Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ΣΙΣΛΙ ΣΤΟ ΚΟΛΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Ὁμιλία 

τῆς Α.Θ.Παναγιότητος 

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριἀρχου 

κ.κ. Βαρθολομαίου 

κατὰ τὴν ἐκδήλωσιν εἰς τὸ Κολλέγιον Ἀθηνῶν 

περὶ τοῦ Κοιμητηρίου τῆς Κοινότητος Σταυροδρομίου 

(17 Ἰουνίου 2014) 

Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κύριε Ἱερώνυμε, 

Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Τρανουπόλεως κύριε Γερμανέ, Ἀρχιερατικῶς Προϊστάμενε τῆς Μεγαλωνύμου Κοινότητος Σταυροδρομίου, 

Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι Ἅγιοι ἀδελφοὶ Ἱεράρχαι, 

Ἐξοχώτατοι, 

Τέκνα ἐν Κυρίω ἀγαπητά, 

«Τότε οἱ νεκροὶ πεθαίνουνε, ὅταν τοὺς λησμονᾶνε». 

Ἡ ἐπιλογὴ αὐτὴ τοῦ στίχου τοῦ ποιητοῦ Κώστα Οὐράνη ὡς τίτλου τοῦ ἀφιερώματος εἰς τὸ Ρωμαίικον Κοιμητήριον τῆς Θείας Μεταμορφώσεως τοῦ Σισλὶ δὲν ἀνταποκρίνεται μόνον εἰς τὸ θαυμάσιον περιεχόμενόν του ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ἀλήθειαν τῶν πραγμάτων. 

Καὶ δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ συμβαίνῃ διαφορετικά, ἐφ᾽ ὅσον τὸ Γένος μας ἀνέκαθεν ἐτίμα καὶ ἐμνημόνευε τοὺς νεκρούς του καὶ ἐξέφραζε τὸν πρὸς αὐτοὺς σεβασμὸν διὰ τῆς ἀνεγέρσεως ἐξόχων ταφικῶν μνημείων, τὰ ὁποῖα συντηροῦν τὴν εὐλαβῆ καὶ ἀγαπητικὴν αὐτῶν ἀνάμνησιν ὑπὸ τῶν ζώντων, καὶ θαυμάζονται ἕως τῆς σήμερον ὑπὸ πάντων, ὅπως συμβαίνει διὰ τοὺς περιφήμους τάφους τῶν Ἀτρειδῶν ἐν Μυκήναις ἢ τοὺς ἐν Βεργίνᾳ τάφους τῶν Μακεδόνων βασιλέων. 

Οὐδόλως συμπτωματικὸν τυγχάνει ἄλλωστε τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἡμετέρα γλῶσσα, ὁμιλοῦσα περὶ τοῦ τάφου, ἐναλλάσσει τὴν λέξιν ταύτην διὰ τῆς λέξεως μνημεῖον καὶ μνῆμα, ποὺ εἶναι λέξεις προερχόμεναι ἐκ τῆς ἰδίας ρίζης μὲ τὴν μνήμην, διαδηλοῦσα καὶ τοιουτοτρόπως τὴν πρόθεσιν τῶν ὁμιλούντων αὐτὴν νὰ μὴ λησμονήσουν τοὺς νεκρούς των. 

Τοὺς νεκροὺς μνημονεύει πάντοτε καὶ ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας, ὄχι ὡς μὴ ὑφισταμένους, ἀλλὰ ὡς μέλη τῆς ἐν οὐρανοῖς Ἐκκλησίας τῶν πρωτοτόκων, συντηροῦσα τὴν μετ᾽ αὐτῶν ἐπικοινωνίαν διὰ τῆς προσευχῆς καὶ τῆς μνημονεύσεως τῶν ὀνομάτων αὐτῶν εἰς τὴν Ἱερὰν Προσκομιδὴν καὶ εἰς πρὸς τοῦτο τεταγμένας ἐπιμνημοσύνους δεήσεις, προσβλέπει δὲ εἰς τὴν μετ᾽ αὐτῶν συνάντησιν κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς μελλούσης κρίσεως. 

