Ὁμιλία
τῆς Α. Θ. Παναγιότητος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου
κ. κ. Βαρθολομαίου
κατά τήν Παρουσίασιν τοῦ Βιβλίου
τῆς Ἐλλογίμου κ. Ἰωάννας Ψαροπούλου - Δόκου
«Ζάππειον Παρθεναγωγεῖον Κωνσταντινουπόλεως 1875-2014»
Ἱερώτατε ἀδελφέ ἅγιε Τρανουπόλεως καί ὅλη ἡ παροῦσα προσφιλής Ρωμαίηκη ὁμογένεια,
Εἶναι μεγάλη ἡ χαρά μας, διότι παριστάμεθα σήμερον εἰς τήν παρουσίασιν τοῦ βιβλίου τῆς ἐκλεκτῆς διδασκαλίσσης τοῦ Ζαππείου ἐκπαιδευτηρίου τῆς Πόλεώς μας κυρίας Ἰωάννας Ψαροπούλου-Δόκου, ἡ ὁποία μέ τήν συγγραφήν της τιμᾷ τό ἐκπαιδευτικόν καθίδρυμα τοῦτο μέ τήν ἀνεκτίμητον προσφοράν εἰς τήν ἐκπαίδευσιν τῆς ὁμογενείας, καί ἀποτελεῖ μέχρι σήμερον αἰωνόβιον φυτώριον ἑλληνικῆς παιδείας καί ὀρθοδόξου πνευματικότητος. Ἡ Σχολή αὕτη, εἰς τήν διαχρονικήν πορείαν της, ὑπό τήν ἐμπνευσμένην καθοδήγησιν τῶν ἀξίων σχολαρχῶν καί διδασκάλων της, κατώρθωσε νά δώσῃ εἰς τό Γένος μας στελέχη ἄξια τῆς μακραίωνος πνευματικῆς παραδόσεως αὐτοῦ.
Τό ἱστορικόν τοῦτο κτήριον, ἐπιβλητικόν ἀρχιτεκτονικόν κόσμημα τῆς Πόλεώς μας, ἄν καί ἄψυχον, μᾶς ὁμιλεῖ καί μᾶς διηγεῖται τήν ζέσιν τῆς ἀγάπης τοῦ ἱδρυτοῦ καί κτίτορός του ἀειμνήστου Κωνσταντίνου Ζάππα διά τό εὐσεβές ἡμῶν Γένος καί διά τήν Ὁμογένειαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Τά μάρμαρά του εἶναι κρύα, ἀλλά ἀποπνέουν τήν θερμότητα τῆς ἀνιδιοτελείας, τῆς πίστεως καί τῆς φλογός αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος διέθεσε τήν τεραστίαν περιουσίαν του καί ἀφιέρωσεν ὅλας τάς δυνάμεις του εἰς τήν ὑπηρεσίαν τοῦ Γένους. Ἀνήκει καί οὗτος εἰς τήν χρυσῆν σειράν τῶν Ἠπειρωτῶν, οἱ ὁποῖοι ὅσον τραχέα, παγωμένα, σκληρά καί ἄκαμπτα εἶναι τά ὄρη τῆς Ἠπείρου, τόσον μαλακήν, θερμήν, εὐαίσθητον καί πρόθυμον καρδίαν εἶχον ὅταν ἐπρόκειτο νά εὐεργετήσουν τό εὐσεβές ἡμῶν Γένος. Ἀνήκει εἰς τούς ἀνθρώπους ἐκείνους ἀπό τούς ὁποίους ἔχομεν μεγάλην ἀνάγκην σήμερον.
