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου, νοιώθεις σάν νά λειτούργησαν γιά πρώτη φορά σωστά τό μυαλό καί ἡ καρδιά σου.
Φεύγοντας ἀπό τό γραφεῖο του ἔχεις γευθεῖ ἐμπειρικά τό ἄρωμα μιᾶς ζωῆς, σύμφωνη μέ τούς μακαρισμούς τοῦ Χριστοῦ.
Ἀκοῦστε πῶς ὁ ἴδιος ἀντιλαμβάνεται τήν εὐθύνη τοῦ πνευματικοῦ Ἡγέτη.
«Ὁ Ἀρχηγός πρέπει νά εἶναι σκληρός. Ἀλλά σκληρός στόν ἑαυτό του. Ὅταν θά τοῦ ἔρθουν ἀρνητικά τά πράγματα, δυσχείμερα, τότε θά σταθῇ καλύτερα... Ὁ Ἀρχηγός πρέπει νά προαισθάνεται τούς νέους χρόνους πού ἔρχονται, καί νά μιλάῃ γι’ αὐτούς. Νά κηρύττῃ, νά προφητεύῃ ... Τόν Ἀρχηγό πολλές φορές δέν τόν κατανοοῦν, μένει μόνος καί εἶναι τραχύ τό ἔργον του, νά πείσῃ, νά ἑρμηνεύσῃ τά δέοντα ... Ἡμεῖς ἀκούομεν τούς αἰῶνας, καί ἀπαντῶμεν εἰς τούς αἰῶνας. Καί ὅπως εἰς τό πλοῖον ὁ Κυβερνήτης λέγει εἰς τόν Πηδαλιοῦχον «γραμμή», κι’ ἀπαντᾶ αὐτός «γραμμή», ἔτσι κι’ ἐμεῖς ἀκούομε «Γραμμή» καί ἀπαντῶμεν: «Γραμμή» ... Ἡμεῖς βλέπομεν τά ἐπερχόμενα, καί πιστεύομεν εἰς τά ἐπερχόμενα, καί ὀφείλομεν νά ἐργασθῶμεν διά τά ἐπερχόμενα».
Παρά ταῦτα, δέν αἰσθάνθηκε ποτέ ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας μακρυά ἤ ψηλότερα ἀπό τόν λαό του. Γι’ αὐτό θά τόν ἀκούσετε νά λέῃ σ’ ἕνα ἐκκλησίασμα ἁπλοϊκῶν ἀνθρώπων: «Ἐσεῖς καί γώ - ἐγώ καί σεῖς, πιστεύομε κατά τόν ἴδιο τρόπο».
Ὁ Πατριάρχης νοιώθει μιά ἀπέραντη στοργή, ἕνα βαθύ σεβασμό θἄλεγα, μπροστά στό ἀνθρώπινο πρόσωπο, ὅποιο κι’ ἄν εἶναι, κι’ ὅπως κι’ ἄν εἶναι.
Ἄν ὑπάρχῃ ἕνα Δόγμα πού ἔχει διαποτίσει ὅλην τήν ψυχή τοῦ Πατριάρχου, εἶναι τό δόγμα πώς ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ.
Πρίν ἀπό δυό χρόνια βρέθηκα συμπτωματικά στό Φανάρι, ὅταν τόν ἐπεσκέφθη ἕνας ὅμιλος 70 Γερμανῶν, ὅπως συχνά γίνεται, τά τελευταῖα ἰδίως χρόνια, ἀπ’ ὅλα τά μέρη τῆς Δύσεως. Μοῦ ἀνέθεσε νά κάμω τόν διερμηνέα στήν συνομιλία των.
Ἀφοῦ τούς ἀνέπτυξε τήν σημασία τῶν καιρῶν πού ζοῦμε, τήν μακρά συμβίωση Τούρκων καί Ἑλλήνων καί τό διαλλακτικό καί ἐκπολιτιστικό ἔργο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, κατέκλεισε ὡς ἑξῆς τήν ὁμιλία του: «Αὐτό, ἦταν τό μήνυμα αὐτῆς τῆς χώρας. Αὐτῆς τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ τοῦ θρόνου. Νά τό μεταφέρετε στήν Πατρίδα σας, στήν πόλη σας, στίς οἰκογένειές σας, σ’ ὅλους τούς γνωστούς καί τούς φίλους σας. Ἀπό τόν πρῶτον, ἕως ...».
