ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ
Ημερίδα για τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα
Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης, 19-10-2013
Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας και η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης - Ο Αθηναγόρας στο Άγιον Όρος
Αποσπάσματα ομιλίας Δρος Αλεξ. Κ. Παπαδερού
Ευσεβάστως εκφράζω ευχαριστίες προς Υμάς, Σεβασμιώτατε Αρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Ειρηναίε και προς τους Σεβασμιωτάτους Αρχιερείς, τους συναποτελούντες την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της αποστολικής Εκκλησίας μας της Κρήτης,
- για την απόφασή Σας, να πραγματοποιηθεί η παρούσα Ημερίδα στην Ορθόδοξο Ακαδημία,
- για την τιμή, να βρίσκομαι και πάλι σε αυτό το οικείον σε μένα βήμα, καθώς και - για την αποδοχή από τον Πρόεδρο του Ιδρύματος Σεβασμ. Μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου κ. Αμφιλόχιον της παράκλησής μου, αντί του ενδιαφέροντος θέματος, που μου είχε προταθεί να αναπτύξω, να γίνει σήμερα μια έστω και συνοπτική αναφορά στη σχέση του μακαριστού Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρα προς την Ακαδημία, που δημιουργήθηκε επί της Πατριαρχίας του, εγκαινίσθηκε πριν από 45 χρόνια, την Κυριακή, 13 Οκτωβρίου 1968, και έκαμε τα πρώτα βήματά της με την ευλογία του. Θα τον δούμε εν δράσει, σε μια από τις πιο λαμπρές στιγμές της πατριαρχίας του.
Πρώτα, λοιπόν, ο Πατριάρχης Αθηναγόρας και η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης.
1η Νοεμβρίου 1948: Ο Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Αθηναγόρας εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης. Ήταν εκείνη η στιγμή της Ιστορίας, κατά την οποίαν ο θάνατος εόρταζε ακόμη τον μέγιστο παγκόσμιο θρίαμβό του, ο Ελληνισμός συνέχιζε να αιμορραγεί, ο κατακερματισμένος Χριστιανισμός αναζητούσε γέφυρες για υπέρβαση των χασμάτων και ο γεννημένος στη Δύση υλισμός συνέχιζε να εφαρμόζει, πρώτα και κυρίως στο σώμα της Ορθοδοξίας και με τρόπο μαρτυρικό, το σχέδιο για τη μεταμόρφωση ενός κόσμου χωρίς Θεό. Ήταν τότε, λέγω, που στην παγωνιά του ψυχρού πολέμου, η Πρόνοιά Του έθεσε στο πηδάλιο της Ορθοδοξίας τον έμπειρο και γενναίο οιακοστρόφο Αθηναγόρα.
Περίπου 10 χρόνια αργότερα η ίδια φιλάνθρωπος Πρόνοια του Θεού ανέδειξε τον Αρχιμανδρίτη Ειρηναίον σε Επίσκοπον Κισάμου και Σελίνου τον Δεκέμβριο του 1957.
Η εκλογή του Πατριάρχου σήμανε την απαρχή αναστοχασμού και ανασύνταξης της Ορθοδοξίας. Το νέο τούτο κλίμα ήταν εύκρατο προς άσκηση από τον νέο Επίσκοπο δράσεων
- για την πνευματική ανασυγκρότηση της τοπικής Εκκλησίας σε περίοδο ραγδαίας εκκοσμίκευσης και αποστασιοποίησης ιδίως μέρους της διανόησης από τα χριστιανικά ριζώματα της ύπαρξης του Γένους,
- για τη θεραπεία τραυμάτων που είχε προκαλέσει η βάρβαρη, ανθρωποβόρος ναζιστική κατοχή, εν μέρει και ο εμφύλιος,
- για την αντιμετώπιση της κυρίαρχης τότε φτώχειας,
- για την προαγωγή των νέων ανθρώπων, την προστασία του γερόντων, την ανάδειξη των δημιουργικών χαρισμάτων της γυναίκας και τη συλλογική αξιοποίησή της στη ζωή της Εκκλησίας και της κοινωνίας.
Επρόκειτο για ιδέες και τολμήματα, που έτειναν προς στόχους υπέρβασης αυτονοήτων, ενίοτε και πέραν του λογικά ανθρωπίνως εφικτού.