Ὁ Θεός εὐλόγησε τήν δωρεάν του, προερχομένην ἐξ εἰλικρινοῦς καρδίας, καί κατέστησε τό ἱδρυθέν ἐκπαιδευτικόν καθίδρυμα μίαν ζωντανήν κυψέλην, ἐντός τῆς ὁποίας αἱ «Ρωμιοποῦλες» τῆς Πόλεως, ἀλλά καί ὅλης τῆς οἰκουμένης, ἐτρυγοῦσαν τό γλυκύ νέκταρ τῆς ἑλληνοχριστιανικῆς παιδείας διά νά τό προσφέρουν καί αὗται μέ τήν σειράν τους εἰς τάς οἰκογενείας τους, εἰς τά τέκνα τους ὡς ἄξιαι μητέρες, εἰς τά σχολεῖα ὡς περιζήτητοι διδασκάλισσαι, εἰς τήν κοινωνίαν ὡς διαπρεπεῖς ἐπιστήμονες, εἰς τό Γένος ὡς γνήσια τέκνα του.
Αἱ ἁπανταχοῦ κοινότητες τοῦ Γένους μας ἐθεώρουν καύχημά τους νά διορίζουν εἰς τά σχολεῖα τους διδασκαλίσσας ἀποφοίτους ταύτης τῆς Μητρικῆς Σχολῆς, ἡ ὁποία, ὅπως ἡ ὄρνις τά ἑαυτῆς νοσσία, ἐπισυνῆγεν εἰς τό καλλιμάρμαρον οἰκοδόμημά της ἐκ δυσμῶν καί βορρᾶ καί θαλάσσης καί ἑώας τά νεαρά τέκνα της. Οὕτω τό Ζάππειον Παρθεναγωγεῖον ἀνεδείχθη εἰς πνευματικόν φάρον, ἐξακτινοῦντα ἀπό τῆς Βασιλευούσης ἀνά τάς ἐσχατιάς τῆς Ρωμιοσύνης τό πολυεδρικόν φῶς τῆς παραδόσεώς της, μιᾶς παραδόσεως χριστιανικῆς, διά τῆς ὁποίας εἶχεν ἐγκεντρισθῆ εἰς καλλιέλαιον (Ρωμ. 11, 24) καί σύμπας ὁ προχριστιανικός ἑλληνικός πολιτισμός, μέ τήν πολύτιμον πνευματικήν κληρονομίαν του.
Ἑκάστη μαθήτρια τοῦ Ζαππείου, ἑκάστη Ζαππίς, μετά τήν ἀποφοίτησίν της διατηρεῖ ἀνεξιτήλους μνήμας εἰς τήν καρδίαν της ἐκ τῶν μαθητικῶν της χρόνων εἰς τάς αἰθούσας τοῦ Ζαππείου. Δέν εἶναι δυνατόν νά λησμονήσῃ τό σχολεῖον της καθώς αἱ μνῆμαι της θερμαίνουν τήν καρδίαν καί τήν ψυχήν της ἐφ’ ὅρου ζωῆς. Εἶναι δέ τιμή δι’ αὐτήν νά φέρῃ τό ὄνομα τοῦ Σχολείου της. Οὕτω τό ὄνομα τοῦ μεγάλου εὐεργέτου τοῦ Γένους μας Κωνσταντίνου Ζάππα, ἄν καί ὁ ἴδιος προετίμησε νά μείνῃ ἄγαμος καί νά μήν τεκνοποιήσῃ διά νά ἀφιερωθῇ εἰς τήν διακονίαν αὐτοῦ, ζῇ μέχρι σήμερον διά τῶν ἁπανταχοῦ τῆς οἰκουμένης Ζαππίδων. Ὅπως ὁ φυσικός πατήρ δίδει τό ὄνομα εἰς τά τέκνα του, οὕτω καί ὁ εὐεργέτης κατέλιπεν εἰς τάς μαθητρίας τοῦ Παρθεναγωγείου ὡς πνευματικός, τρόπον τινά, γεννήτωρ των, τό ὄνομά του.
Καί δέν ἦτο δυνατόν νά γίνῃ διαφορετικῶς, ἀφοῦ ἐξ ἀρχῆς τῆς λειτουργίας τοῦ Παρθεναγωγείου ἐφρόντιζε καί ἐμερίμνα περί τῶν ὑποτρόφων του μαθητριῶν, ὡς νά ἦσαν φυσικά τέκνα του, «προσφιλεῖς κόρες» του, ὅπως τάς ἀπεκάλει.
