Η ομιλία του Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστασίου κατά την τελετή των εγκαινίων του Ιερού Ναού της Αναστάσεως του Χριστού Τιράνων (1 Ιουνίου 2014)

Από τα Θεολογικά Δρώμενα

φωτογραφίες (ευγενική παραχώρηση στο Φως Φαναρίου): 

Μόσχος Γκουτζιούδης

“Αὕτη ἡ ἡμέρα ἥν ἐποίησεν ὁ Κύριος,

ἀγαλλιασώμεθα καί εὐφρανθῶμεν ἐν αὐτῇ” 
(Ψαλμ. 117:24).

Ἐξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε  τῆς Δημοκρατίας,
Παναγιώτατε, Οἰκουμενικέ Πατριάρχα, Κύριε Βαρθολομαῖε,
Μακαριώτατοι Προκαθήμενοι καί Σεβασμιώτατοι ‘Eκπρόσωποι τῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν,
Ἐξοχώτατoι Κύριε Πρόεδρε τῆς Βουλῆς, Κύριε Πρωθυπουργέ, Κύριε Δήμαρχε τῶν Τιράνων,
Σεβάσμιοι ἐκπρόσωποι τῶν ἐν Ἀλβανίᾳ Θρησκευτικῶν Κοινοτήτων,
Kύριοι Πρέσβεις,
Προσφιλεῖς ἀδελφοί καί ἀδελφές.

1. Αἰσθήματα δοξολογίας, εὐγνωμοσύνης καί ἀγαλλιάσεως κατακλύζουν τήν ψυχή τῶν Ὀρθοδόξων τῆς Ἀλβανίας καθώς ἀναλογιζόμαστε τίς ἐξαιρετικές εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ κατά τἀ τελευταῖα 23 χρόνια. Καί αὐθόρμητα ἐπανέρχεται στή σκέψη ἡ πρώτη προσωπική ἐπαφή μέ τόν ταλαιπωρημένο Ὀρθόδοξο λαό αὐτῆς τῆς χώρας.

Στίς ἀρχές τοῦ 1991, ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἔλαβε τήν πρωτοβουλία νά μοῦ ἀναθέσει νά ἔρθω στήν Ἀλβανία ὡς Πατριαρχικός Ἔξαρχος, γιά νά διερευνήσω τί εἶχε ἀπομείνει ἀπό τήν ἀθεϊστική λαίλαπα. Ἦταν Ἰούλιος τοῦ 1991 ὅταν φθάσαμε, μέ δύο συνοδούς, στό ἀεροδρόμιο τῶν Τιράνων. Μᾶς ὑποδέχθηκε μιά μικρή ὁμάδα ἡλικιωμένων ἀνθρώπων, ταλαιπωρημένων ἀπό τόν ἀδυσώπητο διωγμό.  Ἀπό ἐκεῖ κατευθυνθήκαμε πρός τόν ἐρειπωμένο ναό τοῦ Εύαγγελισμοῦ. Ἀπό τήν πρώτη στιγμή, θέλησα νά προσδιορίσω τό ούσιαστικό μήνυμα τῆς ἀποστολῆς μου. Ζήτησα νά πάρουν ὅλοι ἀπό ἕνα κερί καί ρώτησα πῶς λένε στά Ἀλβανικά τό “Χριστό Ἀνέστη”. Ἄναψα τό κερί ἀναβοώντας “Krishti u Νgjall”,  δηλαδή “Χριστός Ἀνέστη”. Τό ἕνα μετά τό ἄλλο ἄναψαν τά κεριά τῶν λίγων πιστῶν πού ἀποκρίθηκαν μέ δάκρυα στά μάτια: “Vërtet u Νgjall”, “Ἀληθῶς Ἀνέστη! Ἔκτοτε, τό “Χριστός Ἀνέστη” ἔγινε τό σύνθημα μέ τό ὁποῖο πορευθήκαμε μέχρι σήμερα. Χάρισε φῶς στό μελαγχολικό φθινόπωρο καί τήν παγερή βαρυχειμωνιά  πού ἀκολούθησαν. Καί κυριαρχεῖ στήν πνευματική ἄνοιξη πού τελικά μᾶς χάρισε ὁ Θεός. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἔγινε τό ἐκφραστικώτερο σύμβολο τῆς Ἐκκλησίας μας.