Ἀκολουθοῦσα τὴν διττὴν αὐτὴν παράδοσιν ἡ ἐν Κωνσταντινουπόλει Ὁμογένεια, ἐπεδείκνυεν ἔκπαλαι ἰδιαιτέραν μέριμναν διὰ τοὺς κεκοιμημένους καὶ διὰ τὰ Κοινοτικὰ αὐτῆς Κοιμητήρια, μνημονεύουσα τὴν συμβολὴν τῶν κεκοιμημένων εἰς τὴν ἀνάπτυξιν καὶ πρόοδον τῆς Ὁμογενείας, ἡ ὁποία ἀντανακλᾶτο καὶ εἰς τὰ ταφικὰ μνημεῖα τῶν Κοιμητηρίων αὐτῆς. 

Ἔξοχον δεῖγμα τῆς ἀκμαζούσης Ὁμογενείας ἀποτελοῦν τὰ μνημεῖα τοῦ ἐν Σισλὶ Ρωμαίικου Κοιμητηρίου, ἔνθα ἀναπαύονται ἐπιφανῆ αὐτῆς μέλη, μεγάλοι δωρηταὶ καὶ εὐεργέται, διακριθέντες εἰς τὴν ζωὴν τῆς Ὁμογενείας καὶ μεγάλως συντελέσαντες εἰς τὴν ἀναγνώρισιν τὴν ὁποίαν ἀπελάμβανεν αὕτη ἐν τῇ Ὀθωμανικῇ Αὐτοκρατορίᾳ κατὰ τοὺς 19ον καὶ 20ὸν αἰῶνας.

Στην εκδήλωση μίλησε και ο Πρόεδρος της Εφοροεπιτροπής της Κοινότητος Σταυροδρομίου
Γεώργιος Παπαλιάρης 

Τὸ ὑψηλὸν κοινωνικόν, οἰκονομικὸν καὶ πολιτιστικὸν αὐτῆς ἐπίπεδον κατὰ τὴν περίοδον τοῦ «Τανζιμάτ» ἀποτυποῦται εὐκρινῶς εἰς τὰ μνημεῖα τοῦ Κοιμητηρίου τοῦ Σισλί, ἔργα σπουδαίων καλλιτεχνῶν, παρακολου-θούντων τὰς τάσεις τῆς ἐποχῆς καὶ ἐμπνεομένων ὑπὸ τῆς κλασσικιστικῆς παροδόσεως, τόσον εἰς τὴν ἀρχιτεκτονικὴν τῶν μνημείων ὅσον καὶ εἰς τὰ ταφικὰ ἐπιγράμματα, τὰ ὁποῖα ἐχαράχθησαν ἐπ᾽ αὐτῶν. Διὸ καὶ ὅσοι θεωροῦν ὅτι τὰ Κοιμητήρια εἶναι τόποι σιωπῆς πλανῶνται, διότι Κοιμητήρια ὡς αὐτὸ τοῦ Σισλὶ μαρτυροῦν σαφέστερον παντὸς ἄλλου τεκμηρίου περὶ τῶν πεπραγμένων τῆς Ὁμογενείας. 