Η ένταξη του μακαριστού Ειρηναίου στην ομάδα που αντιπροσώπευσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Τρίτη Γενική Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών το 1961 στην Ινδία και η εκλογή του από τη Συνέλευση στην Επιτροπή του Συμβουλίου για ζητήματα Ιεραποστολής, δηλώνουν σαφώς, ότι είχε στο μεταξύ αποκτήσει την εμπιστοσύνη και την εκτίμηση του Πατριάρχου και γενικότερα του Οικουμενικού Θρόνου.
Η δική μου επικοινωνία με τον Πατριάρχη Αθηναγόρα και με Ιεράρχες του Πατριαρχείου στο εξωτερικό άρχισε την περίοδο που ήμουν στη Γερμανία για μεταπτυχιακές σπουδές, εργασία και διδασκαλία στη Θεολογική και κυρίως στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του ΜΑΙΝΖ (δηλαδή κατά τα έτη 1958 μέχρι 1964).
Θα αναφέρω ενδεικτικά μόνον έναν από τους πολλούς λόγους, για τους οποίους άρχισε η επικοινωνία εκείνη. Επρόκειτο για το κατ’ ουσίαν αποίμαντον των χιλιάδων Ελλήνων, που κατέφθαναν τότε στη Γερμανία, στο Βέλγιο και άλλες χώρες προς αναζήτηση εργασίας. Αν δεν κάνω λάθος, την εποχή εκείνη η Αρχιεπισκοπή Θυατείρων, με έδρα το Λονδίνο, είχε την πνευματική ευθύνη για τους Ορθοδόξους σε ολόκληρη η Δυτική Ευρώπη. Πήρα λοιπόν το θάρρος και έγραψα κάποιες σκέψεις πρώτα στον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Θυατείρων, τον διακεκριμένο θεολόγο και ποιμενάρχη Αθηναγόρα (Καβαδά).
Εκείνο που απετέλεσε τότε την αφορμή της τόλμης μου, να διατυπώσω κάποιες σκέψεις, ήταν το ότι οι ποιμαντικές ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου πλήθους των Ελληνορθοδόξων και άλλων ομοδόξων στη Δύση δεν ήταν πλέον δυνατόν να υπηρετηθούν αποτελεσματικά μόνον από το Λονδίνο. Για το πρόβλημα τούτο αναφέρθηκα τελικά στον μακαριστό Πατριάρχη Αθηναγόρα, όπως και για άλλα ζητήματα της αρμοδιότητας και των ενδιαφερόντων του Πατριαρχείου.
Έτσι, λίγο-πολύ, είχαν οι σχέσεις, όταν τέθηκε το θέμα για τη δημιουργία στη χώρα μας μιας Ακαδημίας του νέου τύπου των εκκλησιαστικών Ιδρυμάτων, που εμφανίσθηκαν στη Δυτική Ευρώπη αμέσως μετά το τέλος του πολέμου και επεδίωκαν την προσέγγιση των μεγάλων πνευματικών και κοινωνικών προβλημάτων με την πλατωνική μέθοδο του δ ι α λ ό γ ο υ και υπό το φως του Ευαγγελίου. Μιας Ακαδημίας, εννοείται, προσαρμοσμένης στα καθ’ ημάς. Ένα τέτοιο εγχείρημα προϋπέθετε απάντηση σε ένα βασικό ερώτημα και σε τρία παρεπόμενα και διόλου λιγότερο βασικά βεβαίως: Θέλουμε πράγματι να επιχειρήσουμε κάτι τέτοιο; Αυτό ήταν το πρώτο ερώτημα. Αν ΝΑΙ, τότε ΠΩΣ, ΠΟΥ και ΤΙ ακριβώς;
Στο πρώτο ερώτημα ο στοιχειώδης ρεαλισμός, εκτιμώντας τα δεδομένα του τόπου μας των χρόνων εκείνων, έβλεπε με ειρωνικό σαρκασμό αυτή την ιδέα: Ως αχνό όραμα, φευγαλέο όνειρο, από αυτά που δεν επιβιώνουν υπό το φως της αυγής. Και όμως: Με επιστολή του της 11ης Ιανουαρίου 1961, που λαμβάνω στη Γερμανία, ο διδάσκαλος και πνευματικός μου πατέρας Επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίος, λέγει το καθοριστικό ΝΑΙ, παρά τις ασάφειες που αφήνει προς διευκρίνιση. Γράφει: «Τα σχέδιά σου με την Ακαδημία... τα βρίσκω καλά και απαραίτητα. Είναι και δικές μου σκέψεις....».