Μέ βαθειά εὐγνωμοσύνη, Παναγιώτατε, ἀναλογιζόμαστε πάντοτε, κλῆρος καί λαός, τήν ἀγάπη καί τήν ἀνύστακτη μέριμνα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, στά ζοφερά χρόνια τοῦ ὁλοκληρωτικοῦ διωγμοῦ. Τίς ἅμεσες προσωπικές Σας ἐνέργειες γιά τήν ἀνασυγκρότηση τῆς Ὀρθοδόξου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας.  Καί κατά τή στιγμή αὐτή τῶν ἐγκαινίων τοῦ νέου Καθεδρικοῦ Ναοῦ, αἰσθανόμαστε τό χρέος νά ἐκφράσουμε, “ἔτι καί ἔτι”, τίς ὁλόψυχες εὐχαριστίες μας.

Ἐπίσης, ἐκ καρδίας εὐχαριστῶ καί ἡμᾶς, Μακαριώτατοι Πατριάρχες Ἱεροσολύμων κ. Θεόφιλε, Σερβίας κ. Εἰρηναῖε, Ρουμανίας κ. Δανιήλ· καί ἡμᾶς, Μακαριώτατοι Ἀρχιεπίσκοποι Κύπρου, κ. Χρυσόστομε, Ἀθηνῶν, κ. Ἱερώνυμε, Βαρσοβίας, κ. Σάββα· καθώς καί ἡμᾶς, Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες, ἐκπρόσωποι τῶν Πατριαρχείων Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας, Ρωσίας, Βουλγαρίας καί Γεωργίας, διότι εὐηρεστήθητε νά συμμετάσχητε στήν ἱστορική γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας αὐτή ἡμέρα.

Ἡ παρουσία σας ἐδῶ κατά τή σημερινή Κυρική, πού συμπίπτει μέ τή μνήμη τῶν Ἁγίων 318 Πατέρων τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τονίζει μέ ἰδιαίτερη ἔμφαση τήν ἑνότητα τῆς ρθοδοξίας, τήν ἀλήθεια ὅτι “εἴτε πάσχει ἕν μέλος, συμπάσχει πάντα τά μέλη, εἴτε δοξάζηται ἕν μέλος συγχαίρει πάντα τά μέλη” (Α΄ Κορ. 12:26-27)· καί ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι ἕνα σῶμα, “τό σῶμα αὐτοό (τοῦ Χριστοῦ), τό πλήρωμα τοῦ τά πάντα ἐν πᾶσι πληρουμένου” (Ἐφεσ. 1:23). Τό σημερινό, λοιπόν, γεγονός δέν ἀποτελεῖ μόνο μεγάλη τιμή γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας, ἀλλά συγχρόνως καί μιά εὐρύτερη μαρτυρία τῆς “ἀπό περάτων ἕως περάτων” τῆς Οἰκουμένης Ὀρθοδοξίας.

Ἡ παροῦσα ἡμέρα ἐπισφραγίζει μιά ἱστορική περίοδο Πάθους, Ταφῆς καί Ἀναστάσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας. Δέν πρόκειται νά ἀναφερθῶ τώρα στίς συνθῆκες, τά ἀδιέξοδα, τίς παρανοήσεις, τίς συκοφαντίες, τίς ἀντικειμενικές δυσκολίες, τίς σκληρές δοκιμασίες ἤ στά ἐπιτεύγματα κατά τή μακρά 23χρονη περίοδο. Εἶναι πλέον ἀναμφισβήτητο ὅτι, σέ μιά ἐποχή ἀβεβαιότητος καί ἀναταραχῶν, ἡ Ὀρθόδοξος Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας, μέ τήν παρουσία της καί τίς πολύπλευρες κοινωνικές πρωτοβουλίες της,  τόνωσε τήν πίστη, τήν ἀγάπη καί τήν ἐλπίδα τοῦ Ὀρθοδόξου λαοῦ καί, γενικώτερα, τῆς Ἀλβανικῆς κοινωνίας. Μέ τή δράση της, συνέβαλε οὐσιαστικά, σέ μιά κρίσιμη ἱστορική περίοδο, στήν εὐρύτερη ἀνοικοδόμηση, στήν πνευματική καί κοινωνική ἀνάπτυξη τῆς Ἀλβανίας.