Τοῦτο ἀναγνωρίζουν, ὡς ἀποδεικνύεται καὶ ἐκ τῶν πράξεών των, ὅσοι ἐπεθύμουν καὶ ἐπιθυμοῦν νὰ διαγράψουν τὴν παρουσίαν τῶν Ρωμηῶν εἰς τὴν Πόλιν καὶ τὴν Μικρὰν Ἀσίαν, ὅσοι ἐπιθυμοῦν νὰ ἐξαφανίσουν τὴν οἰκονομικὴν καὶ πολιτιστικὴν αὐτῶν ἄνεσιν, ὅσοι ἐπιθυμοῦν νὰ σβύσουν ὀνόματα, νὰ καταστρέψουν ἔργα τέχνης, νὰ βεβηλώσουν καὶ νὰ προσβάλουν τὴν μνήμην τῶν νεκρῶν καὶ τὰς εὐαισθησίας τῶν ζώντων, προκειμένου νὰ λυγίσουν τὸ φρόνημά των, νὰ ἐμφυτεύσουν φόβον εἰς τὰς ψυχάς των, νὰ βεβηλώσουν τοὺς τάφους τῶν πατέρων των, νὰ διαταράξουν τὴν γαλήνην τῶν κεκοιμημένων, νὰ ἀναγκάσουν τοὺς ζῶντας νὰ ἐγκαταλείψουν τὸν τόπον των. 

Εἰς τὸ πλαίσιον δυστυχῶς τοῦ ἀπαραδέκτου καὶ ἀδίκου αὐτοῦ σχεδίου τὸ Κοιμητήριον τοῦ Σισλὶ ὑπέστη ἐπανειλημμένας βεβηλώσεις καὶ ἐκτεταμένας καταστροφὰς τόσον κατὰ τὰ Σεπτεμβριανά, ὅσον καὶ ἐν συνεχείᾳ μέχρι καὶ προσφάτως. Δὲν ἦτο ὅμως δυνατὸν ἡ Ὁμογένεια νὰ δώσῃ τὴν ἐντύπωσιν ὅτι λησμονεῖ τοὺς νεκρούς της, τοὺς εὐεργέτας καὶ δωρητάς της, τὴν ἱστορίαν της. Διὸ καὶ ὀρθῶς ἀνελήφθη ὑπὸ τῆς δραστηρίου Ἐφοροεπιτροπῆς τῆς μεγαλωνύμου Κοινότητος τοῦ Σταυροδρομίου καὶ μὲ τὴν συμπαράστασιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μας, πρωτοβουλία πρὸς ἐπισκευὴν τῶν ἐν αὐτῷ ζημιῶν καὶ καταστροφῶν καὶ ἀποκατάστασιν τῶν μνημείων πρὸς προβολὴν τῆς μετ᾽ αὐτῶν συνδεομένης ἱστορίας καὶ μνήμης.

Χαιρετισμό απηύθυνε ο Εκπρόσωπος των Μειονοτήτων στην Γενική Διεύθυνση Βακουφίων Λάκης Βίγκας

«Οἱ νεκροὶ πεθαίνουνε, ὅταν τοὺς λησμονᾶμε». Καὶ ἡμεῖς διακηρύσσομεν ἀπεριφράστως ὅτι οὔτε εἴμεθα οὔτε θὰ εἴμεθα διατεθειμένοι νὰ τοὺς λησμονήσωμεν. Ὄχι διότι εἴμεθα προσκεκολλημένοι εἰς μίαν στεῖραν προγονολατρείαν, ἀλλὰ διότι δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ λησμονήσωμεν τὸ παρελθόν μας, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀγνοήσωμεν, νὰ διαγράψωμεν τοὺς πατέρας καὶ τοὺς προγόνους μας, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποκοπῶμεν ἀπὸ τὰς ρίζας μας. Καὶ αἱ ρίζαι μας εὑρίσκονται εἰς αὐτὸν τὸν τόπον, εὑρίσκονται εἰς τὴν Πόλιν καὶ τὴν Μικρὰν Ἀσίαν καὶ τὸν Πόντον, ὅπως εὑρίσκονται καὶ εἰς τὸν Ἑλλαδικὸν χῶρον. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀλλάξῃ αὐτό. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀπεμπολήσωμεν τὰ δικαιώματά μας εἰς τὸν τόπον μας, εἰς τὴν Πόλιν μας. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ χαρίσωμεν τὸν πολιτισμόν μας. Ἡ Πόλις ὀφείλει πολλὰ εἰς τὰς ὀνομαζομένας σήμερον Μειονότητας, διότι αὗται συνδιεμόρφωσαν τὸν πολιτισμὸν καὶ τὴν φυσιογνωμίαν αὐτῆς καὶ συνεισέφεραν τὰ μέγιστα εἰς αὐτά, ὥστε τὰ ἐπιτεύγματά των νὰ ἀποτελοῦν πόλον ἕλξεως τῶν ἐπισκεπτῶν καὶ αἱ διασυνδέσεις των νὰ ἀπεικονίζουν τὸν κοσμοπολιτισμὸν τῆς ἐποχῆς των. 

