Μ.Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΟ ΣΕΠΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Φωτογραφία: Νίκος Μαγγίνας

Μ.Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ 

Καθηγητής Λαογραφίας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 

Άρχων Προστάτης των Γραμμάτων της Α.Μ.τ.Χ.Ε. 

Αποκλεισμένος τα φετινά Χριστούγεννα στο σπίτι από τον φόβο του κορονοϊού και την κακή πρακτική της μη τήρησης των υπεσχημένων μέτρων, παρακολούθησα τη θεία λειτουργία των Χριστουγέννων από την τηλεόραση και επέλεξα, όπως και το Πάσχα, να συμμετάσχω ηλεκτρονικά και εν τέλει νοητικά στην χριστουγεννιάτικη λειτουργία που τελέσθηκε στο Φανάρι, στον πάνσεπτο ιερό ναό του αγίου Γεωργίου του τροπαιοφόρου, όπου στο μυστήριο των μυστηρίων προεξήρχε η ΑΘΠ ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ενώ συλλειτούργησαν οι μητροπολίτες Μύρων Χρυσόστομος, Ικονίου Θεόληπτος, Καλλιουπόλεως και Μαδύτου Στέφανος και Κυδωνιών Αθηναγόρας. 

Την Πατριαρχική Απόδειξη για την εορτή των Χριστουγέννων, μεστή νοημάτων και με ουσιαστική ελπίδα για τον εμπερίστατο άνθρωπο, χωρίς κανενός είδους αποδείξεις και δήθεν επιστημονικούς λογαριασμούς – άγευστους και επιστήμης και θεολογίας - ανέγνωσε κατά την τάξη ο Αρχιγραμματέας της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, αρχιμανδρίτης Ιωακείμ, ενώ εκκλησιάστηκαν Άρχοντες Οφφικιάλιοι της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, η Γενική Πρόξενος της Ελλάδος στην Πόλη, κα Γεωργία Σουλτανοπούλου, ο Γενικός Πρόξενος της Ουκρανίας στην Πόλη, κ. Oleksandr Gaman με συνεργάτες του, καθώς και πιστοί από την Πόλη, τηρουμένων, πραγματικά, ουσιαστικά και όχι μόνο στα λόγια, των μέτρων προφύλαξης από την πανδημία. 

Ήταν μια πραγματική χριστουγεννιάτικη μυσταγωγία, μεγαλοπρεπής μέσα στην ιεροπρεπή της λιτότητα. Λειτουργική παρουσία μιας Εκκλησίας που δεν φανατίζεται και δεν φλυαρεί, που δεν πληγώνεται από την πολυλογία και την πολυκεφαλία της, αλλά η οποία εξαρχής αντιμετώπισε την πανδημία της Covid-19 ως αυτό που πράγματι είναι, από πνευματική άποψη: ένα επιτίμιο από το Θεό απέναντι στον αυτοθεωρούμενο ως πανίσχυρο, μέσα στο τρωτό τεχνολογικό του περίβλημα – άνθρωπο, ένα επιτίμιο που πρέπει να μας οδηγήσει σε μετάνοια και αυτοσυναίσθηση. Άλλωστε δεκαετίες τώρα το Οικουμενικό Πατριαρχείο μιλάει για την ανάγκη σεβασμού του φυσικού περιβάλλοντος, για το αμάρτημα που διαπράττει ο άνθρωπος καταστρέφοντας το έξοχο δημιούργημα του Θεού, και για την ανάγκη στροφής της ανθρωπότητας και πνευματικότερης αντιμετώπισης των σχέσεών μας με τη φύση και τον κόσμο. 