2. Ἐμφανέστατο σύμβολο τῆς ἐπίπονης ἐκ θεμελίων ἀνοικοδομήσεως τῆς Ὀρθοδόξου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας, σέ ὅλους τούς τομεῖς, ἀποτελεῖ ὁ νέος αὐτός Καθεδρικός ναός. Ἡ γενική σύλληψη τῆς ἀρχιτεκτονικῆς του συνυφαίνεται μέ πολλούς συμβολισμούς ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Πηγή ἐμπνεύσεως ὑπῆρξε τό ἐπιβλητικό ἐπίτευγμα τῆς Ὀρθοδόξου ἀρχιτεκτονικῆς, ἡ Ἁγία Σοφία, μέ ἀναζήτηση νέου τρόπου ἐκφράσεως, βασισμένου στή σύγχρονη τεχνολογία. Ὁ ναός στηρίζεται σέ τέσσερεις πυλῶνες, οἱ ὁποῖοι σχηματίζουν σταυρό. Ἐπάνω σέ αὐτόν ὑψώνεται ὁ τροῦλλος  μέ 52 παράθυρα, σύμβολο τῶν ἑβδομάδων τοῦ ἔτους· καί στήν κορυφή του δεσπόζει τό ψηφιδωτό τοῦ Παντοκράτορος,  πού συνδέει τόν κτιστό χρόνο μέ τήν αἰωνιότητα.

Στήν κόγχη τοῦ ἱεροῦ, ἕνα ἀκόμη μεγάλο ψηφιδωτό ἀναφέρεται στόν παγκόσμιο θρίαμβο τοῦ Ἀναστάντος, στήν ἐντολή καί ὑπόσχεση μέ τήν ὁποία κλείνει τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο: “ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καί ἐπί γῆς. Πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη … Καί ἰδού ἐγώ μεθ’ ὑμῶν εἰμί πάσας τάς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος” (Ματθ. 28:19-20). Ἡ ὅλη παράσταση σχετίζεται μέ τό ἱεραποστολικό νέο ξεκίνημα πού ἄρχισε στήν Ὀρθόδοξη ἑκκλησία  πρίν ἀπό μισό περίπου αἰώνα. Ἡ ἁγιογράφηση προβλέπεται νά συμπληρωθεῖ μέ τόν Μυστικό Δεῖπνο καί ἄλλες παραστάσεις.

Στό σημεῖο αὐτό, ἐπιτρέψατέ μου μία παρένθεση. Πρό ὀλίγων ἡμερῶν, συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια ἀπό τήν χειροτονία τοῦ ὁμιλοῦντος εἰς πρεσβύτερον (24 Μαΐου 1964) καί τήν αὐθημερόν ἀναχώρησή του γιά τήν Ἀφρική. Ἦταν ἐκπρόσωπος μιᾶς νεανικῆς ὁμάδος πού ποθοῦσε τήν ἀναζωπύρωση τῆς Ὀρθοδόξου ἐξωτερικῆς ἱεραποστολῆς καί ἤθελε, ὑπακούοντας στήν τελευταία ἐντολή τοῦ Ἀναστάντος “Πορευθέντες …”, νά πορευθεῖ σέ νέα σύνορα, γιά νά μεταφέρει τό μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως σέ ἀνθρώπους ἀδικημένους, πού διψοῦσαν τήν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου. Πολύ ἀργότερα ἀπό τήν Ἀφρική, ἀκολούθησε τό κάλεσμα γιά μιά ἄλλη πορεία, στήν πληγωμένη από τόν ἀθεϊστικό διωγμό  Ἀλβανία.

Στή δυτική ὄψη τοῦ Καθεδρικοῦ, ἡ κεντρική του εἴσοδος θυμίζει ἀνοικτή ἀγκαλιά, πού, σιωπηλά, ἀπευθύνει τήν πρόσκληση τοῦ Οίκοδεσπότου Χριστοῦ “Δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι κἀγώ ἀναπαύσω ὑμᾶς” (Μτ 11:28). Μιά πρόσκληση πού συνοψίζει τό μήνυμα τῆς ἀποστολῆς μας.