Διὰ τοῦτο καὶ ἀποτελεῖ χρέος μας νὰ διατηρήσωμεν ζῶσαν τὴν μνήμην τῆς παρουσίας τῶν Ρωμηῶν εἰς τὴν Πόλιν. Ἀποτελεῖ χρέος μας νὰ διαφυλάξωμεν καὶ νὰ διασώσωμεν τὰ τεκμήρια τοῦ πολιτισμοῦ μας καὶ νὰ ἀποτρέψωμεν τὴν περαιτέρω φθορὰν ἢ καταστροφὴν αὐτῶν. Ἔχομεν αὐτὸ τὸ χρέος καὶ αὐτὸ τὸ δικαίωμα, ὅπως ἔχομεν τὸ χρέος καὶ τὸ δικαίωμα νὰ προβάλλωμεν τὸν πολιτισμὸν τοῦ Γένους μας καὶ μέσῳ τοῦ Κοιμητηρίου τοῦ Σισλὶ καὶ τῶν ἀριστοτεχνικῶν μνημείων του, τὰ ὁποῖα ἀντανακλοῦν τὴν εὐγένειαν καὶ τὴν ἀρχοντιὰν τῶν πατέρων μας, καὶ συνιστοῦν ὄντως ἓν ἀληθινὸν μουσεῖον ἀρχιτεκτονικῆς καὶ γλυπτικῆς τῆς Ρωμηοσύνης. 

Τὸν σκοπὸν τοῦτον ὑπηρετεῖ τὰ μέγιστα καὶ τὸ ἐξαίρετον ἀφιέρωμα τὸ ὁποῖον παρηκολουθήσαμεν πρὸ ὀλίγου εἰς πρώτην προβολήν. Διὰ τὴν πραγματοποίησίν του εἰργάσθησαν μετὰ πολλῆς ἀγάπης καὶ ζήλου πλεῖστοι ὅσοι συνεργάται, ἐκ τῶν ὁποίων ἕκαστος συνεισέφερε κατὰ τὴν ἰδίαν αὐτῷ δύναμιν καὶ τὰς γνώσεις, ἀποβλέποντες εἰς τὴν ἀνάδειξιν τοῦ πολιτιστικοῦ θησαυροῦ τὸν ὁποῖον ἐκληροδότησαν εἰς ἡμᾶς οἱ πατέρες μας, τμῆμα τοῦ ὁποίου τυγχάνει καὶ τὸ Ρωμαίικον Κοιμητήριον τοῦ Σισλί. 

Διὰ τοῦτο καὶ συγχαίρομεν ὁλοθύμως καὶ εὐλογοῦμεν πρωτίστως τὸν Ἱερώτατον ἀδελφὸν Μητροπολίτην Τρανουπόλεως κύριον Γερμανόν, Ἀρχιερατικῶς Προϊστάμενον, καὶ τὴν ὑπὸ τὴν προεδρείαν τοῦ Ἐντιμοτάτου καὶ δραστηριωτάτου κυρίου Γεωργίου Παπαλιάρη Ἐφοροεπιτροπὴν τῆς Κοινότητος Σταυροδρομίου, ἡ ὁποία εἰργάσθη ἀόκνως ἐπὶ μίαν τετραετίαν πρὸς πλήρη ἀποκατάστασιν καὶ συντήρησιν τῶν μνημείων καὶ τοῦ ἱεροῦ κοιμητηριακοῦ ναοῦ τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου, ὡς καὶ πάντας τοὺς συνδραμόντας καὶ ἐνισχύσαντας τὸ σπουδαῖον τοῦτο ἔργον, εἰς τρόπον ὥστε ὁ χῶρος νὰ εἶναι ἀντάξιος τῆς ἀρχοντιᾶς καὶ τοῦ πολιτισμοῦ τοῦ Γένους μας, ἔτι δὲ καὶ διὰ τὴν πρωτοβουλίαν τῆς παρουσιάσεως τοῦ ἀφιερώματος τούτου ἐν Ἀθήναις.