Το Π Ω Σ θα επιτευχθεί η μετατροπή του ονείρου σε πραγματικότητα, με ποιά χρήματα, με ποιές διαδικασίες και όλα τα σχετικά, ανατίθενται στους δικούς μου αδύνατους ώμους, καθώς ο Επίσκοπος, με άλλο γράμμα του, με είχε τιμήσει ήδη με υψηλή ιδιότητα: Με είχε διορίσει Πρόεδρο του «επαιτικού Τάγματος» της Επισκοπής στην Ευρώπη, εξηγώντας πως είναι σύμφωνο με το πνεύμα του Ευαγγελίου, το να διακονάσαι για τους άλλους! Στις 12 Μαΐου 1961 συμπληρώνει την εντολή:
«Υιοθετώ απολύτως τας αυτού ενεργείας σου.
...να προχωρήσης, με την ευχή μου, και να αποτελειώσης οριστικώς τας αποφάσεις μας περί της Ακαδημίας.»
Έτσι αρχίζει μια μακρά, κοινή πορεία επί τραχείας οδού!
Δεν πρόκειται να σας ταλαιπωρήσω με αναλυτική απάντηση στο Π Ω Σ της προσπάθειας. Πως δηλαδή εξασφαλίσαμε τα χρήματα για την ανέγερση των πρώτων κτηριακών εγκαταστάσεων, τον εξοπλισμό τους και τις δαπάνες λειτουργίας της Ακαδημίας για τα πρώτα τρία χρόνια.
Χορηγός ήταν η Ευαγγελική Κεντρική Υπηρεσία Βοήθειας για Ανάπτυξη. Πρόεδρός της ήταν τότε ο Επίσκοπος Hermann Kunst. Στη συμπάθειά του προς την Ορθοδοξία πολλά οφείλουν επίσης το Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών στη Θεσσαλονίκη και το Ορθόδοξο Κέντρον του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Σαμπεζύ της Γενεύης, που, όπως και η Ακαδημία μας, δημιουργήθηκαν περίπου ταυτόχρονα επί πατριαρχίας του μακαριστού Αθηναγόρα.
Η αίτησή μας υποβλήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1962.
Πέρασε από «χίλια μύρια κύματα», ώσπου να εγκριθεί τον Οκτώβριο του 1964.
(Σύνοψη επομένου τμήματος της ομιλίας):
Μέχρι τότε ούτε ο Αθηναγόρας, ούτε άλλοι γνώριζαν τα των σχεδίων για την Ακαδημία, πλην του Κρήτης Ευγενίου και του τότε Νομάρχη Χανίων. Υπήρχε αμφίπλευρου ενδιαφέροντος συμφωνία για αποφυγή άκαιρης δημοσιοποίησης των σχεδίων μας. Οι χορηγοί, δηλ. η γερμανική πλευρά, είχε τους δικούς της λόγους• μεταξύ άλλων δεν ήθελαν να ερμηνευθεί η τυχόν χορηγία τους ως είδος επανόρθωσης πολεμικών καταστροφών-θέμα που παραμένει ακόμη και σήμερα διαφιλονικούμενο.
Από την πλευρά του Σεβασμιωτάτου Ειρηναίου και τη δική μου το ενδιαφέρον για μη άκαιρη γνωστοποίηση του σχεδίου αφορούσε κυρίως στην αποφυγή μιας υ π ό σ χ ε σ η ς, που δεν θα μπορούσαμε να εκπληρώσουμε τελικά, εάν δεν θα ενέκριναν την αίτησή μας. Η δέσμευση του απορρήτου τερματίσθηκε όταν εγκρίθηκε επιτέλους η αίτησή μας τον Οκτώβριο του 1964, όπως είπαμε.
Αρχές Φεβρουαρίου του 1965 ανέλαβε τις εργασίες του το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, μέλος του οποίου Ινστιτούτου είχα εκλεγεί. Λίγους μήνες αργότερα αρχίσαμε την ανέγερση της Ακαδημίας. Μέχρι την απόλυσή μου από τη Χούντα τον Ιούλιο του 1967, το κύριο βάρος για τις οικοδομικές εργασίες έφερε ο Σεβασμ. Ειρηναίος.