Συγχαίρομεν καί εὐχαριστοῦμεν τήν συγγραφέα ἐρίτιμον κυρίαν Ἰωάνναν Ψαροπούλου-Δόκου, ἡ ὁποία παραδίδει εἰς τάς ἐπιγενομένας γενεάς τό βιβλίον τοῦτο ὡς «ἐλάχιστον δεῖγμα εὐγνωμοσύνης, σεβασμοῦ καί ἐκτίμησης πρός τούς ἀξέχαστους Δασκάλους της, πού καλλιέργησαν τόν νοῦ καί τήν ψυχή, καί πού πρόσφεραν στούς μαθητές τους τό ἀνεκτίμητο δώρημά τους, τή γνώση, χωρίς νά ἀξιώνουν ἀνταπόδοση», ὅπως χαρακτηριστικῶς σημειώνει εἰς τήν εἰσαγωγήν της. Συγχρόνως μέ τοῦτο τιμᾷ τήν μνήμην τοῦ ἀειμνήστου ἱδρυτοῦ Κωνσταντίνου Ζάππα, κατά τρόπον ἀντάξιον τῆς μεγάλης εὐεργεσίας του. Ἄς εὐχηθῶμεν ὑπέρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς αὐτοῦ καί τοῦ ἀοιδίμου ἀδελφοῦ του Εὐαγγέλου, ὁ ὁποῖος ἤνοιξεν εἰς τόν Κωνσταντῖνον τήν ὁδόν τῶν εὐεργεσιῶν καί τῆς διακονίας τοῦ Γένους.
Ὁ ἀοίδιμος ἐκ τῶν προκατόχων ἡμῶν Ἰωακείμ ὁ Γ΄, συνοδικῇ ἀποφάσει, ἀνεκήρυξε τόν Κωνσταντῖνον Ζάππαν «Μέγαν Εὐεργέτην τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους», τό δέ ἵδρυμά του «κτῆμα Ἐθνικόν». Οὕτω καί ἡμεῖς καί οἱ ἐπιγινόμενοι ἀείποτε μνημονεύομεν αὐτόν μετά τῶν λοιπῶν μεγάλων εὐεργετῶν.
Ἡ κυρία Ψαροπούλου μέ τήν ὡραίαν πρωτοβουλίαν της τιμᾷ καί τό Οἰκουμενικόν μας Πατριαρχεῖον, ἀναδεικνύουσα τόν καθοριστικόν ρόλον του εἰς τήν ἐκπαίδευσιν τοῦ Γένους μας ἀπό τοῦ 19ου αἰῶνος καί ἑξῆς. Οἱ ἀοίδιμοι προκάτοχοι ἡμῶν περιέβαλλον τό Ζάππειον μετά τῆς ἀμερίστου ἀγάπης καί τῆς ἀδιαλείπτου μερίμνης τους, κατανοήσαντες, ἤδη ἐκ τῶν ἡμερῶν τοῦ πεπνυμένου καί πεφωτισμένου Πατριάρχου Ἰωακείμ τοῦ Γ΄, τήν μεγάλην σημασίαν τήν ὁποίαν εἶχε τοῦτο διά τό Γένος γενικῶς καί εἰδικῶς διά τήν Ὁμογένειαν τῆς Πόλεως. Ὁ ἀείμνηστος Πατριάρχης Ἀθηναγόρας πολλάκις ἐτίμησε τό Ζάππειον μέ τήν αὐτοπρόσωπον παρουσίαν του εἰς τάς διαφόρους ἐκδηλώσεις καί συνέβαλε μέ ὅλην τήν δύναμίν του εἰς τήν ἀναβάθμισίν του. Τό ἐνδιαφέρον τοῦτο δέν ἦτο δυνατόν νά μή συνεχισθῇ ἐπί τῆς Πατριαρχίας τοῦ ἀοιδίμου προκατόχου ἡμῶν Δημητρίου καί φυσικά ἐπί τῆς ἡμετέρας Πατριαρχίας. Ἐν ἔτει 2010 εἴχομεν τήν χαράν νά ἀποκαλύψωμεν τόν κατακρεουργημένον ἀνδριάντα τοῦ ἀοιδίμου κτίτορος Κωνσταντίνου Ζάππα, μέ τήν πεποίθησιν ὅτι ἡ ἀναστήλωσίς του σηματοδοτεῖ καί μίαν ἀνάστασιν, μίαν νέαν ἀρχήν, διά τήν λειτουργίαν τῆς Σχολῆς, μίαν ἐποχήν δημιουργίας καί ἀνασυγκροτήσεως, παρά τάς ἐλλείψεις καί τάς δυσχερείας.