Συγχαίρομεν ἀπὸ καρδίας καὶ πατρικῶς εὐλογοῦμεν τοὺς ἀξίους συντελεστὰς τοῦ ἀφιερώματος, μὲ πρῶτον τὸν κύριον Νικόλαον Μιχαηλίδην, ὑπεύθυνον τοῦ σεναρίου καὶ ἐπιμελητὴν τῶν κειμένων, τὴν σκηνοθέτιδα κυρίαν Ἀγγελικὴν Ἀριστομενοπούλου, τὸν συνθέσαντα τὴν μουσικὴν ἐκλεκτὸν συνθέτην κύριον Μίμην Πλέσσαν, τὴν κυρίαν Σίαν Κοσιώνη διὰ τὴν παρουσίασιν καὶ τοὺς καταθέσαντας τὴν προσωπικὴν καὶ ἐπιστημονικὴν αὐτῶν μαρτυρίαν καὶ οὐσιαστικὴν συνδρομὴν εἰς τὴν προσπάθειαν ταύτην. 

Εὐχαριστοῦμεν θερμῶς καὶ τὸ Κολλέγιον Ἀθηνῶν διὰ τὴν ἐγκάρδιον φιλοξενίαν τῆς προβολῆς, ὡς καὶ πάντας ὑμᾶς διὰ τὸ ἐνδιαφέρον σας, εὐχόμεθα δὲ ὅπως τὸ ἐσχάτως ἀποκατασταθὲν Κοιμητήριον τοῦ Σισλὶ παραμείνῃ ἐς ἀεὶ ἀψευδὴς μάρτυς τῆς παρουσίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς αἴγλης τοῦ πολιτισμοῦ τῆς Ὁμογενείας μας εἰς τὴν βασιλίδα τῶν Πόλεων, μάρτυς εὔγλωττος καὶ σεβαστὸς ὑπὸ πάντων.

ΠΛΗΘΟΣ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ
Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του Κολλεγίου Αθηνών παρουσιάστηκε χθες παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ.κ. Ιερώνυμου καθώς και πλήθος φορέων, η ταινία για το κοιμητήριο της Κοινότητας Σατυροδρομίου στο Σισλί «Τότε οι νεκροί πεθαίνουνε, όταν τους λησμονάνε» σε σκηνοθεσία της Αγγελική Αριστομενοπούλου, παραγωγής του White Room ενδεδυμένη με τη μουσική του Μίμη Πλέσσα. 
Στη συγκινητική εκδήλωση που ήταν αφιερωμένη στο ολοζώντανο μουσείο γλυπτικής και αρχιτεκτονικής του ελληνορθοδόξου κοιμητηρίου του Σισλί, την οποία παρουσίασε η δημοσιογράφος Σία Κοσιώνη, τους παρόντες καλωσόρισε ο Πρόεδρος του Κολλεγίου Αθηνών, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο πρόεδρος της Κοινότητας Σταυροδρομίου, υπό την αιγίδα της οποίας πραγματοποιήθηκε η ταινία, κ. Γιώργος Παπαλιάρης, ο εκπρόσωπος των μειονοτικών ευαγών ιδρυμάτων στην Τουρκία κ. Λάκης Βίγκας, ο μουσικοσυνθέτης κ. Μίμης Πλέσσας καθώς και η ψυχή αυτής της προσπάθειας κ. Νίκος Μιχαηλίδης.  