Με την πολιτική αλλαγή της 21ης Απριλίου 1967 προέκυψε το δυσχερέστατο ερώτημα, κατά πόσον έπρεπε να αρχίσει τη λειτουργία της η Ακαδημία, με κίνδυνο, να φθαρεί το κύριον έργο της, δηλαδή η καλλιέργεια του δ ι α λ ό γ ο υ υπό την πίεση του δικτατορικού μ ο ν ό λ ο γ ο υ.
Εδώ περίπου βρίσκονται οι απαρχές της ουσιαστικής επικοινωνίας μας με τον Πατριάρχη και γενικότερα με το Φανάρι, όσον αφορά στο θέμα της Ακαδημίας. Το ΤΙ της Ακαδημίας, ΤΙ θέλουμε να επιδιώξουμε με αυτό το Ίδρυμα και ΤΙ μπορούμε να κάνουμε υπό τις νέες πολιτικές συνθήκες στη Χώρα υπήρξε το κύριο αντικείμενο συζήτησής μου με τον μακαριστό Γέροντα Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα στην Αθήνα, κατά την επιστροφή του από την Κρήτη. Είχαμε ορίσει τη συνάντησή μας την Παρασκευή, 21η Απριλίου 1967. Είπαμε όσα υπαγόρευε η μοιραία εκείνη ημέρα και συμφωνήσαμε να συνεχισθεί η συζήτηση σε πρώτη ευκαιρία στο Φανάρι.
Οδοδείκτης ο Αθηναγόρας
Δεν θα ήταν άστοχο να λεχθεί, ότι στην πραγματικότητα η προβληματική για το ΤΙ της Ακαδημίας, που είχε τεθεί εξ αρχής ως πρώτο ζητούμενο και ήταν αντικείμενο 4 Εκθέσεών μου, που είχαν υποβληθεί στον Επίσκοπο και σε γερμανικές Υπηρεσίες, ήταν ένα σύνολο προβληματισμών, στους οποίους μετείχε, ωσεί παρών και προπορευόμενος, ο Πατριάρχης Αθηναγόρας. Προσωπικά οφείλω να ομολογήσω και το πράττω σήμερα ευχαρίστως, ότι με τις δικές του υψιπετείς ανατάσεις αναπτέρωνε τα χαμηλοφτερουγίσματα των δικών μου οραματισμών.
Ας δούμε το καίριο τούτο θέμα σαφέστερα. Ως εκ περισσού, νομίζω, πρέπει να λεχθεί, ότι ο αγώνας για τη δημιουργία της Ακαδημίας δεν αφορούσε μόνο στην εξεύρεση των χρημάτων για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, την ανέγερση, τον εξοπλισμό της και τα πρώτα έξοδα λειτουργίας της. Προηγήθηκε και συνεχίσθηκε παράλληλα προς αυτόν τον αγώνα η μελέτη για τη φύση και την αποστολή του Ιδρύματος και για τον προσφορότερο τρόπο εντελέστερης εκπλήρωσης της αποστολής αυτής. Έπρεπε να τεθούν ξεκάθαροι στόχοι. Να ορισθούν προτεραιότητες. Να μελετηθεί με κάθε λεπτομέρεια ο κατά περίπτωση ενδεδειγμένος τρόπος εφαρμογής. Να αναζητηθούν συνεργάτες και πλείστα άλλα. Πράγματα διόλου εύκολα για ένα έργο, που δεν είχε να μάθει κάτι από παρόμοιό του στον ορθόδοξο χώρο και που δεν έπρεπε να είναι απλή μίμηση ξένων προτύπων.
Με τον Σεβασμ. Ειρηναίο, λοιπόν, τον τότε Πρωτοσύγκελλόν του και νυν Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Ειρηναίον και μικρό αριθμό συνεργατών, ανταλλάσσαμε απόψεις προφορικά η γραπτώς για τα ζητήματα αυτά. Και ήταν αυτονόητη η μετά πολλής προσοχής παρακολούθηση του εν γένει γίγνεσθαι στο Φανάρι, με τη δημιουργική έμπνευση και τους γενναίους δρασκελισμούς του Αθηναγόρα, που έδιδαν σαφή και ασφαλή απάντηση σε αρκετούς από τους προβληματισμούς μας εκείνους.