Ἕνας φωτεινός γαλάζιος ὑαλοπίνακας, παραπέμπει στό οὐράνιο τόξο, σημάδι εἰρήνης καί ἐλπίδος μετά τόν κατακλυσμό. Ἐπάνω ἀπό τήν κεντρική εἴσοδο, ὑψώνεται ἕνας ὀρειχάλκινος σταυρός, περιβαλλόμενος ἀπό δύο στάχυα, σύμβολο τῆς θυσιαστικῆς ἀγάπης καί τῆς ἀφιερώσεως, ὅπως τήν προσδιόρισε ὁ Χριστός πρό τοῦ Πάθους Του: “ἐάν μή ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσών εἰς τήν γῆν ἀποθάνῃ οὗτος μόνος μένει· Ἐάν δέ ἀποθάνῃ, πολύν καρπόν φέρει” (Ἰω. 12:24). Καθοριστικός στίχος τῆς ὅλης πορείας.

Ὅσο γιά τό κωδωνοστάσιο, οἱ τέσσερεις πασχαλινές λαμπάδες παραπέμπουν στούς τέσσερεις Εύαγγελιστές, οἱ ὁποῖοι ἀναγγέλλουν τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.

Τό μικρό παρεκκλήσιο τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ὑπενθυμίζει ὅτι ὅλα ξεκίνησαν ἀπό τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Λόγου. Ὁ Καθεδρικός περιστοιχίζεται ἀπό τό Συνοδικό καί τό Πολιτιστικό Κέντρο, ὑπογραμμίζοντας τήν πεποίθησή μας ὅτι ὁ πολιτισμός συνδέεται ἅμεσα μέ τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλα τονίζουν ὄτι στήν Ὀρθόδοξη παράδοση, ἀλληλοπεριχωροῦνται ἡ ἁλήθεια, ἡ ἀγάπη καί τό κάλλος.

Στήν πραγματοποίηση τῆς ἀνεγέρσεως τοῦ Καθεδρικοῦ αὐτοῦ Ναοῦ συνέβαλαν πολυάριθμοι ἐπώνυμοι καί ἀνώνυμοι: Κατ’ ἀρχήν, οἱ διατελέσαντες Πρωθυπουργοί τῆς Ἁλβανίας κατά τήν τελευταία δεκαετία. Πολλοί δωρητές καί συνεργάτες ἀπό διάφορες χῶρες. –Τά δίπτυχα προσευχῆς τοῦ Ναοῦ, περιλαμβάνουν ἑκατοντάδες ὀνόματα, ὅσων συνέβαλαν στήν ἀνέγερσή του. Ἡ εὐχαριστία μας πρός ὅλους αὐτούς παραμένει εἰλικρινής καί βαθύτατη.

Ἐλπίζουμε ὅτι ὁ Καθεδρικός αὐτός Ναός θά ἀποτελέσει -ὅπως δεηθήκαμε στήν ἀκολουθία τῶν ἐγκαινίων- “λιμένα χειμαζομένων, ἰατρεῖον παθῶν, καταφύγιον άσθενῶν”, πηγή παρηγορίας, ἀγάπης καί ἐλπίδος, συμβάλλοντας στήν ἀνάπυξη μιᾶς δυναμικῆς λειτουργικῆς ζωῆς καί Ὀρθοδόξου πνευματικότητος. Καί ὅτι θά προσφέρει ἀδιάκοπη ἕμπνευση γιά τή συνέχιση «τῆς λειτουργίας μετά τή Λειτουργία». Ὥστε ἡ καθημερινή μας ζωή νά μεταμορφώνεται σέ προσωπική Λειτουργία, ὅπου μέ δοξολογική διάθεση θά μοιραζόμαστε μέ τούς συνανθρώπους μας, ἕργῳ καί λόγῳ, τά δῶρα, πού μᾶς ἕχει χαρίσει ὁ Θεός.

3. Μέσα στά πλαίσια τῆς γενικῆς αύτῆς χαρᾶς καί εύλογίας, έπιβάλλεται νά προσέξουμε καί τό μυστικό μήνυμα, τό ὁποῖο ὁ Θεός στέλνει στόν καθένα μας προσωπικά μέ τήν εύκαιρία αύτή τῶν ἐγκαινίων: Τό χρέος τοῦ προσωπικοῦ ἀνακαινισμοῦ τῆς ὑπάρξεώς μας, γιά νά εἴμαστε “ναοί Θεοῦ ζῶντος”.

Στόν λόγο του “Εἰς τήν καινήν Κυριακήν”,  ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος συνυφαίνει τήν κλήση γιά ριζική ἀνανέωση τῶν πάντων, πού συντελεῖται μέ τήν άνάσταση τοῦ Χριστοῦ, μέ τό χρέος τοῦ χριστιανοῦ γιά ἀδιάκοπη ἀνανεωτική προσπάθεια. Τό βασικό του μήνυμα κορυφώνεται στήν ἀποστροφή: “Τά παρόντα ἐγκαίνια πνευματικῶς πανηγυρίσωμεν”. “Τά ἀρχαῖα παρῆλθεν· Ἰδού γέγονε τά πάντα καινά”. “Τοῦτο τῇ ἑορτῇ καρποφόρησον, τήν καλήν ἀλλοίωσιν ἀλλοιώθητι”. “Ἐγκαινίζεσθε, ἀδελφοί· καί τόν παλαιόν ἄνθρωπον ἀπορρίψαντες, ἐν καινότητι ζωῆς πολιτεύεσθε”. “Οὕτως ἐγκαινίζεται ἄνθρωπος· οὕτω τιμάσθω ὅ ταν ἐγκαινίων ἡμέρα”. `’Ἀνακαινίζου!”, παρακινεῖ τόν καθένα μας ἡ Ἐκκλησία. Καθιέρωσε μέ συνέπεια τή ζωή σου στόν Θεό τῆς ἀγάπης.

Τό μεγάλο ζητούμενο γιά κάθε πιστό, παραμένει, πῶς θά καταστοῦμε ναοί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὄχι μέ γενικότητες καί ἀοριστίες, ἀλλά καλλιεργώντας τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν καθημερινότητά μας. Καί πῶς, μέ τή ζωή μας, θά εἴμαστε μάρτυρες τῆς δυνάμεως τοῦ Σταυροῦ καί τῆς χαρᾶς τῆς Ἀναστάσεως.

Ἄς εύχηθοῦμε ὁ ἕνας στόν ἄλλο, τό ὁλόλαμπρο ἀναστάσιμο φῶς νά καταυγάζει τήν ὕπαρξή μας, νά ἐνισχύει τήν πίστη μας στόν Σταυρωθέντα καί Ἀναστάντα Χριστό· καί νά στηρίζει τούς ἀγῶνες μας γιά τήν πνευματική πρόοδο τοῦ τόπου μας καί τοῦ κόσμου ὁλόκλήρου.

Ἄς δεηθοῦμε, ὁ Καθεδρικός αὐτός ναός νά καταστεῖ σύμβολο μιᾶς Ὀρθοδοξίας ἀνοικτῆς στόν σύγχρονο κόσμο· χῶρος, ὅπου θά βιώνεται καί θά κηρύσσεται τό μυστήριο τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ, ἡ ἐν Χριστῶ θεία οἰκονομία διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος·  ἀληθινό φυτώριο πνευματικῆς καλλιεργείας πιστῶν μέ ἀναστάσιμη  συνείδηση πού ἀγκαλιάζει ὅλη τήν Οἰκουμένη· καί ἀκτινοβολεῖ τήν ἀλήθεια, τή δύναμη καί τό κάλλος τῆς Ὀρθοδοξίας.

“Τῷ δέ δυναμένῳ ὑπέρ πάντα ποιεῖσαι ὑπερεκπερισσοῦ ὧν αἰτούμεθα ἤ νοοῦμεν, κατά τήν δύναμιν τήν ἐνεργουμένην ἐν ἡμῖν, αὐτῷ ἡ δόξα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς πάσας τά γενεάς τοῦ αἰῶνος ταῶν αἰώνων. Ἀμήν”. (Ἐφεσ. 3:20-21).