ΕΝΑ ΤΡΙΠΤΥΧΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ ΦΑΝΑΡΙ

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

Ὁ διαπρεπὴς ζωγράφος, σκηνοθέτης, καλλιτεχνικὸς διευθυντής, σκηνογράφος καὶ ἐνδυματολόγος, Βασίλης Φωτόπουλος (1934-2007) καὶ φίλος τοῦ μακαριστοῦ Γερο-Μελίτωνος, εἶχε δωρήσει στὸ Σεπτὸ Κέντρο ἕνα κεχωρισμένο τρίπτυχο (μακέτα κουστουμιοῦ ἄρχοντα τοῦ θεατρικοῦ ἔργου τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ [912-969]). 

Πρόκειται γιὰ μία ἐνδιαφέρουσα εἰκονολογικὰ καὶ τυπικὴ εἰκονογραφικὰ σύνθεση ἀκουαρέλας μετὰ φύλλων χρυσοῦ πάνω σὲ ριζόχαρτο (0,76 x 0,57) μὲ ὑπογραφὴ Β. Φ. καὶ χρονολογία 2001. Εἶναι περιστοιχισμένο μὲ πασπαρτοῦ, λεπτὸ χρυσὸ πλαίσιο καὶ τζάμι. Ἡ κατάστασή του εἶναι καλή. Βρίσκεται δὲ στὴ μεγάλη αἴθουσα παρὰ τὴν παλαιὰ Ἀρχιγραμματεία τοῦ Εὐγενειδίου Μεγάρου. 

Παριστᾶ εἰς τὸ μέσον τὸν Αὐτοκράτορα Νικηφόρον καὶ ἐκατέρωθεν δύο σεβίζοντας πιθανῶς ἀξιωματούχους. Οὗτος εἰκονίζεται ἔνθρονος, κρατῶν διὰ τῆς ἀριστερᾶς μέγα σταυρὸ–σκῆπτρο καὶ σφαῖρα διὰ τῆς δεξιᾶς. Φέρει τὴν αὐτοκρατορικὴ ἀμφίεση (Στέμμα, Σάκκον καὶ Πάλλιον). Παρίσταται δὲ μακρυμάλλης ξερακιανός, εὐθυτενὴς καὶ πιθανῶς ὡς φοβερὸς στρατηλάτης, τρόπον τινὰ "αἰμοχαρής", ἀτάραχος καὶ "σκιαχτρόμορφος". Ὁ Σάκκος του εἶναι πορφυροῦς μετὰ λεπτῶν χρυσῶν ἀνταυγειῶν, τὸ δὲ Πάλλιόν του χρυσὸ διακοσμημένο μετὰ τετραγωνιδίων καὶ κύκλων. Ὄπισθεν τοῦ Θρόνου ὑπάρχει χρυσὸ φόντο μετὰ πορφυρῶν ταινιῶν, οἱ ὁποῖες ἔχουν ἐνσταύρους κύκλους, ρόμβους καὶ τετράγωνα. Τὰ πέδιλά του τυγχάνουν ἔνσταυρα καὶ πορφυρά. 

Ἐντύπωση προκαλεῖ τὸ μέγεθος τῶν δακτύλων τῆς δεξιᾶς, τὰ δύο ἔνσταυρα μετάλλια (clipeus) ἐπὶ τῶν γονάτων, τὸ δισδιάστατο τῆς παραστάσεως καὶ ἡ σχεδιαστικὴ ἐλευθερία καὶ μαεστρία, ἰδίως στὸ πρόσωπο, λόγῳ καὶ τῆς τεχνικῆς φύσεως τοῦ ἔργου. 

Οἱ δύο δὲ σεβίζοντες ἀξιωματοῦχοι κύπτουν "δουλικῶς" πρὸς τὸν Αὐτοκράτορα, σχηματιζομένου τρόπον τινὰ τόξου ἑκατέρωθεν αὐτοῦ. Φέρουν χρυσὸ Σάκκο μετὰ πορφυρῶν τετραγώνων καὶ ἐνσταύρων μεγάλων μεταλλίων ἐπὶ τοῦ ὤμου καὶ πρὸς τὴν κάτω παρυφὴ τοῦ ἐνδύματος. Περὶ τὴν ὀσφὺν ἔχουν εὐρεία καὶ μακρὰ πορφυρᾶ ζώνη, τεραστία δὲ χρυσῆ κίδαρι μετὰ πορφυροῦ διακόσμου ἐπὶ τῆς κεφαλῆς καθὼς καὶ μακρὰ κόμη. Καὶ αὐτοὶ εἶναι λίαν λεπτοί, ἰδιαζόντως κυρτοί, ἐνῶ ἡ ἔκφρασή των καὶ κινητικότητα παρουσιάζει ἕναν οἰωνεὶ "γυποειδῆ" καὶ ὀχλητικὸ χαρακτῆρα. 