Αυτά και πολύ περισσότερον η πολυτρόπως εκδηλούμενη αγωνία και ο αγώνας του Πατριάρχη, που ατένιζε στα βάθη των πραγμάτων και των καιρών και μοχθούσε ακαταπαύστως
- για την ανακαίνιση και την ενότητα της Ορθοδοξίας, όπως διαδηλώθηκε με ποικίλα Γράμματα και Μηνύματά του, με πορείες και δράσεις του, μάλιστα δε με τις Πανορθόδοξες Διασκέψεις και τα συνακόλουθα σχετικά,
- η πρωτοβουλία και μέριμνα του Οικουμενικού Θρόνου προς ενεργό συμμετοχή όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και των εν Ευρώπη στο Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών, η επί ανανεωμένων παλαιφάτων κανονικών και εκκλησιολογικών βάσεων ανάληψη νέων σχέσεων με την Εκκλησία της Πρεσβυτέρας Ρώμης και με άλλες χριστιανικές παραδόσεις,
- οι προσπάθειες για ειρηνική συνύπαρξη των θρησκευμάτων, για υπέρβαση προαιωνίων, αλλά και νεωτέρων φραγμάτων μεταξύ των λαών, για την ειρήνη του σύμπαντος κόσμου, αυτά, λέγω, και πολλά άλλα πνευματικά αθλήματα και τολμήματα του Οικουμενικού Πατριάρχου λειτούργησαν ως πραγματικός, φωτεινός οδοδείκτης για ορισμένους από τους προγραμματισμούς και τις μετέπειτα δραστηριότητες της Ακαδημίας.
Άλλωστε, προγραμματίζοντας τη φύση και την αποστολή του Ιδρύματος, πως μπορούσες να αγνοήσεις τη φωνή, την προτροπή, την αξίωση του πρώτου της Ορθοδοξίας, όταν μάλιστα εκφράζεται ευθέως σε προσωπικό επίπεδο; Παράδειγμα: Είχε προχωρήσει η ανέγερση της Ακαδημίας, όταν έστειλα επιστολή στον Παναγιώτατον. Δυστυχώς δεν βρέθηκε αντίγραφό της. Μπορούμε όμως να συμπεράνουμε τουλάχιστον το πνεύμα της επιστολής εκείνης από την απάντηση του Πατριάρχου, με ημερομηνία 4 Απριλίου 1967. Έγραφε, μεταξύ άλλων:
«...εὐχαριστοῦμεν... ἰδιαιτέρως διά τήν ὑψηλήν ἀντίληψιν ἐπί τῆς ἑνότητος τῶν Ἁγίων τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησιῶν,... Τά τελευταῖα μεγάλα Ἐκκλησιαστικά γεγονότα ἀποτελοῦσι κλεῖδας διά τήν ἀναζήτησιν τῆς ἀποκαταστάσεως τῆς Χριστιανικῆς ἑνότητος. Δημιουργοῦσι δυνατότητας πρακτικῶς ἀνεξαντλήτους. Χαράττουσι κατά Προφητικόν τρόπον τόν δρόμον, τόν ὁποῖον Ἀνατολή καί Δύσις ὀφείλουσι νά ἀκολουθήσωσι διά νά ἀνταποκριθῶσιν εἰς τήν ἔκκλησιν τοῦ Κυρίου, ὅπως ἐπιστρέψωσιν εἰς τήν κοινήν πίστιν καί συνείδησιν, ὅτι εἴμεθα μέλη τῆς αὐτῆς πίστεως καί ὀπαδοί τοῦ αὐτοῦ Χριστοῦ.
Πρός τήν κατεύθυνσιν ταύτην, ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ ἐπέπεσεν ἐπί τῶν τέκνων αὐτοῦ φωτίζουσα τάς διανοίας καί θερμαίνουσα τάς καρδίας αὐτῶν. Ἡ Οἰκουμενική Κίνησις προχωρεῖ καί οὐδέν δύναται ἀναστεῖλαι αὐτήν.