Ἐδῶ ὁ Πατριάρχης σταμάτησε καί περίμενα κι’ ἐγώ νά ὁλοκληρώσῃ τήν φράση του γιά νά τήν ἑρμηνεύσω. Ἀλλά ὁ Πατριάρχης ζήτησε νά μεταφράσω ὅπως ἀκριβῶς τό ἔλεγε «Ἀπό τόν πρῶτον ἕως ...». Ἔσπευσαν οἱ Γερμανοί νά ὁλοκληρώσουν τήν φράση λέγοντας «ἕως τόν τελευταῖο». Καί τότε ὁ Πατριάρχης παρετήρησε κατηγορηματικά, ἀλλά χωρίς νά χάσῃ τήν πατρική του ἐπιείκεια: «Ὄχι. Δέν ὑπάρχει τελευταῖος. Θά μεταφέρετε αὐτό τό μήνυμα ἀπό τόν πρῶτον, ἕως τόν πρῶτον. Ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ βγήκαμε ὅλοι πρῶτοι. Ὅλοι στεκόμαστε στήν πρώτη γραμμή».
Ἕνα ἄλλο στιγμιότυπο, πού μαρτυρεῖ πόση ἱερότητα ἀναγνωρίζει ὁ Πατριάρχης στό ἀνθρώπινο πρόσωπο, εἶναι καί τό ἀκόλουθο: Εἶχε πάει νά ἐγκαινιάσῃ μόλις ἀνακαινίστηκε, ἕναν ἱστορικό Ναό πού εἶχαν καταστρέψει οἱ βανδαλισμοί τοῦ 1955 στήν Πόλη. Κατά τήν ὁμιλία του πρός τό ὀλιγάριθμο ἐκκλησίασμα, τούς εἶπε μέ φωνή βαθειά συγκινημένη:
«Ὅταν ἦλθα τότε καί βρῆκα κατεστραμμένο τόν Ναό, δέν εἶδα κολῶνες, δέν εἶδα εἰκόνες, δέν εἶδα πιά κανδῆλες. Ἀλλ’ ἀντί γιά κολῶνες εἶδα τούς Ἐπιτρόπους τοῦ Ναοῦ: τόν κύρ Γιώργη, τόν κύρ Δημητρό, τόν κύρ Ἀντώνη. Ἀντί γιά εἰκόνες εἶδα τά πρόσωπα τῶν Μανάδων. Κι’ ἀντί γιά φῶς ἀπ’ τίς κανδῆλες, εἶδα τά μάτια τῶν μικρῶν παιδιῶν. Ἤμουνα βέβαιος πώς ὁ Ναός ἐτοῦτος θά χτιζόταν πάλι».
Πολλοί κατηγόρησαν καί κατηγοροῦν ἀκόμη τόν Πατριάρχη, ὡς μή αὐστηρῶς Ὀρθόδοξο, κι’ ἄλλοι πάλι, εὐτυχῶς ἐλάχιστοι, προχωροῦν ἀκόμη πιό πολύ, χαρακτηρίζοντάς τον ἀνεύθυνο ὡς Προτεσταντίζοντα ἤ Λατινίζοντα. Θά ἔφτανε ὅμως νά τόν δῇ κανείς μόνο μιά φορά ἱερουργοῦντα, γιά νά πεισθῇ ὅτι δέν ἔχει αὐτήν τήν στιγμή ἡ Ὀρθοδοξία ἄλλον Ἱεράρχη, πού νά ἐνσαρκώνῃ τόσο πιστά καί τόσο κατανυκτικά τήν Ὀρθόδοξη Λατρεία.
Τό Δόγμα μας ὁ Πατριάρχης τό ζεῖ ἐξ ὁλοκλήρου λατρευτικά. Γι’ αὐτόν δέν ὑπάρχουν δόγματα τῶν περγαμηνῶν, ἀλλά μονάχα δόγματα βιούμενα. Γι’ αὐτό ὁλόκληρη ἡ ζωή του ὡς τήν τελευταία της καθημερινή λεπτομέρεια εἶναι τελετουργία. Ὁ Πατριάρχης εἶναι ὁ λειτουργικώτερος, ὁ ἱεροπρεπέστερος καί ὁ ἀσκητικώτερος Ἱεράρχης πού μέ ἀξίωσεν ὁ Θεός νά γνωρίσω.
Τό νά τόν δῇς ἀπ’ τήν ὡραία Πύλη νά μνημονεύῃ «πάσης ἐπισκοπῆς Ὀρθοδόξων», εἶναι ἐξ ἴσου φρικτό καί ἀπερίγραπτο σάν νά δῇς τόν Μωϋσῆ νά κατεβαίνῃ τό Σινᾶ, κρατῶντας τίς πλάκες τοῦ Νόμου. Ὅσοι δέν ἀλλοιώθηκαν βλέποντας μιά τέτοια σκηνή τοῦ Πατριάρχου, σημαίνει πώς δέν ἐνήστεψαν πολύ, πώς δέν ἑτοιμάστηκαν 40 μέρες!