Απέναντι στο θεϊκό επιτίμιο, ο άνθρωπος οφείλει να παραθέσει τη σιωπή και τη μετάνοιά του. Όμως η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική: πολυλογία και πολυδηλωσία, κείμενα επί κειμένων με ανούσιο και ανώφελο δήθεν επαναστατικό λόγο, αλλά και ανάπτυξη και καλλιέργεια ενός δικαιωματισμού, που καμία σχέση δεν έχει με το ορθόδοξο εκκλησιολογικό ήθος. Και πίσω από αυτά υποκρυπτομενες κοσμικές ή διοικητικές – πάντως κοσμικού φρονήματος – διαθέσεις, η τάση για προβολή και για εξυπηρέτηση προσωπικών συμφερόντων και στρατηγικών με την λεοντή ενός δήθεν λόγου «περί πίστεως και παραδόσεων», αντεγκλήσεις και προσβολές, επιθέσεις και ανούσιος ομολογητισμός, εκεί που μόνο σιωπή, αυτομεμψία και διάκριση χρειάζεται. Και κάθε φορά που διατυπωνεται μια γνήσια ορθόδοξη φωνή, πλήθος φανατικών και φονταμενταλιστικών φωνασκιών προσπαθούν να την καλύψουν και να την εξαφανίσουν. 

Στην δύσκολη αυτή κατάσταση, ο Οικουμενικός Θρόνος ορθοτομεί όπως πάντα τον λόγο της αληθείας, δίνοντας ένα εξαιρετικό παράδειγμα προς μίμηση. Η χθεσινή χριστουγεννιάτικη λειτουργία στο Σεπτό Κέντρο της Ορθοδοξίας, χωρίς την ανάγκη αστυνόμευσης και διαπληκτισμών, χωρίς την επαναστατική διάθεση της ανυποταξίας, χωρίς την υποβόσκουσα ισχύ παποκαισαρικών φαντασιώσεων, είναι υπόδειγμα για την γνήσια ορθόδοξη αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και των πειρασμών. Πειρασμών που δεν αποτελούν παρά μια καταδικαστέα τάση εκκοσμίκευσης της εκκλησιαστικής ζωής και του ορθόδοξου εκκλησιαστικού ήθους, ακόμη και αν δεν το συνειδητοποιούν οι πρωταγωνιστές των ανάλογων κινήσεων. Και τούτο διότι η ηρεμία και η ιεροπρέπεια της θείας λειτουργίας συντελούσε πράγματι στην κατάνυξη και στην προσευχή όσων την παρακολούθησαν, ας ήταν και από την τηλεόραση. Και έδειξε αυτό που στην πραγματικότητα πρέπει να είναι ο ορθόδοξος ναός, και μάλιστα την ώρα των ακολουθιών: ένας χώρος συνάντησης του πιστού με τον Κύριο, χώρος προσευχής και ταπείνωσης μπροστά στο μεγαλείο του Θεού, χώρος νήψης και μετάνοιας, χώρος δοξολογίας του Θεού. Και όλα αυτά χωρίς ηρεμία και γαλήνη ψυχής δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν, ούτε καν να επιδιωχθούν. 

Από πολλές πλευρές, η χθεσινή χριστουγεννιάτικη θεία λειτουργία στο Φανάρι αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, κυρίως για όσους, κληρικούς και λαϊκούς, μεταφέρουν τον θόρυβο και την ταραχή του κόσμου μέσα στο ναό, για όσους μπερδεύουν πολιτικές, κοινωνικές ή άλλες καταστάσεις και επιδιώξεις με το άχρονο μεγαλείο της Βασιλείας του Θεού, την οποία μέσα στο ναό προγευόμαστε, αλλά η οποία στην πραγματικότητα δεν υπάρχει μόνο στο ναό, αφού στην πραγματικότητα «εντός ημών εστί». Πάντα η λειτουργική ζωή στον πατριαρχικό ναό απηχεί την γνήσια ορθόδοξη παράδοση, την φωνή των Πατέρων και την λειτουργική και πνευματική εμπειρία δεκαεπτά αιώνων. Γι’ αυτό και είναι αναντικατάστατη, σε βαθμό που η οποιαδήποτε προσπάθεια για υποκατάστασή της μοιάζει με φτηνό κακέκτυπο. 