Ἐξ ἄλλου, διερχόμεθα ἡμέρας μεγάλας καί πᾶς Ὀρθόδοξος Χριστιανός, καί δή Θεολόγος, θεματοφύλαξ τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, βοηθεῖ τήν Ἐκκλησίαν Αὐτοῦ, ἥτις σήμερον ἀκούει τήν ἄνωθεν φωνήν ζητοῦσαν τάξιν Προφητῶν, καί οὐ μόνον προβλεπόντων καί προλεγόντων τά μέλλοντα γενέσθαι ἀσφαλῶς, ἀλλά καί θαρραλέως προετοιμαζόντων τήν ἔλευσιν αὐτῶν, ἐν χρόνῳ, κατά τήν εὐδοκίαν τοῦ Κυρίου.»
Έχοντας υπόψη όλα αυτά και τις ευλογίες που μας διεβίβασε ο Πατριάρχης κατά τα Εγκαίνια της Ακαδημίας με τον Αντιπρόσωπόν του Σεβασμ. πρώην (και πάλι μετέπειτα) Αρχιεπίσκοπον Αυστραλίας Ιεζεκιήλ, μπορούμε να ομολογήσουμε ευγνωμόνως, ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας υπήρξε πράγματι πολύτιμος οδοδείκτης προς βασικές κατευθύνσεις και προτεραιότητες της Ακαδημίας, ιδίως όσον αφορά στα διορθόδοξα και διαχριστιανικά ζητήματα. Αυτό κυρίως είναι που επιτρέπει, ακριβέστερα επιβάλλει στην Ορθόδοξο Ακαδημία μας αφ’ ενός να σέβεται αναλόγως και διαπαντός τη μνήμη του και αφ’ ετέρου να τηρεί την από τότε χαραχθείσα γραμμή πλεύσεως όσον αφορά στα ζητήματα αυτά, δηλαδή να ακολουθεί την επ’ αυτών των ζητημάτων γραμμή της Μητρός Εκκλησίας, στα πλαίσια της ιδιάζουσας αποστολής της, που είναι η διασφάλιση του ελεύθερου και υπεύθυνου διαλόγου. Άλλωστε, ἡ σχέση του Ιδρύματος προς τον Οικουμενικό Θρόνο και τον εκάστοτε Προκαθήμενον αυτού και της όλης Ορθοδοξίας έχει ορισθεί σαφώς στην Πράξη των Ιδρυτών για τη σύσταση της Ακαδημίας και ουδείς ποτέ θα θελήσει βεβαίως να αγνοήσει τα γεγραμμένα. Τα προς τον Πατριάρχη Αθηναγόρα αισθήματά μας συνοψίζονται στο ΨΗΦΙΣΜΑ της 7ης Ιουλίου 1972, με την ανάγνωση του οποίου θα ήθελα να κλείσω το πρώτο και κύριο μέρος της εισήγησής μου:
Ψ Η Φ Ι Σ Μ Α
Το Διοικητικόν Συμβούλιον της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, πληροφορηθέν εν βαθυτάτη συγκινήσει την εις Κύριον εκδημίαν του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου Κυρού Αθηναγόρα Α΄, όστις εβάστασεν καρτερικώς και γενναίως εν καιροίς χαλεποίς τον Σταυρόν της πίστεως και του Γένους, εποίμανε στιβαρώς την Μεγάλην του Χριστού Εκκλησίαν και, ως Πρωθιεράρχης της Ορθοδοξίας, εκοπίασε μεγάλως και δημιουργικώς υπέρ της ανακαινίσεως και ανασυντάξεως αυτής, ώστε να καταστή ἡ παρουσία και ἡ μαρτυρία αυτής ενεργός εν τω διαχριστιανικώ διαλόγω της αγάπης και εν τη ζωή και τη πορεία του συγχρόνου κόσμου, δια δε της πατρικής συμπαραστάσεως Αυτού συνέβαλε σημαντικώς εις την εδραίωσιν και την προκοπήν της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης,
αποφασίζει όπως:
........
Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας στο Άγιον Όρος
Και τώρα μια σύντομη συνάντησή μας με τον Πατριάρχη στο Άγιον Όρος. Προηγουμένως δυο λόγια για την Ορθοδοξία στη γερμανική Τηλεόραση.
Το 1962 ιδρύθηκε ο μεγάλος κρατικός τηλεοπτικός σταθμός Zweites Deutsches Fernsehen (ZDF), δηλαδή η 2η Γερμ. Τηλεόραση, με έδρα το Μάιντς. Πρώτος Γεν. Διευθυντής εκλέχθηκε ο Karl Holzamer, Καθηγητής της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του ΜΑΙΝΖ. Στο Ανώτερο Σεμινάριο Φιλοσοφίας που διηύθυνε, είχαμε επιτύχει να εγγραφούμε 17 σπουδαστές από τη Γερμανία και άλλες χώρες.
