Ο ΓΕΡΩΝ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Για τον ζωγράφο, σκηνοθέτη, σκηνογράφο και ενδυματολόγο Βασίλη Φωτόπουλο μίλησε ο Χαλκηδόνος Αθανάσιος σε συμπόσιο για θέματα εικονογραφίας

Κύπρος, του Αριστείδη Βικέτου

Για τα έργα του διαπρεπούς Έλληνα ζωγράφου, σκηνοθέτη, σκηνογράφου και ενδυματολόγου, Βασίλη Φωτόπουλου (1934-2007), τα οποία δώρισε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, μίλησε ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Αθανάσιος, στο συμπόσιο για θέματα εικονογραφίας, το οποίο οργάνωσε το Σαββατοκύριακο, 28-29 Σεπτεμβρίου, το Κέντρο Εικονολογίας της Ιεράς Μονής Χρυσορρογιατίσης, στην Πάφο, με χορηγό το Ίδρυμα Λεβέντη. 

Πρόκειται για τα έργα του Β. Φωτόπουλου: α) μακέτα κουστουμιού άρχοντα του θεατρικού έργου για τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά, που βρίσκεται στο Φανάρι β) το τρίπτυχο της «Μεγάλης Εισόδου», στο Γραφείο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα, γ) Τρεις αρχιερατικοί σάκκοι διακοσμημένοι από μεγάλο πολυσταύριο, δ) Υαλογραφία στο παρεκκλήσιο της Ιεράς Μητροπόλεως Χαλκηδόνος με παραστάσεις της Σταυρώσεως και της εις Άδου Καθόδου και ε) Το μαρτύριον του Αγίου Μελίτωνος στην λίμνη της Σεβαστείας. 

Ο μητροπολίτης Χαλκηδόνος Αθανάσιος, ο οποίος θήτευσε στον μεγάλο αγιογράφο, Φώτη Κόντογλου,και είναι συγγραφέας πολλών κριτικών δοκιμίων σε θέματα τέχνης, επεσήμανε ότι στα πιο πάνω έργα του Βασίλη Φωτόπουλου «βλέπει κανείς την φινέτσα και την ευαισθησία του, και δη όχι μόνον την εξπρεσιονιστική και μανιεριστική χροιά, αλλά ευρύτερα την προσήλωση του στην πλούσια παράδοση της Βυζαντινής τέχνης».  

Το συμπόσιο άρχισε με χαιρετισμό του Μητροπολίτη Πάφου Γεωργίου, ο οποίος τόνισε ότι «η εικόνα στην Εκκλησία δεν παριστάνει απλώς, αλλά διδάσκει. Η εικονογραφία δεν συνιστά μια διακοσμητική τέχνη. Είναι μια άλλη γλώσσα της Θεολογίας». 

Ο ηγούμενος της Μονής Χρυσορρογιατίσσης Διονύσιος, ανέφερε ότι επιθυμία του είναι να καταστήσει την Μονή κέντρο μελέτης για την εικόνα, με διεθνή ακτινοβολία και κέντρο έρευνας και μελέτης της εικόνας ως συμβόλου της Ορθοδοξίας. Ο κ. Διονύσιος δημιουργός, πριν τρία χρόνια, του Κέντρου Εικονολογίας αποφοίτησε το 1965 από την Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Στην συνέχεια έκανε σπουδές στην βιβλιοθηκονομία και στην συντήρηση των εικόνων. Στις αρχές του 1970 ίδρυσε στην Μόνη Αγίου Σπυρίδωνος στην Τρεμετουσά –περιοχή Αμμοχώστου- Κέντρο Συντήρησης Εικόνων. Από εκεί εκδιώχθηκε κατά την τουρκική εισβολή και κλάπηκαν οι εικόνες, που συντηρούσε. Από το Κέντρο Εικονολογίας της Μονής Χρυσορρογιατίσσης κυκλοφορεί η τριμηνιαία έκδοση «Εικονοστάσιον». 

Στο συμπόσιο έκαναν εισηγήσεις μεταξύ άλλων οι: Ηγούμενος Χρυσορρογιατίσσης Διονύσιος «Ο σταυρός του Κρατημάτου: διόρθωση ανακρίβειας που προήλθε από παρεξήγηση», Κωνσταντίνος Ιω. Δάλκος «Σκιά, εικόνα και αλήθεια», Χαράλαμπος Μπακιρτζής «Ο Κόσμος της Κύπρου του Αδαμάντιου Διαμαντή ως εικόνα». Ο κ. Μπακιρτζής επεσήμανε ότι το έργο αυτό του κορυφαίου Κύπριου ζωγράφου Διαμαντή «λειτουργεί και σήμερα (στους Κυπρίους) καθοδηγητικά καθώς η υπόσταση των εικονιζομένων ανθρώπων παραμένει αναλλοίωτη ως εικόνα του πρωτοτύπου». Γι' αυτό, σημείωσε, ο επισκέπτης από το Ριζοκάρπασο την χαρακτήρισε στο βιβλίο επισκεπτών της έκθεσης του έργου «Εικονοστάσι της Κύπρου». 

Μεταξύ άλλων εισηγήσεις έγιναν και από τους: Ιωάννη Ηλιάδη «Εικόνες φωτός στο Ναό του Σωτήρος Χριστού στη Θεσσαλονίκη», Βάσο Καραγιώργη «Προέλευση και σημασία του φωτοστέφανου στην πρωτοχριστιανική εικονογραφία», Κωστή Κοκκινόφτα «Ο Διονύσιος Χρηστίδης και το αγιογραφικό του έργο», Σταύρο Φωτίου «Η καθολική συνύπαρξη: η εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού». 

Το γενικό συμπέρασμα του συμποσίου ήταν ότι η εικόνα μπορεί να φέρει σε ένα γόνιμο διάλογο θεολόγους, φιλοσόφους, κοινωνιολόγους, αρχιτέκτονες, αγιογράφους, αρχαιολόγους, ιστορικούς. 

Το πρωί της Κυριακής, πριν από το συμπόσιο, στην Θεία Λειτουργία χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Αθανάσιος, ο οποίος σε ομιλία του τόνισε ότι ο ναός της Παναγίας Χρυσορρογιατίσσης αποτελεί εξαιρετικό μνημείο που δείχνει την συνύπαρξη Ανατολής και Δύσης. 

Η Μονή ιδρύθηκε το 1152 μ.Χ., επί αυτοκράτορος του Βυζαντίου Μανουήλ του Κομνηνού, από το μοναχό Ιγνάτιο. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, σύμφωνα με την παράδοση, είναι έργο του Ευαγγελιστού Λουκά (μία από τις εβδομήντα). Η ιερή εικόνα στην περίοδο της εικονομαχίας, για να σωθεί από τούς εικονομάχους, ρίφθηκε στη θάλασσα. Τα κύματα από την Ισαυρία την παρέσυραν και την μετέφεραν στα παράλια της Πάφου, στην τοποθεσία Μουλλιά. Το δεκαπενταύγουστο του 1152 ο μοναχός Ιγνάτιος, που ασκήτευε στην περιοχή, στην τοποθεσία Κρεμαστή, είδε μια μεγάλη λάμψη στα παράλια της Πάφου. Με θεϊκή φώτιση, έτρεξε προς τα εκεί, βρήκε την εικόνα και ξεκίνησε για το ησυχαστήριό του. Κατακουρασμένος όπως ήταν αποκοιμήθηκε στην πλαγιά του βουνού Ρογιά, κάτω από ένα πεύκο. Στον ύπνο του, άγγελος Κυρίου, τον οραμάτισε να κτίσει ναό στο όνομα της Παναγίας. Το κτήριο ως έχει σήμερα ανάγεται στη δεκαετία του 1760 – 1770, όταν Επίσκοπος Πάφου ήταν ο Άγιος Πανάρετος που είναι και o νέος κτήτορας της Μονής. 

Για την ονομασία της Μονής ειπώθηκαν πολλά. Άλλοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τη λέξη Ρήγισσα, Ρηγιάτισσα, δηλαδή Ρήγαινα, Βασίλισσα και άλλη από τις πολλές ροδιές που άλλοτε ήταν φυτεμένες στην περιοχή. Η επικρατέστερη όμως εκδοχή είναι ότι το όνομα Ρογιάττισσα προέρχεται από το όνομα του βουνού ΡΟΓΙΑ, που το σχήμα του μοιάζει με ρώγα μαστού. Κι όπως πάντα ο ευλαβής λαός συνηθίζει να χρυσώνει, στην αρχή, το κάθε επίθετο της Παναγίας.

Κατά την παραμονή του στην Κύπρο ο Χαλκηδόνος Αθανάσιος συμμετείχε και στον εορτασμό της ευρέσεως και ανακομιδής των ιερών Λειψάνων του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου στην ομώνυμη Ιερά Μονή Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο.  

Ο Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος Αθανάσιος χοροστάτησε κατά την ακολουθία του Εσπερινού, συγχοροστατούντων των Σεβ. Μητροπολιτών Δωδώνης Χρυσοστόμου, Κορωνείας Παντελεήμονος, Ζακύνθου Διονυσίου και του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Αρσινόης Νεκταρίου. Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσοστομος παρέμεινε στο Ι. Βήμα συμπροσευχόμενος. Ο Σεβ. Χαλκηδόνος μετέφερε τις ευχές του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου και αναφέρθηκε στους στενούς δεσμούς της Εκκλησίας της Κύπρου με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. 

Την κυριώνυμη ημέρα της εορτής ο Γέρων Χαλκηδόνος Αθανάσιος συλλειτούργησε με τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο, συλλειτουργούντων, επίσης, των Μητροπολιτών Κορωνείας Παντελεήμονος, Ζακύνθου Διονυσίου και των Επισκόπων Αρσινόης Νεκταρίου και Μεσαορίας Γρηγορίου.