Η ενιαία στάση απέναντι στα ποιμαντικά προβλήματα και στις προκλήσεις των καιρών που διδάσκει ο Οικουμενικός Θρόνος μας υπενθυμίζει ότι το πολίτευμα της Εκκλησίας δεν είναι η δημοκρατία, αλλά η συνοδικότητα, στην οποία υπάρχει «Πρώτος». Και ο Πρώτος αυτός είναι ο Οικουμενικός Πατριάρχης, που έχει ρόλο συντονιστικό και ρόλο φύλακα αγρυπνούντος, που έχει ως διακονία με γνώση και θέληση να διαφυλάξει το δόγμα, την παράδοση και την ενότητα της Εκκλησίας. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης που δείχνει και στους άλλους αδελφούς του τον δρόμο της γνήσια ορθόδοξης εκκλησιαστικής πρακτικής, ακόμη και αν κάποτε δεν εισακούεται, τον δρόμο της στιβαρής και κατά Θεόν πηδαλιουχίας του σκάφους της Εκκλησίας, που έχει ο Θεός εμπιστευθεί στα χέρια, στην ορθοκρισία και στη διάκρισή του. 

Και βέβαια η πρακτική αυτή εξαγιασμένη από τους αιώνες ορθόδοξης ζωής και παρουσίας, εφαρμόστηκε άψογα και στην περίπτωση της παρούσης πανδημίας, δίνοντας πραγματικό υπόδειγμα δράσης και ορθόδοξης πρακτικής σε όσους αναγνωρίζουν στον εαυτό τους το δικαίωμα να αυθαιρετούν, να φωνασκούν, να ταράζουν τις συνειδήσεις των πιστών και να τους προσθέτουν στο βάρος των καταστάσεων και τω εξελίξεων και εκείνο των ψευδοηθικών διλημμάτων, μέσω των οποίων κατά κανόνα επιδιώκουν την δικαίωση των προσωπικών τους στρατηγικών, μακριά από τα πιστεύματα και την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 

Η ατμόσφαιρα στην χθεσινή χριστουγεννιάτικη λειτουργία στο Φανάρι, μου θύμισε την Εκκλησία στην οποία οδηγήθηκα στα τέσσερα χρόνια μου, την Εκκλησία της αγάπης και της καταλλαγής, μια στοργική μητέρα στην αγκαλιά της οποίας εκτονώνονται οι αγωνίες και οι αντανακλάσεις της ταραγμένης ζωής του κόσμου, και η οποία με το βάλσαμο της αγάπης της υποδέχεται τα παιδιά της, για να τα αναπαύσει, να τα καταπραΰνει και να απαλύνει το βάρος των αμαρτιών και των πλημμελημάτων τους. Κι η αίσθηση αυτή με ανάπαυσε, με γαλήνευσε και με κατένυξε, ώστε να νιώσω βαθιά μέσα στην ψυχή μου την Γέννηση του Θεανθρώπου Κυρίου μας, παρά την στέρηση της όντως αναντικατάστατης δια ζώσης συμμετοχής στη μυστηριακή ζωή. Κι όταν η λειτουργία τελείωσε, και έκλεισα την τηλεόραση,, τολμώ να πω ότι είχε χυθεί βάλσαμο στις πνευματικές πληγές σχεδόν ενός ολόκληρου χρόνου, από τον περασμένο Μάρτιο μέχρι σήμερα. Βάλσαμο αγάπης και μετάνοιας, βάλσαμο πνευματικής πατρότητας και λειτουργικής αγαλλίασης, κι ας ήταν η αντανάκλαση μόνο της λαμπρότητας της θείας λατρείας. 

Εύχομαι και προσεύχομαι να είμαστε όλοι καλά και του χρόνου, και να ευδοκήσει ο Θεός να άρει το επιτίμιό του σπλαγχνιζόμενος την αναξιότητα και την αδυναμία μας, ώστε του χρόνου να αξιωθούμε να συμμετέχουμε στην θεία λειτουργία της του Χριστού Γεννήσεως, στον πάνσεπτο πατριαρχικό ναό, στο Φανάρι της Πόλης, λαμβάνοντας το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου από τα σεπτά χέρια της ΑΘΠ του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον».