MEΛETH ΑΠΟ ΤΗΝ EUROPA NOSTRA ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΥ ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟΥ ΠΡΙΓΚΗΠΟΥ

Του Αριστείδη Βικέτου 

Σε τουλάχιστον 40 εκ.ευρώ υπολογίζει η Europa Nostra το κόστος για την αποκατάσταση του ιστορικού κτιρίου του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου, το οποίο έχει περιλάβει στον κατάλογο των πλέον απειλούμενων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Η Europa Nostra σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων έχει ετοιμάσει μελέτη διάσωσης του ιστορικού κτιρίου του Ορφανοτροφείου, το οποίο είναι το μεγαλύτερο ξύλινο οικοδόμημα στην Ευρώπη και το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο. 

Η μελέτη εισηγείται τη σύσταση Μονάδας Διαχείρισης του προγράμματος διάσωσης του κτιρίου για λεπτομερή ανάλυση του έργου και των σκοπών, για τους οποίους το κτίριο θα χρησιμοποιηθεί μελλοντικά. Το έργο εντάσσεται στο πρόγραμμα διάσωσης των επτά πιο απειλούμενων μνημείων της Ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Η μελέτη αναφέρει ότι το κτίριο βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο κατάρρευσης, αν δεν ληφθούν επείγοντα μέτρα προστασίας του με έργα άμεσης επέμβασης, των οποίων το κόστος υπολογίζεται σε δύο εκατομμύρια ευρώ. 

Επίσης, η μελέτη επισημαίνει ότι «μετά τις επισκευές, που μπορεί να διαρκέσουν μέχρι και πέντε χρόνια, το κτίριο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διαφορετικούς μόνιμους και πρόσκαιρους σκοπούς, ύστερα από εξειδικευμένες μελέτες και δημόσια διαβούλευση». 

Σύμφωνα με τη μελέτη, μετά την επισκευή ο ιδιοκτήτης (Οικουμενικό Πατριαρχείο) θα έχει την ευθύνη συντήρησης και λειτουργίας του κτιρίου, με δαπάνη που υπολογίζεται μεταξύ 5 και 10 % της επένδυσης.

Η μελέτη εισηγείται την ανάθεση της λειτουργίας σε εξειδικευμένο ιδιώτη με πείρα στη διαχείριση πολύπλοκων κτιρίων και με απασχόληση 20 μέχρι 40 προσώπων. Επίσης, επισημαίνεται ότι, «λόγω των σημαντικών αβεβαιοτήτων του έργου, δεν είναι δυνατό να επισημανθούν πηγές που θα μπορούσαν να επενδύσουν στο έργο, αναφέροντας ότι αποτελεί σημαντική πρόκληση για τον ιδιοκτήτη να διερευνήσει τις διάφορες δυνατότητες παγκοσμίως για την εξεύρεση των χρημάτων, μέσω δωρεών, χορηγήσεων, δανείων και άλλων τρόπων χρηματικής ενίσχυσης». Όπως αναφέρεται στην μελέτη «πρόθεση δεν είναι να γίνει επαναφορά όλων των μερών του κτιρίου στην αρχική τους κατάσταση ή χρήση, αλλά να γίνει προσαρμογή του για νέες χρήσεις». Η προσέγγιση σημειώνεται, πρέπει να είναι πραγματιστική, για να διατηρηθεί το αρχικό πνεύμα της αρχιτεκτονικής σύλληψης, αλλά να επιτρέπει τον εκσυγχρονισμό του στα σημερινά επίπεδα και προσδοκίες». 

Οι ειδικοί της Europa Nostra στο εγκαταλελειμμένο ορφανοτροφείο

Ο Άρχων Μ. Χαρτοφύλαξ του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Λάκης Βίγκας, ο οποίος επί σειρά ετών ήταν Εκπρόσωπος των Μειονοτήτων στην Γενική Διεύθυνση Βακουφίων, μας είπε ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης θα ορίσει σύντομα μια ομάδα ειδικών, προκειμένου να γίνουν τα έργα άμεσης επέμβασης. Εξέφρασε την ελπίδα ότι οι αρμόδιες κρατικές αρχές θα δώσουν τις σχετικές άδειες. Ο κ. Βίγκας εξήγησε ότι επείγει να μπουν υποστυλώματα στο κτίριο και να τοποθετηθεί πρόχειρη στέγη. 

O εκ των αντιπροέδρων της Europa Nostra, Piet Jaspaert και ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος, Guy Clausse, μας δήλωσαν ότι η Ελληνική κοινότητα της Πόλης είναι πολύ σημαντική και επεσήμαναν πως «το κτίριο είναι πολύτιμο για την Τουρκία και για την ιστορία της σαν ευρωπαϊκή σύνδεση μεταξύ Ανατολής-Δύσης, αλλά και για την κοινωνία των πολιτών». «Έμεινα έκπληκτος, όταν είδα το κτίριο», δήλωσε ο κ. Guy Clausse. Σύμφωνα με τους δύο αξιωματούχους της Europa Nostra η πολιτιστική κληρονομιά « ζει σε ένα περιβάλλον υπό μία μορφή λειτουργική και χρήσιμη». Άρα, κατέληξαν οι κύριοι Piet Jaspaert και Guy Clausse, «πρέπει να βρούμε μια χρήση, η οποία είναι εφικτή, λειτουργική χρήσιμη, θα σέβεται τις αξίες του παρελθόντος, αλλά θα τις διαφυλάττει και για το μέλλον».

Ο Πατριάρχης μπροστά από το Ορφανοτροφείο (φωτ. Νικόλαος Μαγγίνας)

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ 

Το κτίριο, που βρίσκεται στο λόφο του Χριστού και δεσπόζει ολόκληρης της Πριγκήπου, καταλαμβάνει έκταση 15.000 τετραγωνικών μέτρων. Είναι κτισμένο σε έκταση 26.000 τετραγωνικών μέτρων. Σχεδιάστηκε και κτίστηκε το 19ο αιώνα ως ξενοδοχείο πολυτελείας και καζίνο, αλλά ποτέ δεν λειτούργησε για το σκοπό αυτό. Το 1903 δωρίθηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, που το χρησιμοποίησε ως Ορφανοτροφείο, φιλοξενώντας πάνω από 5.700 παιδιά, μέχρι το 1964, όταν οι τουρκικές αρχές επέβαλαν το κλείσιμό του. Το 2010, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, απορρίπτοντας διεκδικήσεις του τουρκικού κράτους, επιδίκασε την κυριότητα του κτιρίου τελεσίδικα στον Οικουμενικό Πατριάρχη, που εξέφρασε την πρόθεση να το μετατρέψει σε Κέντρο Προστασίας του Περιβάλλοντος και επίσης σε χώρο φιλοξενίας του Διαθρησκευτικού Διαλόγου.