Ο κ. Μιχαηλίδης, εμπνευστής της ταινίας πρόσθεσε: "Το Σισλί είναι το μεγαλύτερο Ελληνορθόδοξο κοιμητήριο της Τουρκίας. Είναι ένα από τα φαντασμαγορικότερα νεκροταφεία της Ευρώπης. Τα μνημεία του μπορούμε να πούμε ότι είναι εφάμιλλα ίσως και ανώτερα και αυτού ακόμα, ανά τον κόσμο γνωστού νεκροταφείου του Παρισιού Περ λα Σεζ. Η διατήρηση του, είναι ουσιώδης, δείχνει το επίπεδο του πολιτισμού μας, είναι η πολιτισμική μας κληρονομιά, καθώς και σημαντική προϋποθεση για την επιβίωση της ομογένειας μας. Έτσι, θα μπορέσουμε τα μνημεία αυτά να τα διασώσουμε σαν στοιχείο της πολιτισμικής μας κληρονομιάς,  προβάλλοντας τα ως ένα ιδιαίτερο αξιοθέατο της Πόλης. Ένας από τους τρόπους προβολής του Κοιμητηρίου ήταν και η δημιουργία ενός ντοκυμαντέρ". 
Ο Πρόεδρος της Κοινότητας του Πέρα κ. Παπαλιάρης είπε: "Το νεκροταφείο του Σισλί είναι κληρονομία όλης της Ρωμιοσύνης, όμως για εμάς που είμαστε οι διαχειριστές και οι χρήστες του χώρου η σημερινή ημέρα είναι ακόμα πιο σημαντική συμβολικά και συναισθηματικά. Επιτρέψατέ μου λοιπόν μια πιο προσωπική αναφορά: Τη μεγάλη σημασία του κοιμητηρίου για την ορθόξοξη κληρονομία μου την δίδαξε ο Παναγιώτατος, όταν ανέλαβα για πρώτη φορά ως Πρόεδρος την διοίκηση της Κοινότητας." και συνέχισε "Οι εργασίες διάσωσης άρχισαν πριν από 4 χρόνια. Οι τάφοι άρχισαν να επισκευάζονται και να αναστηλώνονται ένας ένας. Ήταν εξαρχής σαφές πως για να γίνει σωστά η δουλειά χρειαζόταν χρόνος και χρήμα, υπομονή και δουλειά από ειδικούς. Τα συνεργεία που δούλεψαν ήταν έμπειρα. Οι τεχνίτες που χρησιμοποιήσαμε από την Κωνσταντινούπολη είχαν εμπειρία και γνώσεις από παρόμοιες συντηρήσεις στο ανάκτορο του Τοπκαπί, ενώ σε αντίστοιχο επίπεδο ήταν και τα ειδικά συνεργεία που ήρθαν από την Αθήνα." 
Τέλος, ο κ. Λάκης Βίγκας τόνισε: "Αναδύονται τώρα νέες δυναμικές, Επεξεργαζόμαστε λύσεις. Δρούμε όλο και λιγότερο ατομικά, όλο και περισσότερο συλλογικά. Πιο πολύ ακόμη, γνωρίζουμε από πού προερχόμαστε και έχουμε συνείδηση της ιστορικής παρακαταθήκης της οποίας είμαστε φορείς. Είναι, κατά τη γνώμη μου, στο πλαίσιο αυτό, που σήμερα η Ομογένεια της Πόλης βρίσκεται, εδώ, στον φιλόξενο χώρο του Κολλεγίου Αθηνών για να σας παρουσιάσει το έργο της συντήρησης και αποκατάστασης σαράντα ταφικών μνημείων στο νεκροταφείο του Σισλί. Κοιτώντας τα μνημεία αυτά δεν έχει κανείς αμφιβολία πως οι μάστορες που τα έφτιαξαν εμπνεύστηκαν από την τέχνη και τον πολιτισμό της αρχαίας και της νεότερης Ελλάδας".