Καί μ’ ὅλα αὐτά, αὐτός ὁ Ἅγιος δέν ἀγανακτεῖ, δέν κατακρίνει κανένα. Ὅταν θέλῃ νά διορθώσῃ κάποιον σέ μιά ἄποψη, προσπαθεῖ νά ἀνασύρῃ τήν διορθωτική σκέψη μέσα ἀπ’ τόν ἴδιον τόν συνομιλητή του.
Ἕνας νεοφερμένος φοιτητής στήν Χάλκη θέλησε κάποτε νά δείξῃ στόν Πατριάρχη περίσσεια εὐσεβείας καί τόλμησε νά κατακρίνῃ μπροστά του τό ἁρμόνιο πού ὑπάρχει ἐκεῖ σέ μιά αἴθουσα τῆς Σχολῆς, ὀνομάζοντάς το «ὄργανο Προτεσταντικό». Ὁ Πατριάρχης τόν ἐθώπευσε μέ συγκατάβαση καί τοῦ εἶπε: «Αὐτό δέν μπορεῖς νά τό λές ἐσύ, ἕνα παιδί ἔξυπνο καί διαβασμένο. Γιατί γνωρίζεις βέβαια ὅτι τό ὄργανο τό χάρισε στήν Δύση ἡ Ἀνατολή. Ἀλλά, κι’ ἐκτός ἀπ’ αὐτό: Ἄν ἀναπνέουν οἱ Προτεστᾶνται, πρέπει γι’ αὐτό νά πάψωμε νά ἀναπνέωμε ἐμεῖς;»
Ὧρες ὁλόκληρες θά μποροῦσε νά ἀναφέρῃ κανείς τέτοια στιγμιότυπα ἀπό τήν συναναστροφή μέ τόν Πατριάρχη.
Ὁ χρόνος ὅμως ἐδῶ εἶναι περιωρισμένος. Ἀκοῦστε μόνο λίγα ἀκόμη συγκινητικά λόγια πρός τούς ἀγαπημένους του Ρωμηούς:
«Ἐγώ προσωπικές χαρές δέν ἔχω. Ἔχω τίς δικές σας χαρές. Κάθε μέρα συνομιλῶ μέ ὅλους σας. Συνδιαλέγομαι μέ τόν καθένα χωριστά. Κι’ εἶναι ἑκατομμύρια αὐτές οἱ μορφές πού καλύπτουν τήν σκέψη μου ... Πολύ μ’ ἀρέσει ὁ διάλογος. Γιατί τό περισσότερο μέρος ἀπό τήν ὁμιλία τῶν ἀνθρώπων, εἶναι μυστήριο. Νά δέχωμαι κόσμο στό Γραφεῖο μου, τό θεωρῶ εὐλογία. Θυμοῦμαι αὐτό πού μοῦ ἔλεγαν οἱ χωρικοί στήν Πατρίδα μου, ὅταν ἤμουν Διάκονος: «Ἤλθαμε νά κοιταχθοῦμε». Νά ἡ φιλοσοφία τῆς ζωῆς... Κάθε νύχτα, κατεβαίνω στό Νάρθηκα τῆς Ἐκκλησιᾶς, κι’ ὅταν ὅλοι ἐσεῖς κοιμᾶσθε, ἐγώ προσθέτω ἕνα ἀκόμη διάλογο στούς διαλόγους μου, μέ τόν Ἀφέντη τόν Χριστό καί τήν Κυρά τήν Παναγιά. Γιά σᾶς. Ὅλους ἐσᾶς. Ἐδῶ, στήν Ἀμερική, στήν Αὐστραλία, στήν Εὐρώπη, πανταχοῦ ... Στήν βαρειά μου εὐθύνη μέ ἐνισχύετε σεῖς, οἱ μεγάλοι Ρωμηοί, οἱ ἴδιοι σ’ ὅλην τήν Οἰκουμένη ...»
Ἡ ὁμιλία τούτη ἦταν σύντομη γιατί δέν ἤθελα νά δώσω τήν ἐντύπωση ὅτι περιγράφω τόν Πατριάρχη.
Στούς ἀνεξάντλητους ταιριάζει λόγος βραχύς. Τόσο βραχύς πού νἆναι μόνο θαυμαστικό ἐπιφώνημα.
Ἕνα ἁπλό ΕΙΣ ΠΟΛΛΑ ΕΤΗ!