Ἄς εὐχηθῶμεν ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν ὅσων ἐμόχθησαν διά τήν λειτουργίαν τοῦ ἱδρύματος ἀπό τῆς ἱδρύσεώς του, αὐτῶν πού μετελαμπάδευσαν εἰς τάς ψυχάς τῶν παιδιῶν τήν ἀγάπην πρός τά ἀνώτερα ἰδανικά τῆς φυλῆς μας, αὐτῶν πού μέ τήν διδασκαλίαν των ἔδιδον φῶς καί ζέστην εἰς τάς καρδίας των, αὐτῶν πού μέ τόν τρόπον τους ἦσαν ἔμπρακτος ἄσκησις τῆς ἀρετῆς καί παραδείγματα ἀξιομίμητα.
Ὁ ἅγιος Λουκᾶς τῆς Κριμαίας, εἰς τό βιβλίον του «Πνεῦμα, ψυχή, σῶμα», γράφει: «Μοῦ ἔφεραν μιά ἀνθοδέσμη. Μά πόσο λεπτή, μαγευτική ὀμορφιά ἔχουν αὐτά τά θαυμαστά θεῖα δημιουργήματα! Πόσο γοητευτικά εἶναι στή μικρότητά τους, γεμάτα ἀπό πραότητα καί ἁπλότητα. Λεπτότατη δαντέλα ἀπό τρυφερές λεπτές ἀνθοταξίες, γαλάζια καί ρόζ, μώβ καί μπλέ, μᾶς κοιτάζουν μέ τά ἁγνά ματάκια τῶν ἀνθόφυλλων, ἐκχύνουν σέ μᾶς τή θαυμαστή εὐωδιά τους. Εἶναι τό ὁλοφάνερο σιωπηλό κήρυγμα τῆς ψυχικῆς ἁγνότητος!» (Ἀρχιμ. Νεκταρίου Ἀντωνοπούλου, «Συνοδοιπορία μέ τόν ἅγιο Λουκᾶ», τόμ. Γ΄, Ἀθήνα 2013, σελ. 30-31).
Μεταχειριζόμενοι τούς λόγους τούτους τοῦ συγχρόνου ἁγίου, δυνάμεθα νά εἴπωμεν ὅτι τό Ζάππειον ἵδρυμα προσέφερεν εἰς τό Γένος μας τάς ἀνθοδέσμας τῶν ἀποφοίτων αὐτοῦ, τάς ὁποίας κατήρτισεν εἰς τήν παιδείαν καί εἰς τό ἦθος τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, μέ πρᾳότητα καί ἁπλότητα, ὥστε ἐν συνεχείᾳ νά ἀντιδωρίσουν καί νά ἐκχύσουν εἰς αὐτό τήν εὐωδίαν τῶν γνώσεων καί τῶν ἀρετῶν, τάς ὁποίας εἶχον συλλέξει κατά τήν φοίτησίν των ἐδῶ. Καί σήμερον τά ἁγνά μάτια τῶν μικρῶν μαθητῶν τοῦ Ζαππείου, ὡς ἄλλα ἀνθόφυλλα, μᾶς κοιτάζουν μέ προσμονήν, διά νά λάβουν ἀπό ἐσᾶς, τούς συγχρόνους διδασκάλους τους, τούς θησαυρούς τῶν γνώσεων, ἀλλά κυρίως τό ἦθος καί τάς ἀρχάς ἐκείνας, αἱ ὁποῖαι θά τούς ἐπιτρέψουν νά θεμελιώσουν τήν ζωήν τους εἰς στερεόν καί ἀκλόνητον θεμέλιον, τό ὁποῖον οὐδείς ἄλλος εἶναι, παρά ὁ Ἀρχηγός τῆς πίστεώς μας, ὁ Χριστός, κατά τόν λόγον τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «θεμέλιον γὰρ ἄλλον οὐδεὶς δύναται θεῖναι παρὰ τὸν κείμενον, ὅς ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός» (Κορ. Α΄ 3, 11).
