ΠΕΡΑ ΠΟΛΗΣ 1

Δρ Αντώνιος Χατζόπουλος 

Άρχων Ιερομνήμων της Μ.τ.Χ.Ε.

Πασίγνωστη ανά τον κόσμο η πλατεία Ταξείμ (Taksim meydanı) της Πόλης, η ωραιότερη του κόσμου για μένα, στην οποία και καταλήγει η μεγάλη Οδός του Πέραν (İstiklal caddesi), μήκους 2 χιλιομέτρων, με τα θαυμαστά νεοκλασικά κτίρια, με εκκλησίες και τεμένη. 

Η Οδός αυτή τρόπον τινά ενώνει τον Γαλατά με το Πέρα. Οι πρόγονοί μας βλέποντας το ύψωμα του Πέραν από την ακτή του Κερατείου της ιστορικής Πόλης, την αποκαλούμενη σήμερα ιστορική χερσόνησο (tarihi Yarımada), έλεγαν «πάμε Πέραν». Εξ ου και η ονομασία Πέρα, Πέραν, μαζί με την οποία όμως οι κάτοικοι της Πόλης, Τούρκοι και Έλληνες χρησιμοποιούσαν επί δύο αιώνες και την ονομασία Beyoğlu. Το Πέραν συμπεριλαμβάνει μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα-γειτονιές, που έχουν δικές τους ονομασίες, αν και είναι ενωμένα μεταξύ των. Έτσι έχουμε τις περιοχές Gümüşsuyu, Talimhane, Ağahamam, Galatasaray, Yeniçarşı, Asmalımescit, Tünel Meydanı, Cihangir, Çukurcuma, Tepebaşı, Aynalıçeşme,Tarlabaşı κ.ά. Όλες αυτές ανήκουν στο Πέρα και αποτελούν την Μεγαλώνυμο Κοινότητα Σταυροδρομίου. 

Οι κάτοικοι ζούσαν αρμονικά με τους Τούρκους και όλους τους άλλους, Εβραίους, Αρμενίους, Φράγκους κ.ά. όπως θυμάμαι και το έζησα από τα παιδικά, εφηβικά και τα μετέπειτά μου χρόνια, αλλά και όπως το μαρτυρεί ο Μανουήλ Γεδεών στα έργα του. Όλοι οι δρόμοι διασταυρώνονταν (Σταυροδρόμι) στην πλατεία Ταξείμ, στην οποία κάποτε γινόταν η διανομή/μοίρασμα=taksim του ύδατος στους κατοίκους. Εξ ου και η ονομασία της πλατείας, την οποία στα 1650 είχαν αγοράσει οι Ομογενείς από κάποιο Αγά και που χρησιμοποιείτο ως Νεκροταφείο. Όταν άρχισε να κατοικείται η περιοχή στα μέσα του 19ου αι. ο τότε Σουλτάνος δώρισε πολλά στρέμματα γης στο Σισλή, όπου μεταφέρθηκαν τα Κοιμητήρια και χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. 

Η Κοινότητα Σταυροδρομίου ονομάζεται μεγαλώνυμος διότι είχε προ της ανταλλαγής Ρωμαίους=Έλληνες κατοίκους, 4 Εκκλησίες (Παναγία Εισοδίων, 1804, ¨Αγιος Κωνσταντίνος 1861, Αγία Τριάδα 1880 και Μεταμόρφωση), πολλά Σχολεία (Ζωγράφειο, Αϋναλίτσεσμε, Νανέ, Αγίας Τριάδας, Μουμτζή, Ταρσής Βαρίδου, Ελληνογαλλικό, Γλωσσών και Εμπορίου, Ζάππειο), ένα ιστορικό αθλητικό Σύλλογο (Αθλητικός σύλλογος του Πέραν ΑΣΠ, πρόδρομος της ΑΕΚ και του ΠΑΟΚ), Σωματεία μορφωτικά και πολιτιστικά, Συνδέσμους Μουσικής και Γυμναστικής, Ιατρεία, Ορφανοτροφεία, Συσσίτια, κά. Οι 56.000 Ομογενείς αποτελούσαν μία ολόκληρη πόλη! 

Σε αντίθεση με την ελληνική πραγματικότητα σήμερα, που όλοι περιμένουν τα πάντα από το Κράτος, ακόμη και η Εκκλησία, στην Πόλη ό,τι κάνουν σήμερα όλα τα Υπουργεία μαζί το έκανε τότε η Κοινότητα με τις δικές της δυνάμεις. Ασκούσε φιλανθρωπία με όλη την σημασία της λέξης: επιδόματα, κοινωνική πρόνοια, δάνεια, υιοθεσίες, περίθαλψη ορφανών κτλ. Χρηματοδοτούσε την επισκευή και ανέγερση των Σχολείων, πλήρωνε μισθούς στους δασκάλους και καθηγητές, χορηγούσε συντάξεις, συντηρούσε τα κτίρια και τους κήπους, πλήρωνε την καύσιμο ύλη και όλα όσα χρειάζονται και το κυριότερο διοικούσε με διαφάνεια και έδινε λογαριασμό στους Κατοίκους με τις γνωστές ετήσιες Λογοδοσίες. Οι πιστοί ήξεραν πού πηγαίνει ο οβολός τους και το προϊόν των δίσκων των Εκκλησιών. Καταστάσεις καταγραφής των εσόδων και των εξόδων της Κοινότητας για πολλά χρόνια δείχνουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των πόρων των Εκκλησιών, πήγαινε στα Σχολεία. Αυτό δείχνει τη σημασία που δίνανε οι Ρωμιοί στην παιδεία. Υπήρχαν δημόσιοι Απολογισμοί, όπου οι παράγοντες της Κοινότητας λογοδοτούσαν για όλα. Οι δεκάδες ελληνόγλωσσες εφημερίδες που εκδίδονταν μέχρι και λίγες δεκαετίες άλλωστε πριν δεν χάριζαν σε κανένα με την κριτική που ασκούσαν. 

Η Κοινότητα του Σταυροδρομίου, αλλά και άλλες κοινότητες τα τελευταία χρόνια, πατάσσοντας την μυστικοπάθεια και την κρυψίνοια στον τομέα αυτό επέστρεψαν στις παραδόσεις της Ρωμηοσύνης και καθιέρωσαν την δημόσια Λογοδοσία. 

φωτογραφίες: Αντώνιου Χατζόπουλου

Χάνι- Κερβάνσαραϊ Kurşunluhan 1561, έργο Mimar Sinan. Galata

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΝΙΚΟΥ ΜΑΓΓΙΝΑ 
- Ο Οικουμενικός Πατριάρχης σε διάλειμμα συνεδρίου, παρατηρεί την ιστορική πλατεία.
- Η ιστορική χερσόνησος όπως φαίνεται από το Πέρα.
- Η πλατεία Ταξείμ.