Κρατοῦν δὲ ὡς δῶρα γιὰ τὸν Ἄνακτα, μίτραν καὶ ἓν δοχεῖον γαβαθοειδὲς ἐπὶ καλυμμένων χειρῶν κατὰ τὴν βυζαντινὴ ἐθιμοτυπία, διὰ πλουσίου λευκοῦ πέπλου, ἔχοντος φαρδιὲς ταινίες μετὰ χρυσῶν γεωμετρικῶν μοτίβων. Εἰς τὸν δεξιὸν μάλιστα τὸ πέπλο εἶναι λίαν μακρύ, πίπτον καὶ ὄπισθεν τῆς ράχης. Ὄπισθεν δὲ αὐτῶν ἐμφανίζεται καὶ πάλι χρυσὸ φόντο παρόμοιο πρὸς τὸ τοῦ Νικηφόρου. 

Τὸ ἔργο αὐτὸ σχετίζεται στενῶς πρὸς τὸ τρίπτυχο τῆς "Μεγάλης Εἰσόδου" (0,75 x 0,55) 1997, τοῦ ἐν Ἀθήναις Γραφείου Ἐκπροσωπήσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαχείου. 

Ἔτσι καὶ ἡ σύνθεση αὐτὴ τοῦ Β. Φωτόπουλου, τεκμηριώνει τὴν ἀριστοτεχνική του φινέτσα, καὶ τὴν "ταρακουνιστικὴ" εὐαισθησία, μὲ τὴν ὁποία ἐξετέλεσε καὶ τὸ ἔργο τοῦτο, τὸ ὁποῖο ἀποπνέει ὄχι μόνον μία ἐξπρεσιονιστικὴ καὶ μανιεριστικὴ χροιά, ἀλλὰ εὐρύτερα καὶ τὴν προσήλωσή του στὶς ρίζες τῆς πλουσίας παραδόσεως τῆς Βυζαντινῆς τέχνης, ὑπενθυμίζοντάς πως ὁρισμένες συνθέσεις τοῦ Ι. Μητράκα, ὡς "ἡ τῆς Α. Θ. Π. θεία εὐλογία", "ἡ Μετάληψις", Αὐτοκράτορες κ.ἄ. 

Συγχρόνως δὲ δεικνύει, πὼς ὁ καλλιτέχνης χειριζόταν μὲ ἄνεση τὴν σύζευξη ζωγραφικῆς καὶ σκηνογραφίας, πρᾶγμα βέβαια ποὺ τὸν ὁδηγοῦσε ἐνίοτε σὲ χθόνιες, δαιμονικές, προσωπιδόμορφες καὶ συμβολικὲς μορφώσεις, ὅπως τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ποὺ "ὠθεῖ" τὸν ὀρνεόμορφο Ἅγιο Μελίτωνα πρὸς τὴν λίμνη τῆς Σεβαστείας. 

Ὁ γράφων εὐχαριστεῖ καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ τὴν Α. Θ. Π., τὸν ἅγ. Φιλαδελφείας, τὸν Ἀρχιμ. Μάξιμο καὶ τὸν Γραμματέα τοῦ ἐν Ἀθήναις Γραφείου Ἐ. Χρυσοχόο, γιὰ τὴν βοήθεια καὶ τὶς πληροφορίες των. 

_______________________________________ 

1- Ἀ. Παπᾶ, Χαλκηδόνος, Ὁ Ἅγιος Μελίτων, Ἀπογευματινὴ 9.4.88 (2013) 4. Τοῦ Αὐτοῦ, Ἔργα τοῦ Βασίλη Φωτόπουλου στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, Εἰκονοστάσιον (ὑπὸ ἔκδ.).