Παρά τάς δυσκολίας ἐκ τῶν ὁποίων διῆλθε τό Ζάππειον Παρθεναγωγεῖον, παρά τάς διακοπάς εἰς τήν λειτουργίαν του, παρά τάς καταστροφάς καί τούς ἀκρωτηριασμούς, κατάφερε, χάριτι Θεοῦ, νά ἐπιβιώσῃ μέχρι σήμερον, διατηροῦν τήν παλαιάν αἴγλην, τήν τάξιν, τήν πειθαρχίαν καί τήν φήμην αὐτοῦ. Ἡ ζωή μας, τό μέλλον μας, τό αὔριον τῆς Ὁμογενείας μας, εὑρίσκονται εἰς τάς χεῖρας τοῦ Θεοῦ. Ἡ πίστις, ἡ ἐλπίς καί ἡ ἀγάπη εἶναι τά βασικά στηρίγματά μας. «Μείζων δέ τούτων ἡ ἀγάπη» (Κορ. Α΄ 13, 13). Ὅσον τό ἵδρυμα τοῦτο προσφέρει ἀγάπην, πιστεύομεν ὅτι καί ὁ Θεός θά τό εὐλογῇ καί θά διαιωνίζῃ τήν λειτουργίαν του.
Ἄς ἀγωνισθῶμεν ἕκαστος ἐκ τῆς θέσεως αὐτοῦ καί κατά τάς δυνατότητάς του, ἐν ὁμονοίᾳ καί ἀδελφοσύνῃ, ἐν ἀνιδιοτελείᾳ καί ἀφοσιώσει, διά τήν συνέχισιν τῆς βαρείας ἐκπαιδευτικῆς κληρονομίας καί ἀποστολῆς του, χάριτι καί φιλανθρωπίᾳ τοῦ Θεοῦ.
Κατακλείοντες, συγχαίρομεν καί πάλιν τήν ἐλλόγιμον Ζαππίδα ἐκπαιδευτικόν καί συγγραφέα Ἰωάνναν Ψαροπούλου-Δόκου, ὄχι μόνον διά τήν συγκεκριμένην συγγραφήν ἀλλά καί διά τήν προσφοράν αὐτῆς πρός τήν ὁμογενειακήν ἐκπαίδευσιν. Τό βιβλίον της αὐτό ἀποτελεῖ ἕνα ἀκόμη δεῖγμα τοῦ ἤθους τοῦ Ρωμηοῦ ἐκπαιδευτικοῦ καί τῆς ἀγάπης του διά τήν ἑλληνοχριστιανικήν παιδείαν. Ἡ συγγραφεύς ἀποτελεῖ ἕνα κρίκον τῆς τεραστίας ἐκείνης χρυσῆς ἁλύσεως ρωμηῶν ἐκπαιδευτικῶν, πολλοί ἐκ τῶν ὁποίων εὑρίσκονται ἀπόψε εἰς τήν αἴθουσαν αὐτήν, καί οἱ ὁποῖοι ἐτίμησαν τήν διδασκαλικήν ἕδραν καί ἀποτελοῦν παράδειγμα διά τούς νεωτέρους. Εἴθε ὁ Θεός νά ἀνταποδίδῃ καί νά ἀμείβῃ τούς κόπους τους. Ἀμήν.