Ήρθε ο Καθηγητής για τελευταία συνεδρία και αποχαιρετισμό. Η συγκίνηση μεγάλη. Μας λέγει: Θα ήθελα να με συνοδεύσετε στο νέο μου Γραφείο… Περπατήσαμε ως κάτω στην πόλη, όπου ήταν τα πρώτα Γραφεία της νεοσύστατης Τηλεόρασης. Καθώς συζητούσαμε γύρω του όρθιοι διακόπτει απότομα τη συζήτηση και λέγει: Για μια στιγμή: Δεν έχω ακόμη κανένα συνεργάτη• δεν έρχεσθε σεις, να αποτελέσετε το πρώτο επιτελείο μου; Κοίταξε γύρω και άρχισε να μοιράζει αρμοδιότητες. Ήρθε η σειρά μου. Λέγει: Εσύ είσαι Ορθόδοξος - αρμοδιότητά σου είναι ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ! Έτσι απλά, αυθόρμητα, ανεπαίσθητα θα έλεγε κανείς, άνοιξε για την Ορθοδοξία ένα μεγάλο τηλεοπτικό παράθυρο.
Με τη νέα αυτή ιδιότητα του Επιστημονικού Συμβούλου μίλησα μερικές φορές από τον τηλεοπτικό αυτό Σταθμό για διορθόδοξα και οικουμενικά θέματα. Χάρη στην ίδια ιδιότητα εισηγήθηκα, καλύψαμε και προβλήθηκαν ιστορικά γεγονότα, όπως η απόδοση της Τιμίας Κάρας του Απ. Ανδρέα στην Εκκλησία της Πάτρας, η Γ΄ Πανορθόδοξος Διάσκεψη στη Ρόδο (1-15 Νοεμβρίου 1964) κ.ά. Κορυφαίο γεγονός τότε ήταν βέβαια η συνάντηση Πάπα και Πατριάρχη στα Ιεροσόλυμα.
Στα εξαίρετα οικουμενικά συμβάντα των χρόνων εκείνων εξέχουσα θέση επρόκειτο να καταλάβει η Χιλιετηρίδα του Αγίου Όρους. Στο Μήνυμά του την Κυριακή της Ορθοδοξίας του 1963, με το οποίον ο Πατριάρχης Αθηναγόρας κήρυξε την έναρξη του εορτασμού, προέβλεπεν επ’ ελπίδι πως η χιλιετηρίδα θα αποτελέσει για κάθε αγωνιζόμενο χριστιανό «κλῆσιν εἰς στροφήν πρός ἑαυτόν καί ψυχικήν περισυλλογήν, εἰς ἀφοσίωσιν πρός τόν Θεόν καί τόν νόμον τοῦ Θεοῦ, εἰς ἀνασύνδεσιν ἐν τῇ πίστει καί τῇ ἀγάπῃ τῶν φύσει συγγενῶν καί οἰκείων, εἰς ἄρσιν τῆς λυπηρᾶς διαιρέσεως, δι’ ἥν βλασφημεῖται τό πανάγιον τοῦ Κυρίου ὄνομα ἐν τοῖς ἔθνεσι.»
Εισηγήθηκα λοιπόν αρμοδίως, ότι ο μεγάλος Τηλεοπτικός Σταθμός της Γερμανίας δεν μπορούσε να αντιπαρέλθει ένα τέτοιο ιστορικό γεγονός.
Όταν όμως φθάσαμε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1963 με το συνεργείο της τηλεόρασης, πληροφορηθήκαμε ότι η Ι. Κοινότητα του Αγ. Όρους δεν επιτρέπει τηλεοπτικές λήψεις. Απελπιστική η αμηχανία μας! Απευθύνθηκα στον μακαριστό Αθηναγόρα και ο δρόμος άνοιξε πάραυτα.
Στην ταινία που ετοιμάσαμε δόθηκε ο τίτλος: TAUSEND JAHRE ATHOS-Χίλια χρόνια Άθως. Περιλαμβάνει επιλεκτικά στιγμιότυπα και ερμηνευτικά σχόλια για τον εορτασμό, πληροφορίες για την Ιστορία του Αγ. Όρους, την οργάνωση, τη ζωή, την πνευματικότητα και την εν γένει ιδιοπροσωπία της μοναστικής αδελφότητας, καθώς και στιγμιότυπα από ι. Μονές που επισκεφθήκαμε, συνοδεύοντες τον Πατριάρχη Ρουμανίας Ιουστινιανό.
Το τεκμήριο αυτό, που, ως μοναδικό, θεωρείται ανεκτίμητης ιστορικής αξίας, προβλήθηκε στη Γερμανία δυό φορές. Προβλήθηκε και αλλού. Προκάλεσε θαυμασμό για τα γενόμενα στις τελετές. Έδωσε όμως αφορμή και για δυσάρεστα.
Δύο συμβάντα:
Ο Πατριάρχης των Σέρβων Γερμανός ήθελε να δει την ταινία. Ειδοποίησα ότι επιστρέφοντας οδικώς στην Ελλάδα, θα μπορούσα να σταματήσω προς τούτο στο Βελιγράδι στις 11. Απριλίου 1964. Σε μεγάλη αίθουσα είχαν συγκεντρωθεί αργά το απόγευμα ο Πατριάρχης, τα μέλη της Ι. Συνόδου και άλλοι πολλοί. Τον καιρό εκείνο έλεγαν πως υπήρχε κάποια ψυχρότητα μεταξύ Βελιγραδίου και Κωνσταντινουπόλεως. Αρχίζει η προβολή.
Εμφανίζεται ο Αθηναγόρας με το επιβλητικό παράστημά του. Ο Πατριάρχης των Σέρβων πετάγεται όρθιος σαν από ελατήριο. Αμέσως τον ακολουθούν οι πολλοί. Τρόμαξα, νομίζοντας πως ήταν κίνηση αποστροφής. Η καρδιά μου όμως επανήλθε γρήγορα στους ρυθμούς της, καθώς είδα τον Πατριάρχη να κάνει βαθιά υπόκλιση σχεδόν ως κάτω στο δάπεδο, και τους άλλους να τον μιμούνται. Αυτός ήταν ο Αθηναγόρας! Δεν λησμονούνται τέτοια βιώματα της ενότητας των Ορθοδόξων.
Δεύτερον, το αποτρόπαιον: Στο Άγιον Όρος μού είχε ζητήσει ο Πατριάρχης να στείλω στην Πόλη ένα αντίγραφο της ταινίας. Έστειλα. Προβλήθηκε σε διάφορες ενορίες και σχολεία. Δυστυχώς οι Τούρκοι διέστρεψαν και συκοφάντησαν την ταινία. Προπαγανδίζει, έλεγαν, μέσα στην Πόλη τη δόξα του Βυζαντίου και τη Μεγάλη Ιδέα. Και άρχισαν τα γνωστά εναντίον του Πατριαρχείου.
Διαμαρτυρήθηκα τότε έντονα στο Υπ. Εξωτερικών της Γερμανίας, επισημαίνοντας ότι αυτή είναι γερμανική ταινία και επομένως, αν είχαν κάποιες ενστάσεις οι Τούρκοι, αυτές αφορούσαν στη Γερμανία και σε κανέναν άλλον. Ζήτησα παρέμβαση και της Τηλεόρασης. Πράγματι, έγιναν τα αναγκαία και οι διώξεις με επίκληση την ταινία σταμάτησαν.
Όμως ένα από τα κακά είχε δυστυχώς συντελεσθεί: Την 21η Απριλίου 1964 απελάθηκαν ο Πρωτοσύγκελος του Πατριαρχείου Μητροπολίτης Σελευκείας Αιμιλιανός και ο Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Ιάκωβος. Νομίζω ότι ταλαιπωρήθηκαν και άλλοι άνθρωποι τότε.Όσον αφορά στον Ιάκωβον: Ακολούθησαν γεγονότα, που εύκολα μπορούν να παρασύρουν σε πιθανώς αυθαίρετους συνειρμούς και συσχετισμούς με την ταινία: Ο Ιάκωβος εκλέχθηκε Μητροπολίτης Γερμανίας, σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα, τον διαδέχθηκε ο δικός μας Επίσκοπος Ειρηναίος!
Δημοσιεύουμε συνέχεια το βίντεο που περιλαμβάνει ολόκληρη της Ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης για τον μακαριστό Πατριάρχη Αθηναγόρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου